Bienheureux Daniel Dajani
Prêtre s.j. et martyr en Albanie
(*Blinisht, 2 décembre 1906 † Shkodër, 4 mars 1946)
Daniel Dajani, inséré dans le groupe de 38 martyrs tués en Albanie sous le régime communiste, a été béatifiée à Shkodër (Albanie) le 5 novembre 2016 (>>> BBx Vinçens (Kolë) Prennushi et 37 compagnons, martyrs), sur la place St Etienne de la cathédrale.
Le card. Angelo Amato s.d.b., Préfet de la Congrégation pour les Causes des
Saints, représentant le Pape François, a présidé la Messe de béatification en
présence de dix mille fidèles, beaucoup arrivés de l’étranger. Parmi les
participants figuraient le Chef de l’État, Bujar Nichani, le Président du
Parlement, plusieurs ministres et représentants d’autres religions.
©Evangelizo.org 2001-2017
SOURCE : https://levangileauquotidien.org/FR/display-saint/ac3253e0-e995-4dbc-b21d-48b88649fe26
Daniel Dajani
Bienheureux
Death: 04/03/1946
Nationality (place of
birth): Albanie
Le P. Daniel Dajani, de
nationalité albanaise, fait partie du groupe des 38 martyrs de l’Albanie
persécutés par le régime communiste entre 1945 et 1973 et béatifiés par le Pape
François le 5 novembre 2016. Deux autres jésuites, le P. Giovanni Fausti et le F. Gjon Pantalija, font partie de ce groupe de bienheureux.
Daniel Dajani est né en
1906. Il est entré dans la Compagnie de Jésus en 1926, a suivi le parcours
régulier des études de philosophie et de théologie et a été ordonné prêtre en
1938. Il a poursuivi une carrière dans l’enseignement, dans son pays,
principalement à Scutari. Il était recteur du séminaire pontifical d’Albanie
quand il fut arrêté le 31 décembre 1945 par une milice communiste, en même
temps que le P. Giovanni Fausti.
Pour plus de détails sur
le sort qui leur a été réservé et sur leur martyre, le 4 mars 1936, voir
l’article sur le Bienheureux Giovanni Fausti.
Source : gesuiti.it
SOURCE : https://www.jesuits.global/fr/saint-blessed/le-bienheureux-daniel-dajani/
Bienheureux Vincenz
Prennushi
évêque albanais et ses 37
compagnons, martyrs d'Albanie, tués entre 1945 et 1974 (+ 1949)
- En italien, décret du 26 avril 2016 relatif au martyre de Vincenz Prennushi, OFM, évêque albanais et de ses 37 compagnons, tués entre 1945 et 1974.
- le 5 novembre 2016 à Shkodër, Albanie, béatification des Serviteurs de Dieu, Vincenz Prennushi, archevêque franciscain de Durres et primat d'Albanie, mort sous la torture en 1949, et de ses 37 compagnons, tués entre 1945 et 1974, marque une étape importante dans la reconstruction spirituelle de ce pays des Balkans... (Radio Vatican)
Vincenz Nikollë Prennushi (1885-1949) est né le 4 septembre 1885 et étudie en
Autriche. Ordonné prêtre franciscain le 25 mars 1908, il s'intéresse à la
culture et au folklore du nord de l'Albanie et écrit de nombreux articles. Il
est provincial franciscain de 1929 jusqu'en 1936 quand il devient évêque de
Sapa... puis en 1940 archevêque de Durrës. Homme vertueux et humble, respecté
par la population catholique, arrêté après la guerre par les autorités
communistes, torturé et envoyé aux travaux forcés par la cour militaire, il
meurt harassé à 63 ans dans l'hôpital de la prison probablement le 19 mars
1949.
- Vers la
béatification des martyrs d'Albanie, 26 avril 2016:
Le décret de la reconnaissance du martyre des Serviteurs de Dieu, Vincenz Prennushi, OFM, évêque albanais et ses 37 compagnons, tués entre 1945 et 1974, marque une étape importante dans la reconstruction spirituelle de ce pays des Balkans, qui a longtemps souffert d'un isolement extrême, et d'une dictature bien plus sévère encore que celle des autres nations d'Europe centrale et orientale.
Mgr Vincenz Nikollë Prennushi (1885-1949), archevêque albanais torturé par le régime communiste, sera donc bientôt proclamé bienheureux, ainsi que 37 compagnons tués comme lui entre 1945 et 1974, sous le régime du dictateur communiste Enver Hoxha. Selon le quotidien Avvenire, journal des évêques d'Italie, un autre évêque, Mgr Fran Gjini, des prêtres diocésains, des religieux franciscains et jésuites, un séminariste, une aspirante de 22 ans et trois laïcs figurent parmi les martyrs reconnus.
À la fin de la Seconde Guerre mondiale, un régime communiste fermé au monde s'est implanté en Albanie, proclamée en 1967 par Enver Hoxha "premier Etat athée du monde". Primat d'Albanie, Mgr Prennushi avait refusé à Hoxha de créer une Église albanaise distincte de Rome. Torturé, il est mort en prison en 1949. Au total, 7 évêques, 111 prêtres, 10 séminaristes et 8 religieuses sont morts en détention ou ont été exécutés entre 1945 et 1985.
Dans le même temps, 1820 lieux de culte catholiques, orthodoxes et musulmans ont été détruits. Les lieux de culte qui restaient ont été affectés à d'autres usages.
Lors de sa visite en Albanie en septembre 2014, le pape François avait rendu hommage à la résistance catholique, visiblement ému par le témoignage d'une religieuse et d'un prêtre octogénaires ayant survécu à des décennies de persécutions. Pour l'occasion, il avait délaissé le texte préparé à l'avance pour confier sa consternation devant l'ampleur des persécutions antireligieuses sous le régime de Enver Hoxha. «Comment ont-ils pu résister ?», s'était-il interrogé à propos des martyrs.
Source: Zenit
SOURCE : https://nominis.cef.fr/contenus/saint/13096/Bienheureux-Vincenz-Prennushi.html
Martyrs de l’Église
d’Albanie (Les 40)
XXe siècle
40 Martyrs du Christ de
l’Église en Albanie
Fête le
† en Albanie de 1913 à
1974
Groupe : « Vinçenc
Prendushi et 37 compagnons avec Luigj Paliq et Gjon Gazulli »
Le procès canonique pour
les Martyrs Albanais a été ouvert fin 2002, victimes de la persécution
religieuse en Albanie durant les années de dictature communiste (1943-1989). Le
procès concerne le père Luigj Paliq, Franciscain, assassiné au Kosovo en 1913,
et du P. Gjon Gazulli, pendu sur une place de Shkodrë en 1927, ainsi que 38
autres martyrs de la période de la dictature communiste 1945-1990, dont des
Franciscains et des Jésuites. Cela concerne sept évêques, de nombreux prêtres
diocésains (Mark Gjani), trois jésuites, treize franciscains, un séminariste.
Outre le Frère Gjon Pantalia, les autres martyrs jésuites sont les Pères
Giovanni Fausti et Daniel Dajani.
Les 40 témoins de la foi
tués en Albanie durant la persécution communiste :
Vinçenc Prendushi,
O.F.M., Frano Gjini (1948), Jul Bonati, Dom Alfons Tracki, Dom Anton Muzaj, Dom
Anton Zogaj, Dom Dedë Maçaj, Dom Dedë Malaj, Dom Dedë Plani, Dom Ejell Deda,
Dom Jak Bushati, Josif Mihali, dom Josef Marksen, Dom Lazër Shantoja, Dom Lekë
Sirdani, Dom Luigj Prendushi, Dom Marin Shkurti, Dom Mark Xhani, Dom Mikel
Beltoja, Dom Ndoc Suma, Dom Ndre Zadeja (Tirana, Albanie), Dom Pjetër Çuni, Dom
Shtjefën Kurti, Bernardin Palaj, O.F.M., Çiprian Nika, O.F.M., Gaspër Suma,
O.F.M., Gjon Sllaku (Shllaku), O.F.M., Karl Sarreqi, O.F.M., Mati Prenushi,
O.F.M., Serafin Koda, O.F.M., Daniel Dajani, S.J., Giovanni Fausti, S.J.,
Gjon Pantalia, S.J., Fran Miraku, Mark Çuni, Gjelosh Lulashi, Qerim Sadiku,
Maria Tuci, Luigj Paliq (assassiné au Kosovo en 1913), O.F.M. et Dom Gjon
Gazulli (Scutari en 1927).
L’Église
Catholique de Shkodër
SOURCE : http://www.martyretsaint.com/martyrs-de-leglise-dalbanie-les-40/
Profile
Feeling an early call to
the priesthood,
Daniel entered the Pontifical Seminary in
Scutari, Albania at
age 12. He joined the Jesuits in
Gorizia, Albania on 8 July 1926,
and made his final profession on 2 February 1942.
He studied philosophy in Chieri, Italy from 1931 to 1933,
and then returned to Albania in 1935 to teach Latin
in the seminary. Ordained a priest on 15 July 1938.
In 1940 he
resumed teaching at
the Scutari seminary,
worked parish missions
and conducted religious education in mountain parishes. Rector of
Saverjane College and
the Pontifical Seminary in 1944. Arrested by Communist authorities
on 31
December 1945,
accused of being part of the leadership of the anti–Communist Albanian
Union. Father Daniel
had nothing to do with the group, but following a show trial, he was executed. Martyr.
Born
2 December 1906 in
Blinisht, Zadrima, Lezhë, Albania
shot by
a machine-gun squad at 6am on 4 March 1946 at
the cemetery in Shkodrë, Albania
the body was left laying
outside for a day to show the locals what would happen to those who opposed the
Communists
buried with
other martyrs in
a mass grave near the nearby river bed on the night of 5 March;
rubbish bins were stacked on the grave to conceal it
26 April 2016 by Pope Francis (decree
of martyrdom)
5 November 2016 by Pope Francis
beatification celebrated
at the Square of the Cathedral of
Shën Shtjefnit, Shkodër, Albania,
presided by Cardinal Angelo
Amato
Additional
Information
other
sites in english
faqet
e internetit në gjuhën shqipe
sites
en français
fonti
in italiano
strony
w jezyku polskim
MLA
Citation
“Blessed Daniel
Dajani“. CatholicSaints.Info. 3 February 2022. Web. 3 March 2024.
<https://catholicsaints.info/blessed-daniel-dajani/>
SOURCE : https://catholicsaints.info/blessed-daniel-dajani/
Beato Daniele Dajani Sacerdote
gesuita, martire
>>>
Visualizza la Scheda del Gruppo cui appartiene
Blinisht, Albania, 2
dicembre 1906 – Scutari, Albania, 4 marzo 1946
Daniel Dajani, allievo
del Seminario di Scutari dall’adolescenza, entrò ventenne nella Compagnia di
Gesù. Si dedicò in particolare all’insegnamento in Seminario e all’istruzione
religiosa degli abitanti dei paesi in montagna. Il 31 dicembre 1945 venne
arrestato dalla polizia del regime comunista albanese insieme al confratello
padre Giovanni Fausti; sottoposto a torture, non perse mai la calma e la fede.
A seguito di un processo-farsa, venne condannato a morte insieme al confratello
padre Giovanni Fausti, al francescano GjonShllaku, al seminarista Mark Çuni e
ai laici GjeloshLulashi eQerimSadiku: la sentenza fu eseguita il 4 marzo
1946,presso il cimitero cattolico di Scutari. Insieme ai suoi compagni di
martirio, è stato incluso nell’elenco dei 38 martiri albanesi beatificati il 5
novembre 2016 a Scutari.
Gesuita albanese di
nascita
Daniel Dajani nacque il 2
dicembre 1906 a Blinisht, nella pianura di Zadrine, a sud-est di Scutari in
Albania. Ad appena dodici anni entrò nel Pontificio Seminario di Scutari,
diretto dai padri della Compagnia di Gesù.
A 20 anni, l’8 luglio
1926, entrò nel Noviziato dei Gesuiti a Gorizia, poi studiò filosofia dal 1931
al 1933 a Chieri. Insegnò nel Seminario di Scutari dal 1934 al 1935, per
ritornare a Chieri, dal 1937 al 1939, per studiare Teologia e ricevere, il 15
luglio 1938, l’ordinazione sacerdotale.
Nel 1940 ritornò nel
Seminario di Scutari come professore e s’impegnò nell’attività pastorale della
“missione volante”. Si trattava di un’attività di apostolato dedicata
specialmente all’istruzione religiosa e alla riconciliazione tra i clan
familiari nei paesi di montagna.
Il 2 febbraio 1942 fece
la sua professione religiosa. Proseguì per tre anni nel suo compito
d’insegnante e di pacificatore.
L’inizio della
persecuzione
Intanto l’Albania, scossa
dalla seconda guerra mondiale, era occupata dai tedeschi. Quando le truppe di
Hitler si ritirarono alla fine del 1944, subentrarono al potere i partigiani
comunisti comandati da EnverHoxha, che presero a mettere in atto una campagna
di discredito e soprusi nei confronti dei cattolici.
Si accanirono in maniera
particolare contro i vescovi, i francescani e i Gesuiti; questi ultimi perché,
attraverso l’educazione dei giovani, contribuivano alla formazione culturale
delle classi dirigenti del Paese, specie nel Nord.
Padre Daniel, che avrebbe
voluto proseguire con i suoi viaggi di riconciliazione, venne nominato Rettore
del Seminario di Scutari,nel settembre 1945. Il suo atteggiamento sereno e la
sua fermezza erano particolarmente lodati dai suoi studenti, che rassicurava
soprattutto mediante le sue azioni.
L’arresto
Nel mese di dicembre uno
degli studenti del Seminario, FranGaçi, morì in casa propria, dopo essere stato
torturato dalla Sigurimi (la polizia segreta) e rilasciato. Il 31 dicembre,
insieme a padre Giovanni Fausti, da otto mesi viceprovincialedei Gesuiti in
Albania e suo predecessore come rettore, si recò nel villaggio d’origine del
giovane, per una Messa di suffragio: nell’omelia, dichiarò apertamente che chiunque
volesse seguire le orme diFranGaçi dovesse essere fiero di morire per la fede
cristiana.
La sera stessa, appena
tornati a Scutari, i due sacerdoti vennero arrestati. Padre Daniel fu
tenuto in isolamento per due mesi e, anche in seguito, fu sottoposto a
torture. Non si abbatté mai né si disperò, ma continuò a pensare agli
altri prigionieri.
Il processo
Nel gennaio 1946, insieme
ad altri prigionieri, venne sottoposto a un processo che, in realtà, aveva la
conclusione già scritta. Padre Daniel, con i segni delle torture ancora
visibili sul volto, rispose con fermezza alle accuse che venivano rivolte a lui
e agli altri: la principale, quella di essere politicanti traditori della
nazione, asserviti agli occidentali e spie del Vaticano. Ad essa si aggiungeva
quella di essere i capi dell’Unione Albanese: in realtà, era lo pseudonimo con
cuii seminaristi Mark Çuni e Gjergj Bici avevano firmato alcuni volantinicon
cui avevano cercato di contrastare la propaganda comunista, stampati in proprio
e senza farne parola con i superiori.
Sul finire del processo,
uno dei giudici militari gli si rivolse per l’ultima volta: «Voi credete in Dio
e in suo figlio Gesù Cristo?». Il gesuita rispose: «Io credo sin dalla mia
infanzia e sono pronto a morire per rendere testimonianza della mia fede».
Con sarcasmo, l’altro
replicò: «Vedremo se questo Gesù Cristo salverà la vostra testa dalla giustizia
del tribunale popolare!». Il sacerdote, senza scomporsi né alzare il tono,
proseguì: «Io e i miei compagni consideriamo un privilegio morire per Gesù
Cristo, perché il nostro sacrificio sarà fonte di nuovi martiri della fede cristiana»,
aggiungendo: «Forse un giorno il popolo capirà quale errore è stato
commesso». Pronunciò quindi la sua estrema difesa: «Non chiedo pietà, ma
giustizia di fronte a questo tribunale».
Il martirio
Il 22 febbraio 1946
vennero lette le sentenze. Otto furono i condannati a morte per fucilazione:
padre GjonShllaku, padre Giovanni Fausti, padre Daniel Dajani, i seminaristi
Mark Çuni e Gjergj Bici, i laici GjeloshLulashi, FranMirakaj e QerimSadiku. Gli
altri furono invece destinati al carcere, per un periodo che poteva andare dai
cinque anni all’intera vita, di fatto, se avessero anche minimamente
trasgredito. Per Gjergj Bici la sentenza venne poi cambiata in anni di lavori
forzati, mentre FranMirakaj risulta che sia morto nel settembre 1946.
All’alba del 4 marzo, i
sei rimasti furono trasportati al cimitero cattolico di Scutari, luogo della
loro esecuzione. Alle 6 in punto venne dato l’ordine di fare fuoco agli otto
soldati del plotone, armati di mitragliatrici.
Padre Daniel pronunciò
quindi le sue ultime parole: «Perdono tutti coloro che mi hanno fatto del male.
Sono contento di poter morire da innocente piuttosto che da colpevole. Che i
miei genitori offrano dei soldi a padre ZefShllaku per celebrare due Messe per
me». Il grido comune dei condannati fu: «Viva Cristo Re! Viva l’Albania!».
La fama di santità e la
beatificazione
La notizia del martirio
di padre Daniel Dajani e dei suoi compagni si diffuse celermente in tutto il
mondo cattolico, suscitando dolore e stupore. Il 31 ottobre 1947 morì un altro
gesuita, il fratello laico GjonPantalia.
Poco dopo l’esecuzione
dei padri Dajani e Fausti, il regime abolì le istituzioni gesuite e sciolse
ufficialmente la Compagnia in Albania. Nel 1990, dopo le prime aperture alla
vita religiosa, tornò una prima missione.
Nell’elenco di 38 martiri
uccisi sotto il regime comunista in Albania e capeggiati dal vescovo
VincençPrennushi, figurano anche padre Daniel Dajani e i suoi compagni. Sono
stati tutti beatificati il 5 novembre 2016 nella piazza davanti alla cattedrale
di Santo Stefano a Scutari.
Autore: Antonio
Borrelli ed Emilia Flocchini
SOURCE : http://www.santiebeati.it/dettaglio/92220
Lindi në Blinisht të
Zadrimës më 02.12.1906. Studioi në Seminarin Papnor Shqiptar të Shkodrës, Filozofi
e Teologji studioi në Kieri (Itali), pranë Jezuitëve. U shugurua meshtar në
Kieri më 15.07.1938. Pjesë e Misionit Shëtitës së Jezuitëve. Mësues i
gjuhës latine, greke dhe asaj shqipe, i filozofisë dhe i matematikës pranë
Seminarit Papnor Shqiptar. Drejtor i revistës “Lajmëtari”. Prej datës
27.09.1945 Rektor i këtij Seminari dhe i Kolegjit Saverian deri në pushkatim. U
arrestua më 31.12.1945 dhe u dënua më 22.02.1946. U pushkatua në Shkodër, në
orën 5 të mëngjesit, më 04.03.1946, dhe u la aty, së bashku me të sivëllain Atë
Giovanni Fausti-n S.I., Atë Gjon Shllakun O.F.M., Seminaristin Mark Çuni, të
rinjtë Qerim Sadiku, Gjelosh Lulashi e të tjerë.
It.
Nacque a Blinisht di
Zadrima il 02.12.1906. Ha frequentato le scuole presso il Pontificio Seminario Albanese
di Scutari e Filosofia e Teologia a Chieri (TO), presso i Gesuiti. Fu ordinato
sacerdote a Chieri (TO) il 15.07.1938. Membro della Missione Volante dei
gesuiti. Docente di latino, greco, filosofia, matematica e lingua albanese
nel Pontificio Seminario Albanese. Direttore della rivista “Lajmëtari”
(Messaggero del S. Cuore). Dal 27.09.1945 Rettore dello stesso Seminario e del
Collegio Saveriano fino alla fucilazione. Fu arrestato il 31.12.1945. Fu
condannato a morte il 22.02.1946. Fu fucilato a Scutari alle ore 5 del mattino
di lunedì 04.03.1946, e lì abbandonato, insieme al confratello P. Giovanni
Fausti S.I., P. Gjon Shllaku O.F.M., il Sem. Mark Çuni, i giovani Qerim Sadiku
e Gjelosh Lulashi e altri.
SOURCE : http://www.kishakatolikeshkoder.com/at%c3%ab-danjel-dajani-si/
Një martir shqiptar Atë
Daniel Dajani (Radio Vatikani)
by Administratori më
03/04/2014
Atë Daniel Dajani, jezuit
shqiptar (Blinisht, Zadrimë, 02. 12. 1906- pushkatuar në Shkodër, më 04.
03. 1946) me shkollë fillore kryer në Blinisht, të lartë, në Torino, u
shugurua meshtar në Kieri (Itali), më 15 korrik 1938. U rikthye në Shqipëri, ku
dha mësimin e latinishtes në Seminar. Meshtar shumë i ndershëm, i zellshëm, i
kujdesshëm sidomos në punën për formimin e seminaristëve, u pushkatua me grupin
meshtarëve, të seminaritëve dhe të laikëve katolikë në Shkodër, më 04. 03.
1946.
Në emër të Lirisë
Sapo shqiptohet fjala liri, çdo njeriu, që ka sadopak kulturë, i kujtohen
menjëherë parrullat e famshme të Revolucionit frëng (1789): “Liri, Barazi,
Vëllazërim!”.
Po ajo, që ngjall më fort entuziazëm në zemër të njerëzve, është, pa dyshim, fjala “Liri”.
Për filozofin Immanuel Kant (1724- 1804), që njihet si “shqiponja e mendimit njerëzor”, liria nuk është vetëm dhurata më e madhe, por detyrë e çdo njeriu. Për Kantin, të jesh i lirë do të thotë t’i nënshtrohesh ligjit moral.
“Liria nuk është tjetër, veçse mundësi për të qenë më të mirë. Ndërsa robëria, siguri se do të jemi më të këqinj”- vëren shkrimtari i famshëm francez, Albert Camus (1913-1960), në veprën “Rezistencë, rebelim e vdekje”.
“Atje ku është shpirti i Zotit, atje është edhe liria”, i kujton njerëzimit krishterimi, në shekuj.
Në emër të lirisë, më 31 dhjetor 1945, në Seminarin e Jezuitëve, në Shkodër i viheshin prangat atë Daniel Dajanit.
Më 30 janar 1946, në orën 9, Atë Dajani nxirrej para gjyqit, në emër të lirisë. Nuk ishte vetëm. Rrethohej nga 33 të tjerë. Rënduar me akuza aq të ngatërruara, sa të mos kuptohej ç’atentat kishin kryer kundër lirisë, për t’u dënuar, pastaj, me vdekje, në emër të saj. Të pritur e të përcjellë në sallë, me këngën e shëmtuar, tallëse: “… Ca xhakoj, ca jezuitë/ Na u përzienë në politikë/ Ky pader Daniel Dajani/ Kishte qejf t’i ndihej zani/ Gjovan Fausti, burrë i vjeter/ Veç fashizmit nuk don tjeter//.
A mund të quhej atentat kundër lirisë, zgjedhja e rrugës së meshtarisë, mohimi i vetvetes, për të pohuar Zotin e Njeriun?
Poshtërsi, kryerja e studimeve shumëvjeçare me “Cum laude probatur”, për t’u kthyer përsëri në Atdhe, i ngarkuar me dijet e botës së përparuar, për t’i shkarkuar në trojet tuaja?
Faj kundër lirisë, zgjuarësia, vullneti i hekurt, dëshira për të mësuar, thjeshtësia, përvujtëria e fshatarit të thjeshtë nga Blinishti, që pas studimeve u përpoq t’ia jepte popullit të vet, gjithçka kishte fituar në shkollat e huaja? Mëkat, drejtimi i institucioneve më të suksesshme arsimore të Shqipërisë, siç ishin Seminari Papnor e Kolegja Saveriane?
Turp, drejtimi i revistës së parë shqiptare “Lajmëtari i Zemrës së Krishtit”, që çonte paqen, atje ku hakërrehej urrejtja, në një vend të ndenjur tepër gjatë nën zgjedhën barbare aziatike, që nuk kishte kaluar pa lënë gjurmë?
Poshtërsi, ecja e sigurt drejt përsosurisë, në misionin e nisur me bindje e dashuri, në emër të një Zoti, në shërbim të një Populli?
Për këto krime u ngarkua me pranga atë Daniel Dajani, u akuzua, u gjykua e u pushkatua. Koha vijon të vërtetojë se çdo akuzë tjetër ishte trillim e farsë.
Po kush ishte atë Daniel Dajani? Njeriu, që duhej zhdukur, në emër të lirisë? Bir i një familjeje të thjeshtë fshatare, nga katundi Blinisht. Nxënës në Seminarin Papnuer të Shkodrës për nëntë vjet; për shumë vjet të tjera, duke nisur nga 8 korriku 1926, novic pranë jezuitëve të Goricies. Student në fakultetin e letrave më 1929-30; të filozofisë në Torino, më 1930-33; Magister e asistent i zëvendës-drejtorit në Seminarin Papnuer të Shkodrës, më 1934.
Profesor i latinishtes e i shumë lëndëve të tjera, nga shkencat humane, tek ato ekzakte, në vijim. Meshtar, më 15 korrik 1938. Në veprimtari apostulluese me misionin shëtitës, në maje të maleve, më 1945, për të çuar edhe në skutat më të harruara të malësisë, Lajmin e mirë, duke iu kundërvënë plagëve të rënda të kohës, posaçërisht, varfërisë e gjakmarrjes.
Ky ishte njeriu, që dënohej, në emër të lirisë, nga njerëz, të cilëve urrejtja dhe etja për hakmarrje ua kishte verbuar aq shumë sytë, sa ta harronin parimin thellësisht njerëzor, që vijojmë ta mësojmë nga tragjeditë e Sofokliut të lashtë pagan: “Nuk duhet urryer kurrë armiku aq, sa të mos mund ta bësh përsëri mik”.
Nga kundërshtarë, që nuk e njihnin e as donin ta pranonin parimin themelor të Ungjillit, bazë e çdo qytetërimi: “Duaje të afërmin, si vetveten”.
Gjyqi, që e dënote Atë Dajanin, në emër të lirisë, vërtetonte plotësisht thënien popullore, sipas së cilës “Nuk ka popuj të mirë, as të këqinj, por në gjirin e çdo populli, ka njerëz të mirë e të këqinj; ka heronj e shenjtorë, por edhe vagabondë e kriminelë”.
Në botën e krishterë, i lirë është ai, që ka të drejtë t’i pranojë ose t’i kundërshtojë lirisht Urdhërimet e Zotit.
Atë Dajani dhe të 33- të, që u dënuan me të, ishin simbole të gjalla të kësaj lirie. Nën thundrën e diktaturës, në pranga e para plotonit të ekzekutimit, ata ia njohën botërisht vetes të drejtën për t’i pranuar haptas “Urdhërimet e Tënzot”. E u pushkatuan si “armiq të lirisë”, duke shkruar me gjak Himnin e lirisë më të kulluar, asaj të shpirtit.
“Oh! Liberté, que des crimes on commet en ton nom!”(Oh, Liri, ç’krime bëhen në
emër tënd!), vijon të na kujtojë viskontesha Marie–Jeanne Roland de la
Platière, e dënuar me prerjen e kokës, pas rënies së miqve të saj zhirondinë,
kur po kalonte para shtatores së Lirisë, nësa përshkonte rrugët e Parisit,
drejt gijotinës.
Teksti vjen nga faqja e internetit
Radio Vatikani
2016-03-04 12:32:00
4 mars 1946, pushkatohen
Ate Gjon Fausti, Ate Daniel Dajani, Ate Gjon Shllaku, seminarist Mark Çuni e te
tjere.
4 mars 1946, pushkatohen Ate Gjon Fausti, Ate Daniel Dajani, Ate Gjon Shllaku, seminarist Mark Çuni e shume te tjere.
-"Zbulimi" i organizatave "terroriste".
-Kush ishin te gjykuarit?
-Zhvillimi i gjyqit e pushkatimi.
nga Pjetër Pepa
"Zbulimi" i organizatave "terroriste"
Eshte periudha kur pushteti komunist ka tashme mbeshtetjen e fuqishme te Stalinit, dhe, madje rekomandimin qe te bashkerendoje veprimet e te zgjidhe problemet e veta me Jugosllavine”moter” te Titos.. Flirti e miqesia mes dy shteteve don edhe provat e sakrificat e veta. Sapo eshte marre pushteti, jane zgjedhjet e para te mbas luftes dhe ne udhekryqin e sapokrijuar, pushteti komunist ndodhet para dy problemeve. Ne radhe te pare kerkon medoemos qe ata te dalin ashtu si don ai, pra afro njeqind per qind, rezultat ky i cdo diktature.Thene shkurt, nuk ka kundershtare politike, nuk ka mendim ndryshe, nuk ka tjeter vec idhtare te ideologjise komuniste, (me perjashtim te gjithe atyre qe ne se mendojne e votojne ndryshe, nuk jane tjeter vecse armiq te popullit, te pushtetit e te gjithkujt tjeter ne kete vend).albanovaonline.com
Nga ana tjeter duhet ruajtur edhe nje fare”fytyre”me rregullat e perendimit, me shtetet e tjera demokratike te Evropes qe kane tjeter standart. Ata pranojne dhe kane alternative kunder, kane kundershtare, kane votues kunder , dhe vetem vota demokratike eshte ajo qe te jep ose te heq pushtetin. Ne kete udhekryq jane te dy palet. Pushteti qe u muar me gjak e me gjak do te mbahet dhe kundershtaret qe mendojne se derisa jemi pjese e Evropes dhe me ndihmen e saj u cliruam, duhet te na lejohen edhe rregullat e saj te lojes. Natyrisht, votimet behen mbas nje viti clirim, pra me 2 dhjetor 1945 dhe sigurisht ende nuk ka ligj qe i ndalon e as qe i lejon votimet ndryshe, organizimin e shoqatava , organizatave apo partive alternative. E nuk ka as edhe tradite demokratike. Dicka ka filluar ne periudhen e Zogut, me ndarjen e Parlamentit se paku ne Popullore e Opozite por mjerisht perfundimet e Avni Rustemit, Luigj Gurakuqit, Hasan Prishtines, Bajram Currit, Gjon Gazullit e sa e sa tjereve te vrare tradhetisht, pushkatuar apo varur zyrtarisht, arratisur apo syrgjynosur detyrimisht, kishin treguar se ne dijme pak te lozim lojen demokratike kur eshte puna per marrje e mbajtje pushteti. E aq me pak e dijne kete diktatoret e diktaturat.
Duke dashur te imitoje perendiminin, shteti vete kerkon te lejoje njefare pluralizmit, por as ai vete nuk e din, si e cka, do te behet. Ndonje minister apo deputet ka mendimin e propozimin e tij por ne diktatura vendos vetem njeshi, diktatori, qe lidhet me miqte e tij dhe vendos, madje edhe duke sakrifikuar e bere kurbane, ato te mendimit ndryshe, qofshin deputete, ministra apo edhe kryeministra...
E drejta eshte me te fuqishmin dhe cdo mendim ndryshe, sidomos veprim ndryshe, s’eshte hiç me pak, vecse veprim armiqesor, tradheti ndaj popullit e atdheut, tradheti e idealeve komuniste qe jane fituar me gjakun e deshmoreve e qe do te mbrohen me cdo kusht, qofte edhe me gjakun e sa e sa tjereve mbas tyre.
Ne keto rrethana linde vetvetiu mendimi, aspirata apo deshira , te behet dicka qe te shpetohet Shqiperija nga nje sistem i tille autoritar qe po instalohet, ku nuk te lejon te drejten themelore baze, ate te votimit sipas deshires e mendimit tend...
E organizojne kete politikanet, e perqafojne intelektualet, e mbeshtesin te
rijte.......e aprovojne kleriket, gjithsesi diktatura ka nje ligj te prere. Te
gjithe do te ndeshkohen, do te trajtohen si armiq...do te eleminohen...Ja
sepse, perballemi me krijimin e partive dhe organizatave opozitare me figura te
tilla te njohura si Qenan Dibra, Sami Qeribashi, Musine Kokalari e sa te tjere
qe te gjithe i priste burgosja, tortura e plumbi i shpejte. Ata vinin nga
kultura e mendesi te ndryshme evropiane dhe mendonin se edhe ketu, sapo u fitua
liria e u cliruam nga te huajt, do te vendoset e njejta demokraci mendimi e
votimi. Por deshirat e aspiratat e tyre mbyten qe ne lindjen e tyre, qe ne
djep, qe ne shfaqjen e mendimit apo ne mbledhjen apo takimin e pare. Sa dite
apo muaj ishin ne dispozicion per kete pune? Ja mjafton nje llogaritje e
thjeshte. 28 Nentori i 1944 ishte clirimi vrastar, 2 dhjetori i 1945
perfundonte gjithcka, me zgjedhjet. E kur mund te kishte linde mendimi i ketij
pluralizmi apo krijimit te ketyre partive? Nga gjysma e vitit 1945, pra nga
maj-qershori. E per keto kater pese muaj le t’i quajme aktivitet politik
kundra, do te pushkatohen me dhjetra politikane e deputete, intelektuale e
klerike, te rinje e te moshuar qe do te kemi rastin t’i kujtojme diku me
poshte...duke perfshire sigurisht edhe ato qe kishin punuar e luftuar per
komunizmin si deputeti Kole Prela, apo ministra si Gjergj Kokoshi e shume e
shume te tjere.
Le te ndalemi sadopak ne ato mijera faqe ” aktivitet politik , reaksionar,
armiqesor ” , qe plotesohen vetem per Klerin katolik, per keto muaj fatale nga
diktatura e pas zgjedhjeve.
Sigurisht qe, do te dukej naïve te pushkatoheshin ne mase klerike per zgjedhjet, per organizatat apo mbledhjet e thjeshta, qofshin edhe me trajtimin e ndonje problemi politik. Por, keto beheshin”bindese” kur ketyre veprimtarive i shtohej fjala ”terroriste”; i bashkangjiteshin armet, i jepej karakter perpjekjesh per permbysje me dhune e te tjera epitete te kesaj natyre qe nuk ishte veshtire t’i shtoheshin e te amplifikoheshin pastaj menjihere me te madhe nga shtypi e radiot sa te benin te kujtoje se gjithcka behej kunder komunizmit e diktatures, gjithkush ishte kunder saj nuk ishte tjeter vecse kriminel, gjakatar, armik.
Kjo ishte terminologjia e diktatures dhe kjo i referohej qofte edhe nje mbledhjeje te zakonshme qe ishte bere, apo nje varrimi te zakonshem qe ishte organizuar nga te rinje qofshin ata 22 vjecar e qe nuk kishin as edhe nje vit qe kishin ardhur nga italia si D.Anton Muzaj me shoke.
Zbulimi dhe arrestimet
Gjatë punës disavjeçare kushtuar martirizimit të Klerit katolik shqiptar, kemi arritur në përfundimin se synimi i mbrapshtë dhe përbindsh i asgjesimit të këtij Kleri dhe gjithçka ishte krijuar prej Tij, u bë e mundur duke kaluar nëpër tre etapa, ose të thuash duke i dhënë tre goditje kryesore të mëdha.
Goditja e parë eshtë kjo e rradhës, me synimin për shkaterrimin e Urdhërit jezuit.
Goditja e dyte e madhe, me synim shkaterrimin e Urdhërit tjetër françeskan, për të cilën si”casus belli” do të gjendeshin armët e futura në Kuvendin e Kishen e Gjuhadolit.
Goditja e tretë e përfundimtare do të vinte afro 20 vjet më vonë me një tjetër”casus belli” sa të shpifur aq të sajuar, te huazuar kesaj rradhe nga pervoja kineze, një të ashtuquajtur ”Fjalimi Programatik” i Diktatorit mbas të cilit , ”rinija” do të hidhej gjoja kundra mbeturinave mikroborgjeze e njollave të huaja, në qendër të të cilave ishin edhe bestytnitë dhe mbeturinat fetare.albanovaonline.com
Në fakt, goditjet, burgosjet e vrasjet do të fillonin që me të ashtuquajturin çlirim e nuk do të ndërpriteshin deri në fundin e diktaturës, megjithatë, kjo nuk hedh poshtë faktin se vertetë këto ishin tre goditjet kryesore, aq më tepër duke pasë parasysh faktin se shumë viktima tjera do të vazhdojnë edhe më pas në të gjithë dioçezat katolike, si pjesëtar të këtyre organizatave të sajuara e duke i vendosur , sipas vlerave të tyre, në pozicionet drejtuese e organizuese, duke i çuar drejt pushkatimit ose mbytjes ndër tortura deri ata qe s’ dinin gje fare ne ket drejtim. Ky “casus belli” do te sherbente gjate per cilindo e gjithkend; per gjithcka e gjithkund, ne klerin katolik shqiptar e pse jo edhe me tej...
Pra, kjo e kesaj radhe, padyshim përbënte goditjen e parë të madhe që shoqërohej me martirët me te spikatur të saj. Rradhen tashme e kane jezuitet. Eshte nder to edhe nje franceskan i spikatur.
"Çka i ka borxh Shqipnia françeskanëve? Kurrgja! Françeskanët janë të Shqipnisë"
Kështu do të shprehej në prag të vdekjes së françeskanit, poetit Kombëtar - Fishtës së madh, At Gjon Shllaku në fundin e vitit 1940. Dhe te tjerët që erdhën mbas Tij, në ditët e rënda të diktakturës së sapovendosur komuniste ”falënderuan” Zotin që e mori e nuk e gjeti gjallë kjo diktaturë e egër. Me siguri do ta kishin pushkatuar edhe Ate, madje ndër të parët, ashtu siç i hodhen eshtrat ne Drin, e sic po pushkatonin edhe nxënësin e tij, filozofin Pater Gjon Shllakun me shokë i cili tashme sapo eshtë futur në qelitë e errëta të Sigurimit.
E në krah me ta do të gjenden edhe dy titullarët kryesore të Urdhërit jezuitë, të atij Urdhëri që zunë vend në trevat shqiptare rreth vitit 1840 e që në vitin 1942 me rezidencat e tyre, në Shkodër e Tiranë, numëronte 47 vëllezër e etër me rreth 65 seminaristë dioqezianë e 36 seminaristë jezuitë.
Duhet te kujtojme ketu se, gjatë okupacionit gjerman shtëpitë e shoqërive jezuite u kthyen në strehë për të gjithë ata që kishin nevojë për ushqim e ngushëllim. Madje duke mbrojtur shqiptarët e italianët nga trupat "SS", në nëntor të 1944 do të plagosej rëndë në shtyllën kurrizore edhe vetë titullari i tyre At Gjon Fausti, misionar nga Italia e që, tashme sapo eshtë futur në këto qeli të tmerrshme.
A ishte zbulim i ”rastit” apo vazhdim i nje fushata te eger ekzekutimesh qe ishte planifikuar me kohe nga diktatura? Le t’i referohemi vetem nje pasazhi te shkurte:
"Tashmë e kam rradhen unë, por mjerisht s'jam i pari as i fundit. T’i lutemi Zotit të na japë forcë e guxim për të përballuar martirizimin”, do t'i thoshte miqve të vet P.Gjon Shllaku. Ja kishte ndjerë zemra?! Diçka më tepër. Ishte sinjalizuar nga dashamirësit e vet se qëndronte në krye të listës. Madje një herë gjatë takimit të Ambasadorit Jugosllav Jozef Gjergja(1) me Enver Hoxhën ky i fundit shënd e verë i kishte thënë: "E mbytëm P.Anton Harapin e me të kemi plagosur për vdekje Klerin Katolik", por diplomati i vjetër panserb do t'i përgjigjej: "Po... por keni ende gjallë P.Gjon Shllakun, që peshon shumë". E këtë fjalë përkthyesja ja kishte thënë të shoqit në shtëpi, që kish qëlluar ish-nxënës e admirues i At Gjonit dhe që kishte gjetur rrugën për t'ia çuar në vesh. Ja pra se pse priste radhën At Gjon Shllaku, edhe pse pa ditur se ku mund të shpërthente "faji". E jo vetëm ai. Ky fat priste gjithë klerin. Situata e ndjellte këtë. Ndoshta, Ai, për vlerat e mëdha që kishte, këte rradhë shkonte disi para kohe.
Rradhën e kishte Urdhëri Jezuit. Ai ishte në shenjestren komuniste. Ndaj françeskanëve, besimtarët në veçanti por dhe shqiptarët në përgjithësi, kishin më tepër respekt e dashuri. Ata kishin shekuj që ishin vendosur në këto treva dhe kishin kaluar halle e shqetësime bashkë me to. Madje zhgunamurrtë e Asizit i ishin gjetur fort këtij populli edhe në momentet më delikate e deri në perpjekjet e shpeshta për liri e pavarësi. Ata ishin të përhapur gjithkah nepër malësitë më të thella ku jetonin me shqetësimet e hallet e mëdha e të vazhdueshme të këtij populli fatkeq që nuk i ndaheshin pushtimet e mundimet. Disi më ndryshej qendronte puna me jezuitët. Duke qenë Urdhër më i ri, i vendosur shumë më vonë, duke qenë shumica të huaj, italianë, me atë jetën e tyre më kulturore e moderne, urreheshin më shumë nga komunistë që dhe mendonin se edhe në popull do ta kishin më të lehtë diskreditimin e tyre. Ndaj ishin venë të parët në shinjestër. Duhej gjetur një ”casus belli” që me një gur të vriten dy zogj. Dikush diskreditohej, denohej e pushkatohej, por, ajo që ishte më kryesorja, mbas kësaj, të eleminohej fare ky Urdhër i rrezikshëm për shkollat e fuqishme që kishte krijuar, për atë ”fidanishtë” të klerikëve të rinjë që kishte nxjerrë e do të vazhdonte të nxirrte edhe në të ardhmen.
Një nxënës dhe shok i Dajanit kujton: "Një herë tek shkonim rrugës, një grumbull të rinjsh e ushtarësh sa na panë, u drejtuan nga ne e filluan të bërtasin: fashistë, tradhëtarë, reaksionarë. Mua më shpëtoi goja dhe thashë "Ma keq se me italianë e gjermanë. Ma mirë nën të huajt se sa nën komunistët shqiptarë. E At Dajani siç ecte ngadalë e me dinjitet, sikur s'i dëgjonte aspak të shamet, më atë zërin e tij të butë më përgjigjet: "Jo, jo s'asht ashtu, këta sado që komunistë, janë shqiptarë. Më mirë nën ta se të huajt. Kjo furtunë erdhi me armë e dhunë, por një ditë jo të largët çdo gjë do të fashitet, prap paqja e drejtësia do të zotërojnë". E duke parë habì në sytë e mi shtoi: "Ndoshta nuk mundesh tash, si i ri i zemëruem, me e kuptue çka të thashë, por një ditë do të shohish se Zoti ka me e ba mirë". E s'kish si mos të dilte profetësia e një njeriu të urtë, të shenjtë, sido që vonoi mjaft.
Le të vazhdojmë me situaten konkrete. Në fund të nentorit , me 27, pak ditë para zgjedhjeve, Sigurimi i Shtetit arreston një nga pjestaret e mbas tij me rradhë, me 7 dhjetor Mark Cunin e te tjera arrestime pafund.
Pak javë pas arrestimit të Faustit e Dajanit, me kete pretekst, më 20 janar të 1946 qeveria urdhëron përjashtimin e menjëhershëm të të gjithë misionarëve të huaj.
Do të iknin mbi 200 misionarë që kaluan pjesën më të madhe të jetës së tyre në shërbim të popullit shqiptar në mes të cilëve 25 jezuitë, disa nga të cilët kishin mbi 40 vjet që jepnin mësim në këto institucione.albanovaonline.com
Ditën e nisjes ata do të përcilleshin nga një grumbull qytetarësh shkodranë, ish-nxënës e admirues të tyre, aq sa policia ishte e paaftë t'i shpërndante. Me lot në sy Fra Bertoloti, mësues prej vitesh, do t'i drejtohej masës për ta qetësuar. “Nuk është populli shqiptar që po na nxjerr jashtë. Këtë e tregon prezenca juaj".
Jane te shumte Ata dhe e madhe eshte vepra e Tyre. Duhen libra te tere per te paraqitur vlerat dhe kontributet e tyre, por le te ndalemi vetem ne dy prej tyre.
E madhe dhëmbja e largimit te tyre por mjerisht edhe më i trishtë do të ishte fati i atyre që mbetën në këtë rreth të 10-të të ferrit dantesk, ndër të cilët do të ishte italiani Fausti me vëllezërit e nxënësit e tij shqiptar që do të dilnin para gjyqit e më pas do të pushkatoheshin. P.Daniel Gjeçaj kujton: ”Pas 1 muaji policia do të futej sërisht në Komunitetin jezuit, ndërsa kryhej lutja e mbrëmjes. Ishte i 27-ti kontroll, e 27-ta raprezalje që do të kishte fundin e vet tragjik. Nga policët e armatosur i gjithë personeli u grumbullua në "rrefectorio" për një mbledhje. Një major i ri, i drejtohet At Mark Harapit e me ironi i thotë: "Hë, çfarë keni kundër nesh ju jezuitët? Ti e din që Krishti ka kenë komunisti i parë! ”Po”, eshtë aty për aty përgjigja e filozofit, ”vertetë Krishti ka kenë komunisti i parë, por ai nuk kishte armë”.
Kjo natyrisht shkaktoi duartrokitjet spontane të seminaristëve, por edhe goditjen me qytë që oficeri partizan hodhi fratin përdhe e që edhe aty e pasuan shqelmat e goditjet e të tjerëve.
Dy ditë e dy netë rrethim e kërkim e së fundi, lexohet një dekret sipas të
cilit me urdhër të Ministrisë së Punëve të Brendshme Komuniteti jezuit
shpërndahet, shkollat mbylleshin, pasuritë konfiskoheshin. Ky akt ilegal e i
pabazuar në asnjë ligj kushtetues do të mbyllte me trishtim misionin shekullor
të jezuitëve. Diçka më vonë, mbas shumë peripecishë e vuajtjesh, i njëjti fat
do të ndëshkonte gjithë klerin shqiptar. Shqipëra kishte synimin e zi të bëhej
i vetmi shtet ateist në botë, dhe e kishte gjykuar jo keq. Duhej filluar nga
ajo”fidanishtë” e rrezikshme nga ai Urdhër i”rrezikshëm”.
Qellimi, e verteta dhe skenari i ketij gjyqi
Le t’i referohemi librit ”Dosja e diktatures”(2).
Të inspiruar nga shpirti demokratik i moshës rinore, shumë larg realitetit komunist, kishin vendosur vërtetë të formonin një organizatë. E dinin atë si të ligjshme mbi bazën e ligjeve në fuqi dhe donin ta sanksiononin me zgjedhjet e 2 dhjetorit të 1945. E donin fort Shqipërinë, donin fort fenë, por nuk donin, madje e urrenin komunizmin si rrezik për Shqipërinë dhe fenë. Ndaj kishin vendosur që të bënin diçka në këtë drejtim. Kishin dëgjuar se edhe në Tiranë Qeribashi, Kokalari, etj. kishin filluar diçka të tillë. Megjithatë gjithçka bëhej në konspiracion pse frika ishte, diktatura kishte pasur rastin të prezantonte fytyrën e saj me gjyqin special e shumë ngjarje të tjera. Vërtet ishin përgatitur, shtypur dhe shpërndarë disa trakte. Njëri për shëmbull titullohej "Poshtë komunizmi, Rroftë Shqipëria" e bënte thirrje që të mos i jepeshin votat komunistëve. Në një trakt tjetër shkruhej: "Në përgjigjen që qeveria i bën Britanisë së Madhe e SH.B.A., Enveri mes të tjerash tha: "Liria e shtypit ka qenë dhe do të jetë një nga parimet themelore të demokracisë sonë". Po e sheh vetë o popull, sa gënjeshtër është kjo. Ku është liria e shtypit? Asnjë revistë opozitare! Liri fjale - një fjalë me folë dergjesh në burgje". Në një trakt tjetër të 27 nëntorit që i përkiste organizimit të Rinisë demokratike shkruhej: ”Mos gabo të votosh për bishat komuniste". Në traktet e para të kësaj organizate lexojmë: ”Masakrat në Shqipëni i bajnë me urdhën të Titos dhe të Stalinit”. Një poezi satirike i kishin bërë Tuk Jakovës, Gjon Shllaku dhe Mark Çuni dhe ja kishin dërguar në derë. Një Memorandum që i drejtohej opinionit botëror për njohjen e Organizatës ishte përkthyer në frëngjisht e dorëzuar nga Gjelosh Luli gjeneralit Hudkson në Kafenë e Madhe. Në Memorandum thuhej që nuk duam partinë komuniste dhe parashihej që nuk do të ketë votime të lira. Memorandumi do të përfundonte me "Rrofshin aleatët shqiptarë. Rroftë Bashkimi shqiptar!". Një mbledhje e grupit ishte bërë në rrëfyestoren e Seminarit ku ishte biseduar për propagandën dhe ndarjen e trakteve e ku Matish Çefa ishte ngarkuar të krijonte e të mbante lidhjet me organizatën homologe të Tiranës.
Por, natyrisht asaj situate kontrolli, raprezaljesh e spiunimi nuk kish si t'i shpëtonin seminaristët "naivë" ndaj djallëzisë sllavo-komuniste. Disa prej tyre u zunë duke ndarë traktet në lagjet Arra e Madhe, Gurazez etj. Arrestohen më 27 nëntor Gjovalin Zezaj e Luigj Kçira e disa ditë më vonë Mark Çuni me shokë. Më 8-9 dhjetor arrestohen Gjon Shllaku, Ernest Dema etj. Më 31 dhjetor Fausti, Dajani etj. Në janar edhe At Gjon Shllaku e mbyllet kështu cikli i arrestimeve që përmbledh 39 vetë. Dhe shpejt Zoi Themeli, kryetari i Degës së Punëve të Brendshme, do të njoftonte Gjykatën Ushtarake të Shkodrës se: "Më datën 27.11. 1945 ky seksion nëpërmes elementëve të vet ka zbuluar një Organizatë me tendenca fashiste me emrin "Bashkimi Shqiptar", e cila ishte e organizueme në Seminarin papnuer, pranë etërve jezuitëve dhe e drejtuar prej elementëve udhëheqës të klerit". E ishte pikërisht në prag të festave të Nëntorit të parë pas çlirimit vrastar, ç'ka siç do ta shohim, s'ishte rastësi e do të përsëritej edhe më pas.
Dhe tashti mbi këtë të vërtetë skenari ishte i gatshëm:
-P.Gjon Fausti e P.Dajani ishin organizatorët e udhëheqësit e organizatës "Bashkimi shqiptar".
-P.Gjon Shllaku, ishte organizator dhe udhëheqës i organizatës demokristiane.
Dokumenti përcjellës i prezantonte Ata:
"Me ndihmën e reaksionit grek e anglo-amerikan, kanë përgatitë terrenin për një kryengritje me armë që do të bëhej në muajin dhjetor ose të shumtën deri për Krishtlindje. P.Fausti, Dajani e Shllaku janë njerëzit më të vlefshëm të klerit në çdo pikëpamje. P.Gjon Shllakun opinioni e mban si patriot, por në të vërtetë si elementë fashistë dhe me kulturë shumë të gjerë janë persona që nuk i vlejnë regjimit të sotëm, prandaj janë armiqtë më të mëdhenj" (No Comment)!
Tashti e kishte radhën një tjetër aktivitet, e kishin radhën data të tjera.
Datat e arrestimeve do të pasoheshin nga ato të hetimeve:albanovaonline.com
Më 10 dhjetor të 1945 merret në pyetje P.Fausti nga Fadil Kapisyzi.
Më 20 janar është takimi i P.Dajanit me Kapisyzin.
Më 24 janar vjen personalisht Aranit Çela dhe brenda një dite plotëson procesverbalet
për të gjithë. E kështu: një procesverbal nga punonjësit e Degës së Shkodrës,
një deklaratë e marrë nga gjithsecili dhe një procesverbal i përpiluar nga vetë
Aranit Çela - këto ishin gjithë faktet e gjithë provat që do të vërtetonin
"krimet" e rënda të kryera nga ata. Por ndoshta më shumë se me
hetimet, të tjerët merreshin me "trajtimin" e tyre aty brenda qelive
të errëta të Degës së Shkodrës ose siç quhej ndryshe, krematoriumi i vogël...
Ndërkaq punohej me zell edhe jashtë në opinionin publik.
Më 4 shkurt të 1946 në përvjetorin e masakrës së Tiranës nga ”SS” organizohet para jezuitëve një tubim ku manifestuesit thërrisnin: Poshtë kriminelët, plumbin ballit tradhëtarëve, e nga njerëz të zgjedhur e të porositur këndoheshin këngët:
"Padër Fausti / burrë i vjetër, / veç fashizmit / nuk don tjetër".
"Ky Padër / Danjel Dajani, / desht gjithkah / t'i shkonte zani",
Gazeta "Bashkimi" e "Zëri i Popullit" gjithë atë periudhë ishin të mbushur me materiale ku jezuitët akuzoheshin për plane për kryengritje për përmbysjen e regjimit, për komplote me anglo-amerikanët, për ndërhyrje nga ajri etj. Kjo fushatë do të vazhdonte gjatë. Ky ishte veç fillimi. Tashti pra viktimat ishin zgjedhur e sakrifikuar dhe skenari ishte plotësuar me kujdes nga grupi i oficerëve e bashkëpunëtorëve të sigurimit nga të cilët me zell të veçantë punuan Aranit Çela, Zoi Themeli, Fadil Kapisyzi, Rasim Dedja, Gjon Prendushi, Mustafa Iljazi, Namik Qemali, Tonin Miloti, Frederik Nosi, Haki Alia, Dul Rrjolli, Anesti Kopali, Zoi Shkurti, Iljaz Haxhia, Hysen Halili, Elez Mesi etj. E ndër ta edhe Mark Ndoja, Martin Margilaj, Gaspër Leci etj. emrat që do të mbeten në kujtesë pse fyen dhe pështynë ata që do të mbeteshin lapidarë.
Më vonë, kortezhin e përmotshëm do ta përcillnin deri në pushimin e fundit me
shkrimet e veta Androkli Kostallari, korespondent i "Bashkimit",
Rakip Beqja, Jup Kastrati, Luigj Franja, Xhevat Rrepishti, Hulusi Hako e
mjerisht shumë të tjerë, do të fitonin deri në tituj e grada shkencore me
shpifje e fyerje që fillonin këto ditë kundër këtyre martirëve të fesë e të
Atdheut. Propaganda dhe zhurma qe behet eshte shumë e madhe. Në shtypin dhe
radiot e kohës që andej në popull e gjithandej. Vetë Enver Hoxha do të
deklaronte: ”Kjo organizatë ka qenë nën drejtimin e Klerit Katolik të Shkodrës
dhe rrënjët e saj ishin të vjetra, që gjatë luftës. Ajo drejtohej prej këtij
kleri, i udhëzuar drejtpërdrejtë nga Vatikani”- (Gazeta”Bashkimi”, nr.1207, dt.
10.11.1948)
Kush ishin te gjykuarit? Dënuar me vdekje:
1- Ate Gjon Fausti, 47 vjeç
Ndonëse i huaj, jeta, vepra dhe vdekja e bashkoi kaq shumë me martirët shqiptar, aqsa sot, pas më se një gjysmë shekulli, të duket se është bir i këtij vendi, madje i krahines se Zadrimes. Atë Fausti e Atë Dajani jetuan e punuan bashkë, u martirizuan bashkë dhe po bashkë, të pranguar dorë më dorë, kaluan cakun e amshimit. Atë Gjoni, ishte italian, bir i asaj toke të bekuar që bëri shumë për Shqipërinë. Erdhi këtu në vazhdën e atyre jezuitëve të ndritur që punuan në vendin tonë për të sjellë dritën e bekuar të Romës katolike, ashtu si dhjetëra kolegë të tjerë, si: Atë Jak Jungu, Atë Françesk Rosi, Atë Luigji Mazza, Atë Fulvio Kordiniano, Atë Zef Valentini e sa të tjerë jezuitë dijetarë të nderuar që botuan fjalorë, gramatika, libra historikë etj, për kulturën shqiptare
Lindi më 9 tetor 1899 në Brozzo, një qendër e vogël në luginën e Valtrompias, komuna e Markenos, afërsisht 8 kilometra në veri të Breshias.
Me 4 mars 1946 pushkatohet së bashku me P. Dajanin, i cili ishte emëruar Rektor
i Seminarit Papnor në shtatorin e 1945.
2- Ate Daniel Dajani, 43 vjeç
Ka lindur më 2 dhjetor 1906 në Blinisht të Zadrimës. Në shpirtin e Danielit të vogël, por dhe më vonë në moshë të rritur, do të mbetnin të pashlyera gjurmët dhe shembujt e lartë që jepnin meshtarët e kësaj treve, bij të Zadrimës, ose që punuan aty, e kishin bërë emër në Shqipëri. Ai do të kujtonte me mall ceremoninë aq të bukur të krezmimit të tij, ku mori pjesë ipeshkvi popullor i dioqezit të Sapës, Imzot Gjegj Koleci; predikimet me vlerë të Imzot Gjergj Volajt, fjalët dhe shkrimet e Imzot Vinçenc Prennushit, të cilit populli i Zadrimës, ngase e deshi dhe e nderoi shumë, në ditën e ardhjes së tij, rrugën që bëri në këmbë gjer te famullia, ia shtroi me gjeth e lule. Këtë pritje kaq të përzemert, Prennushi poet do ta përjetësojë me vëllimin e bukur poetik, të titulluar "Gjeth e lule".
Duke u dalluar kështu ai tërhoqi vëmendjen e shumë kujt, por njeriu i cili e vuri në rrugë të jetës ishte miku i shtëpisë, Dom Ndue Suma, i cili, pasi mori miratimin e bekimin e së emës, e solli vogëlushin në famullinë e tij, në Laç të Vaut të Dejës. Kështu, nisi një jetë e re për Danielin e urtë, që, ndonëse i mitur, e dëgjonte me vëmendje atin shpirtëror të tij, duke mësuar mirë e duke u sjellë tamam siç i kishte hije një meshtari të ardhshëm. Pas pak Danielin do ta çojnë në Shkodër, të vazhdojë studimet në Seminar Papnor. Dhe këtu ai u dallua si nxënës dhe student shumë i mirë, studioz, këmbëngulës për të fituar dije e kulturë e, mbi të gjitha, njeri shumë i lidhur me Zotin.
Në seminarin e jezuitëve studion nëntë vjet. Pastaj do t'i lërë lamtumirën Zadrimës dhe Shkodrës së tij të dashur për të shkuar për studime të larta në qendrat më në zë të Italisë. Lidhur me kete largim, i ndjeri vella i imi, Prof. Dr. Simon Pepa do te shkruante:
“Ishte njëzet vjeç kur do të largohej me mall nga nëna e tij e robëtuar dhe nga të afërmit e shokët, tamam ashtu siç thotë Mjeda ynë zëëmbël:
"Lamtumirë, o mori Shkodër / Lamtumirë, o ti Cukal, / Zhduket Buna nën një kodër, / Zhduket Drini nën një mal"
Dhe vijnë me radhë Goricia, Kieri (Torino) ku ai studion me ndërprerje për dhjetë vjet të tjera për letërsi, filozofi, teologji, duke u pajisur kështu me një kulturë të shëndoshë. Kudo me rezultate të shkëlqyera, me meritime nga më të lartat.
Më 1936 për disa kohë ështe në Shqipëri. Tani për një moment shumë të shënuar të jetës së tij. Do të shugurohet meshtar. Me një ndjenjë të thellë besimi e devocioni ndaj të lumit Jezu Krisht, Dajani thotë meshën e parë në fshatin e tij të lindjes, në atë vend për të cilin ruante shumë kujtime. Kujtime dhe mall. Ndër njerëzit më të dashur të Dajanit, meshën e tij të parë do ta ndiqte me zemër që i dridhej edhe nëna e tij e vuajtur, që, duke u hedhur në vorbullën e kujtimeve, më tepër të hidhura sa të ëmbla, asaj gruaje aq fisnike do t'i rridhnin lotët për faqe. Si zemër nëne që ishte mund t'ia parandjente shpirti se ai meshtar aq i devotshëm që i kushtohej Jezu Krishtit, pak vite më vonë nuk do të ishte më... Ndoshta...Siç ishte zakoni, në atë ditë të bukur e të shënuar, para se të shkëputej përfundimisht nga familja, Danielit iu bë "dasma" me miq e dashamirë, ku moren pjesë dhe të gjithë famullitarët e zonës. Me këtë rast iu mblodhen edhe "dhurata të dasmës" (mbuloje tryezash, strajca, peshqirë etj.). Tregojnë që, nësa Danieli po i mblidhte ato gjëra që i kishin dhuruar, e ëma i tha: "Lëria kunatës një strajcë si kujtim". Dhe ai iu përgjigj: "Jo, nënë! Ne nuk kemi shtëpi as pasuri tonen, të gjitha do t’i dërgoj te shokët, në Kolegjin ku është shtëpia ime".
Për aftesi shkencore dhe devocionin e tij, jezuitët e emërojnë profesor në Kolegjin Saverian, një gjë kjo jo e zakontë për atë kohë. Të jepje mësim në atë shkollë me aq tradita, pranë atyre profesorëve-dijetarë, për një njeri si Danieli, në një moshë relativisht të re, nuk qe gjë e vogël. Por Dajani e meritonte këtë. Ai dha për sa vite lëndë të rëndësishme, si: gjuhë shqipe, latinisht, filozofi etj. Kryesisht, qe i talentuar në matematikë e oratori. Në këtë vatër të rëndësishme dijeje ai arriti të bëhet deri Rektor i Seminarit Papnor. Ende sot, ndonëse kanë kaluar shumë vite, në kujtimet e atyre që e njohën për së afërmi, mbetet e gjallë figura e Atë Dajanit, profesorit të ditur dhe të dashur, të matur dhe gojëmbël. Ky njeri i mrekullueshëm nuk qe vetëm profesor dhe edukator i zoti e i nderuar. Ai ishte edhe dijetar i shquar. Për disa vite drejtoi revistën "Lajmëtari i Zemrës s'ë Jezu Krishtit", një revistë që kishte bërë emër në atë kohë. Në periudhën që e drejtonte, revista u ngrit në një shkallë më të lartë, duke u plotësuar dhe zgjeruar me rubrika të reja dhe interesante.
2.12.1906 - Lindi në Blinisht të Zadrimës.
Nxënës për 9 vjet në Seminarin Papnor të Shkodrës.
8.7.1926- Hyn në noviciatë në Goricianë.
1929-30 Bën studime për letërsi pranë Jezuitëve në Goricia.
1931-33 Studion filozofi në Kieri (Torino).
1934-35 Eshtë në Shkodër si magistër e si zëvendës drejtori i nxënësve të Seminarit, prefekt i një klase, si mësues i latinishtes.
1936-39 Në Kieri për studime teologjike.
1940 Në Shkodër, si profesor i gjuhës shqipe dhe i matematikës në disa klasë së Seminarit. - është edhe drejtor i revistës "Lajmëtari i Zemrës së Jezu Krishtit".
1941- Në Firence për vitin e tretë të probacionit.
1941- Kthen në Shqipëri: si pjesëmarrës i Misionit shetitës dhe si Atë shpirtëror i seminaristëve
1941- Me të njëjtat detyra, por edhe Ministër i studentëve dhe prokurator i Misionit shëtitës edhe profesor i filozofisë. Në muajin shtator emërohet Rektor i Seminarit Papnor
31.12.1945 Arrestohet
4.3.1946 Pushaktohet së bashku me P. Faustin dhe të tjerë.
28.2.1993 Iu dha titulli ”Martir i Demokracisë" në ceremoninë e
organizueme për këtë qëllim në Shkodër.
3-Atë Gjon Shllaku, 38 vjeç
Ka lindur në Shkodër në vitin 1907. Hyn në Kolegjën Françeskane e me vonë ndjek mësimet në Liceun "Illyricum". Shkon në Hollandë për t'u përgatitë në teologji e me vonë vazhdon Universitetin ne "Luven" të Belgjikës, gjatë viteve 1932-36.
Me 1937 diplomohet në filozofi e theologji ne Universitetin e Sorbones.
Ka qene për disa vjete si profesor në Liceun "Illyricum", duke dhenë lendën e besimit të filozofisë dhe atë të frengjishtes. Arrestohet në dimrin e vitit 1945, kur ishte në shkollë: Qëndroi pak kohë në burg, pasi me 4 mars 1946 pushkatohet së bashku me Patër Faustin, Pater Dajanin, Mark Çunin dhe disa pjestarë të tjerë, tue u akuzue fillimisht per ”Tentative per arratisje” dhe me vonë si Kryetar i Partisë Demokristiane, por arsyeja e vertetë dihet prej të gjithve.
Në ceremoninë e organizuar me datën 28 shkurt 1993 i jepet dekorata "Martir i Demokracisë".
Doktori i filozofise nga Universiteti i Sorbones, profesori dhe pedagogu, drejtori i Shoqerise se te rinjeve”Antonianum”ne Shkoder ka botuar nje numur te madh studimesh, polemikash, kritikash etj. ne revisten”Hylli i Drites”.
Mbi te gjitha shquhen:
Filozofija dhe ditunite, 1934; Zija ne Rusi, 1934; A po kuptohemi, 1938; Problemi i njohjes, 1938, Breznise se re, 1938; Dokumenta historje kombtare, 1940; Shqyptari, Frati, Shqypnija, 1941; Rreth cashtjes se alfabetit te Manastirit, 1943; Katolicizmi ne Shqypni e anmiqet e tij para gjykatores se historise- pergjgje N. Ivanajt, 1944, etj.
I paisur me nje inteligjence te rralle, studenti i ri mori rrugat nga Kuvendi Franceskan per ne aulat e universiteteve te Luvenit dhe Sorbones duke u paisur thelle me dijet nga filozofi i madh i shekullit, neotomisti dhe esteti Jean Jack Maritain.
Kishte deshiren e madhe qe t’i sillte Shqiperise idete e mira e te reja te botes se qyteteruar perballe orientalizmit te vjeter e te ri qe vazhdonte te mbisundonte ne ate periudhe. Intelektual i klasit te pare ishte kunder te gjitha diktaturave, fashiste, naziste apo komuniste ndaj do te vuante gjithnje e me shume deri qe do te arrestohej ne shkolle, ne klase, ne oren e mesimit. Pushkatohet me jezuitet Fausti e Dajani...
Në vitin 1922 veshë në Troshan petkun e meshtarisë e më 1928 vjen në Shkodër. Kryen shkëlqyeshëm Liceun dhe kursin e filozofisë në Shqipëri. Mbaron studimet për teologjinë Holandë dhe në vitin 1931 shugurohet meshtar. Po atë vit shkon në Louvaine ku ndjek degën e shkencave e më vonë atë të historisë e filozofisë. Laurohet shkëlqyeshëm më 1936 në një temë në filozofi, merr doktoratën dhe kthen në Atdhe ku jep mësim në Seminarin françeskan (filozofi e frëngjisht). Është drejtor i Shoqërisë Antoniane të të rinjve dhe drejtues përgjegjës i revistës zëmadhe "Hylli i Dritës" ku mbledh rreth vetes pendat më të mprehta të kohës. Besnik i parimeve demokratike ka si ideal gjithnjë binomin fe-atdhe.
Me okupacionin fashist largohet në Jugosllavi, prej nga kthehet pas 1 viti. Ka të qartë rrezikun dhe parashikon stuhinë që në pak kohë do të mbështillte në zi popullin duke kapërdirë ndër gjiret e veta kishë e kler, besimtarë e rregulltarë.
Do të kishte zënë një vend nderi në altaret kryesorë të Panteonit të të
Mëdhenjve pranë De Martinit, Fishtës e Gjeçovit, por arrestohet në janar të
1946 ndërsa po jepte mësim ende pa shënuar lëndën e ditës në regjistër. Ndërron
katedrën e mësimit me dhomën e torturave, registrin e klasës me proceset e
hetimit, nxënësit që e adhuronin me hetuesit e sigurimit që shfrynë sadizmin e
tyre mbi trupin e tij të ligesht. Dënohet me vdekje, pushkatim. Françeskan i
devoçëm, mendje e mprehtë dhe premtuese e letrave shqipe. Drejtor i
"Hyllit të dritës" dhe autor i disa artikujve polemikë. Fe-Atdhe
binomi i idealeve të tija.
4-Seminarist Mark Çuni- 26 vjec
I biri i Ndoc Franos e Dilë Lisna, lindi në Rranxa Bushat më 30.09.1919, pagëzuar po atë ditë. Mësimet e para të fillores i bani në fshatin e vendlindjes, ndërsa gjimnazin klasik dhe gjysmën e vitit të tretë të teologjisë në seminarin Papnor të Shkodrës. Frekuentonte vitin e tretë në Teologji.
Ka qenë krijuesi, organizatori dhe shpirti i organizates "Bashkimi Shqiptar". Ka qenë letrar, një ndër katër kryeredaktorët,daktilografistet dhe çiklostilistët e revistës së Seminarit Papnor të Shkodrës" "Aurora Consurgens" (Agimi që po lind), ku pothuejse vetë shkruante gjysmën e artikujve. Ka qenë një përkthyes i njoftur. Për mjeshtri të tij të lartë u shqua në përkthime, sidomos për Danten. Prej tij mbetet e botueme "Stolia e Ligjeratës" që eshte i vetmi krijim letrar që na ka lanë, mbasi të tjerat u zhdukën nga komunistat. Shquhet për ndjenja patriotike kundër regjimit fashist, çka e shpreh haptas me grisjen e portretit të diktatorit fashist.
Luan në dramen”Flije Atdheut”vepër me temë nga ngjarjet që mbyten në gjak Spanjen martire. Aktiv në ballë të qendresës kundër diktaturës e terrorit komunist.
Pas mbylljes së Kolegjës Saveriane, arrestohet me 7 dhjetor 1945. Qëndron në
hetuesi deri më 30 janar 1946. Denohet me vdekje, me pushkatim më 28 shkurt
1946, ndërsa dënimi asht zbatuar me 4 mars të po atij viti. Pushkatohet kur
ishte 26 vjeç,
5.Gjelosh Lulashi -30 vjeç.
I biri i Lulash e Mire, lindi në Shosh-Dukagjin më 02.09.1925. Mëson pranë françeskanëve prej moshës shtate vjeçare e mandej pranë Seminarit Papnor shqiptar. Eshte shembullor dhe i respektueshëm në shkollë e me miqtë dhe për këte duhej prej të gjithëve. Gjithmonë e posaçërisht kur kthente për pushime në shtëpi, bënte misionarin mes moshatareve të vet.
Ish oficer, me shërbim Sekretar në spitalin ushtarak, djal i bajraktari të
Shoshit, trim dhe i ndershëm. Bën pjesë në organizatën klandestine”Bashkimi
shqiptar” të themeluar nga Mark Çuni. Denohet me vdekje me pushkatim
6. Qerim Sadiku- 27 vjec
I biri i Sadikut e Lenës, nga Gucia e Kosovës, ka lindur në Vuthaj-Shkodër më
12.02.1919. Ish reshter i xhandarmërisë. I martuar, fëmija i vetëm do t’ i
lindëte 6 muaj mbas pushkatimit. Besimtar në fe, atdhetar e antikomunist. Ju
kundërvua që në fillim komunizmit duke luftuar bashkë me tjerët dhe bënte
lidhjen mes malësive dhe Shkodrës. Denohet me vdekje me pushkatim.
7. Frano Mirakaj - 29 vjec
I biri i Pjetër dhe Lulës, ka lindur në Iballë Pukë në vitin 1917. Kryen katër klasët fillore në Iballë-Pukë. Bujk dhe tregëtar. Ka pasë një fëmijëri mjaft të vështirë, jetim nga të dy prindërit, të vrarë me një plumb të vetëm, mbajtur e përkujdesur nga komshijtë e shtëpisë (Kolë Bib Miraka). I martuar me Prenda Alia, ka pasë tre fëmijë: Dilja, Filja , Agia. Vajzat janë gjallë, ka edhe një motër që quhet Suta e jeton në Mamurras. Ju kundërvue rregjimit komunist që në fillim e mori pjesë në organizaten klandestine ”Bashkimi shqiptar” themeluar nga Mark Çuni.
Arrestohet në Shkodër më 31.12.1945 me po ate akuze si gjithe grupi. Vuen tortura çnjerëzore, dënohet me pushkatim në korrik 1946. I shtyhet per më vonë pushkatimi që i bëhët mbas disa muajsh . Meqenëse kishte disa kushërinj e të afërm të arratisur, me sa duket menduan ta fusin në "lojën e sigurimit" dhe e ndanë nga të tjerët, por nuk doli gjë dhe me një proces te posaçëm në Tiranë me gjykatës Frederik Nosin e prokuror Nevzat Haznedarin miratohet dënimi i dhënë në Shkodër e dënohet me pushkatim në korrik të 1946.
Mund të vazhdojmë edhe me të tjerët që do t'i grupojmë sipas masës së dënimit,
sepse nuk janë pak, janë 30 seminaristë, studentë, punëtorë shtypshkronje etj.,
që po i nënshtroheshin këtij gjyqi përbindsh.
Dënuar me burgim të përjetshëm:
1. Gjergj Bici - 26 vjeç nga Miloti, universitar në Seminarin jezuit.
2. Gjelosh Luli - 32 vjeç nga Kastrati, profesor.
3. Pjetër Berisha - 30 vjeç nga Gucia, ish-kapiten.
4. Ndoc Vata - 24 vjeç nga Miloti, universitar në Seminarin jezuit.
5. Gjon Shllaku - 22 vjeç nga Shkodra, universitar në Seminarin jezuit.
6. Preng Lezaj - 24 vjeç nga Lezha, universitar në Seminarin jezuit.
7. Zef Mirdita - 19 vjeç nga Shkodra, student.
Dënuar me 30 vjet:
1. Gjovalin Zezaj - 17 vjeç nga Shkodra, student.
2. Mark Lulashi - 29 vjeç nga Shkodra, nëpunës.
3. Mark Shllaku - 31 vjeç nga Shkodra, kontrollor pyjesh.
4. Nino Kurti - 28 vjeç nga Shkodra, ish-toger.
5. Andro Petroviç - 30 vjeç nga Shkodra, ish-nëpunës.
6. Pjetër Delia - 18 vjeç nga Dukagjni, ushtar.
Dënuar me 20 vjet:
1. Luigj Shoshi - 30 vjeç nga Shkodra, punëtor.
2.Paulin Kel Pali - 25 vjeç nga Shkodra, tregtar.
Dënuar me 15 vjet:
1. Luigj Kçira - 20 vjeç nga Shkodra, student.
2. Rrok Martini - 22 vjeç nga Bushati, bujk.
3. Çesk Gjeluci - 20 vjeç nga Shkodra, punëtor në Shtypshkronjën françeskane.
Dënuar me 10 vjet:
1. Pjetër Gjoka - 20 vjeç nga Beltoja, universitar në Seminarin jezuit.
2. Mufit Bushati - 18 vjeç nga Shkodra, student.
3. Nik Delia - 33 vjeç nga Dukagjini, bujk.
Dënuar me 5 vjet:
1. Ernest Dema - 16 vjeç nga Shkodra, student.
2. Pjetër Kokri - 27 vjeç nga Dukagjini, bujk.
3. Jak Vasa - 23 vjeç nga Bushati, bujk.
Dënuar me 2 vjet:
1. Ndoc Rroku - 47 vjeç nga Jubani, bujk.
2. Ded Mëhilli - 30 vjeç nga Dukagjini, bujk.
3. Osman Plaka - 25 vjeç nga Tirana, rreshter.
4. Hysen Pjetër Nikaj - 33 vjeç nga Dukagjini, ushtar.
5. Pashk Kola - 22 vjeç nga Berdica, ushtar.
Si u zhvillua gjyqi?
Le t’ i referohemi tashti Dosjes perkatese te Ministrise se Rendit; asaj me Nr. 1068 nga e cila rezultojne te denuar me vdekje tre kleriket e mesiper, per te cilet dicka folem me siper 1-Padër Giovani Fausti-47 vjec; 2-At Danjel Dajani- 43 vjeç; 3-At Gjon Shllaku-38 vjeç , por edhe tjere seminarist e civil si me poshte:Le t’i hedhim nje sy dosjes perkatese:
Paraprinte si gjithnje propaganda qe shoqërohej edhe me ironi e këngë:
“Ca gjakoj, ca jezuitë,/Na u përzien në politikë,/Ky patër Daniel
Dajani,/Kishte qejf t’ i ndihej zani,/Gjovan Fausti burr i vjetër,/Veç
fashizmit nuk don tjetër.
Akt-akuza e prokurorit Aranit Çela briste me rreptesi: ”Shokë qytetarë! Për popullin e Shkodrës dhe për mbarë popullin shqiptar, zhvillimi këtij gjyqi ka rëndesi të jashtëzakonëshme.ese të klerit katolik të cilët…Kanë zhveshur shpatën e tradhëtisë kundër popullit.
…Ketij gjyqi i sillën për t’ u gjykuar si organizatorë dhe pjesmarrës aktivë në organizatën tradhëtare ”Bashkimi shqiptar” të pandehurit si vijojnë :
Atë Gjon Shllaku, Atë Giovani Fausti, Atë Daniel Dajani, Mark Cuni , Gjergj Bici, Gjelosh Luli,… “vijon lista me gjithsej 34 vetë ).(Ragip Beqja..)
Tani fjalën e kishte salla e gjyqit kinema "Rozafati". Një publik i seleksionuar, shumica anëtarë partie, mbushnin sallën. E sapo të pandehurit shkelnin atë, altoparlantët brenda e jashtë saj ushtonin me thirrjet fyese e denigruese ndaj atyre që po i nënshtroheshin kësaj farse monstruoze. Për vlerën e posaçme që kishin të pandehurit ishin marrë të gjitha masat dhe akuza përfaqësohej rëndshëm me personifikimin e kriminelit komunist - prokurorin Aranit Çela. Me tërbimin e tij karakteristik do t'i akuzonte se:
- Kanë punuar për t'i përgatitur fushë të favorshme fashizmit italian.albanovaonline.com
- Me okupimin e vendit kanë punuar për legalizimin e okupacionit e fashistizimin e vendit e të popullit.
- Kanë ndihmuar organizatat tradhtare të krijuara nga armiku dhe qeveria kuislinge.
- Kanë sabotuar rezistencën e popullit duke kryer akte terrorizmi etj.
E ndaj kësaj akuze të përbindshme të qetë e të ndrojtur do të përgjigjeshin një
nga një:
P.Gjon Fausti do të thoshte:
- Unë kam ardhë në Shqipëri i dërguar nga të parët e mij qysh në vitin 1928 për misionin e shenjtë fetar e nuk kam qenë fashist as kam ardhë me propagandue fashizmin.
- Unë fashizmin e kam quejt të keq si për Italinë edhe për Shqipërinë.
- Zaptimin e Shqipërisë e kam konsiderue agresion.
- Komunizmin e kam kundërshtue si doktrinë ateiste, por nuk kam pasë punë me qeverinë.
- Kush ka këndue Marksin e kupton se komunizmi ateist ekziston.
- Konferencat jam mundue gjithmonë t'i baj me frymë fetare e jo politike.
- Kisha nuk përzihet në politikë deri sa nuk preket feja e parimet filozofike.
- Kisha nderon qoftë edhe qeverinë tiranike për të mos shkaktue rënime më të mëdha e shkakton salvimin e saj.
- Nuk është e vërtetë që kleri katolik të ketë bekuar armët e ushtarëve italianë që luftuan në Abisni.
- Nuk e di pse e zaptoi Italia Shqipërinë, se nuk ka ka lypë lejen tonë e as ne nuk e kena ftuar të vinte.
- Për organizatën "Bashkimi shqiptar" unë nuk di asgja.
(G.Fausti - arkivi i Ministrië së Rendit, faqe 85.)
Por Prokurori Aranit Çela do ta ndërpriste:
- Të pandehurit kanë shkruar e bërë thirje për "Shqipërinë etnike".
Tashti do të përgjigjej At Dajani.
Deklarata në gjyq:
- Në vjetin 1944 librin mbi "Shqipërinë etnike" e kena shtypë na dhe ky asht një studim historik.
A.Çela: - A ka qenë koha më 1944 që ju me shokët tuaj të kërkonit Shqipërinë etnike?.
At Dajani: -Po ai asht një studim historik i gjatë për t'u paraqitë në Konferencën e Paqes.
- Shokë gjyqtarë- do të thërriste sërish prokurori- në kartën e Atlantikut është vendosur që çdo popull është i lirë të vendosë mbi fatet e tij dhe në këtë rast populli i Kosovës ka vendosur vetë mbi fatin e vet, por këta kanë dashtë me na futë në luftë me Jugosllavinë. (f.101).
Ja pra ku qëndronte thelbi i shqetësimit dhe koha ka provuar "të vërtetën" e deklaratës së tij të paturpshme…Kosova vazhdon ende të derdhë gjak. Por le të vazhdojmë me akuzën:
-Të pandehurit kanë hapur parulla që seminaristët të rrinë indiferent dhe populli nuk duhet të përzihet në politikë. Ata i kanë shpërndarë xhakojt gjatë verës për të bërë propagandë kundër pushtetit.
P. Fausti do të përgjigjej: - Xhakonjtë kanë rrugën e fesë, ndërsa populli ka rrugë tjetër. Prandaj ne i kemi këshilluar ata që të mos përzihen në politikë… Verën e kaluar i kemi shpërndarë për pushime verore, mbasi ishim ngusht ekonomikisht dhe e kemi bërë me urdhër të Delegatit Apostolik. Kemi tre vjet që i dërgojmë kështu me pushime. Para se të niseshin, ju kam folë ndonjë çerek ore t'ue porositun që të ruhen sa më tepër e të mos përzihen në politikë. U kam thanë që në qoftë se ndokush ju flet kundër fesë mbrojeni atë.
Por ndaj kësaj përgjigjeje prokurori do të shpërthente:
- Jezuitët janë një copë e Ballit Kombëtar dhe kjo pjesë e klerit katolik kanë qenë fashista, kanë punuar për fashizmin sepse ju kanë dhënë leka...
Rradha kalonte tek At Dajani, që akuzohej për organizatë, trakte etj. Ai do të përgjigjej:
- Seminari ka qenë një institut i rregullt me sa di unë e nuk asht marrë me politikë.
- Nuk asht e vërtetë që unë të kemë qenë organizator i "Bashkimit Shqiptar" e as që e kam pasë dijeni përveç tre ditë para se të arrestohet Mark Çuni.
- P.Valentinin e P. Gardinin i kam njohur, por nuk di që të kenë përgatitur terrenin për ardhjen e Italisë, prandaj nuk mora ndonjë masë.
- Në rrethin Dom Bosko nuk janë ba konferenca politike dhe referatet që janë mbajt prej P.Gardinit e Andreinit nuk kanë qenë politike.
Këtu do të shpërthente prokurori:
- Shokë gjyqtarë, këtu duket sheshazi se i pandeuri P.Dajani kërkon të mbrojë akoma fashistët, sepse Rrethi Dom Bosko ka qenë çerdhe e Ballit kombëtar dhe qendër politike. Prej këtij rrethi kanë dalë spiunë që janë hedhur në prehërin e okupatorit.
Por le të vazhdojmë me P.Dajanin, që përgjigjej:
-Xhakojtë i dërgova për pushime verore për shkak se ekonomikisht ishim keq e nuk kishim me se t'i mbanim. I kam porositë të ruhen që petkun që kanë veshë ta mbajnë lart.
Po prokurori: -Shokë gjyqtarë: Padër Dajani ka paturpësinë të genjejnë këtu para gjyqit dhe të thotë se s'ka pasë bukë kur këtu nuk ka munguar kurrë buka dhe sendet e tjera ushqimore dhe jemi një nga shtetet më të lumtura të botës, por ky ka pas qëllim tjetër. (faqe 88).
Lidhur me organizatën P.Dajani do të përgjigjej: -Pjesëmarrja e xhakonjve ka qenë kundra rregullave tona fetare, por për Mark Çunin, mbasi i kishin arrestuar shokët dhe erdhi tre ditë rresht për më me kërkue leje të arratisej, unë nuk e lejova sepse i thashë nuk asht ndonjë gja me rëndësi. As masë nuk mora sepse prita të merrte fund puna e qeverisë dhe gjyqi, dhe neve ma vonë do të merrnim masa. (faqe 90).
I shkreti At Dajani sa larg ka qenë nga ajo qeveri që priste "të kryente punë" e nga prokurori që bërtiste si përbindësh:
- Jo, jo ju kleri keni bërë luftë politike deri në vdekje.
E mjerisht kishte ndonjë që edhe e besonte. E tani rradha do të kalonte tek At Gjon Shllaku, që do t'i përgjigjej akuzës:
- Nuk është e vërtetë që unë të kem kenë kryetar i grupit Demokristian. Është e vërtetë vetëm se kam ba konferenca për ekzistencën e zotit.
-Jam kthyer nga Italia më 193 dhe kur ka hi Italia kam shkue në Jugosllavi pse italianët më kishin në sy për shkak të disa polemikave që kisha ba me disa shkrimtarë italianë.
- Politika eme gjithmonë ka qenë për të mirën e popullit dhe kam ndjekë gjithnjë një politikë demokratike.
- Ardhjen e fashizmit e kam konsidruar si një agresion, kob e mjerim dhe unë bash në atë kohë kam ikë nga Shqipnia.
- Kuvendi Françeskan asht konsiderue si antiitalian.
- Fashizmin e kam luftue me fjalime e pseudonime Gjin Shpata ka qenë imi.
- Për ekzistencën e organizatës "Bashkimi Shqiptar" kam marrëvesh kur asht arrestue Fausti e Dajani që e kam pa në gazetën "Bashkimi".
- Kur ka ardhë Sejfulla Malëshova i ka thanë të madhit tonë se mund të formohet një Parti Demokristiane.
Por tani kjo natyrisht acaron prokurorin, që e ndërpret.
- Shokë gjyqtarë, Sejfulla Malëshova ka thënë se mund të formohet një parti me parime demokratike në gjirin e Frontit, por jo një organizatë fashiste.
E natyrisht gabim e kishte pasur edhe vetë Sejfullai. Koha do t'i jepte të drejtë vetëm prokurorit. Ishin ditët kur luhej fabula e La Fontenit e "ujku" kishte gjithnjë më të drejtë se qëngji. "Ovem Lupo credis" (gjahun ja kishin varur pikërisht ujkut në qafë).
Dhe akuzat vazhdonin dhe më të rënda lidhur me rolin armiqësor të revistave.
-Të pandehurit e lartëpërmendur si Drejtora - përgjegjës të revistave "Hylli i Dritës" dhe "Leka" në artikujt që vetë kanë shkruar e kanë lejuar të tjerët, kanë popullarizuar doktrinën fashiste- do të thërriste prokurori. E përgjigja?
-Artikujt i kam shkrue në të mirë të kombit e të vendit. Artikulli "Popujt që vdesin e popujt që nuk vdesin" është në të mirë të Lëvizjes Nacionalçlirimtare. (At Gjon Shllaku).
Akuza:
“- Me ndihmën e reaksionit grek e anglo amerikan, kanë përgatitë terrenin për një kryengirjte me armë që do të bëhej në dhjetor ose për Krishtlindje. Opinioni i mban si patriotë, por në të vertetë si elementë fashistë dhe me kulturë të gjërë janë përsona që nuk i vlejnë rregjimit të sotëm, prandaj janë armiqtë më të mëdhenjë ( së bashku me Faustin e Dajanin që”janë njerëzit më të vlefshëm të Klerit në çdo pikpamje … ( dokum. Arkivore).
- Revista "Leka" me sa kam kuptuar unë është marrë me studime historike dhe s'ka pasë qëllime politike (P.Dajani).
Por prokurori shpërthen përsëri. Ai dinte më mirë gjithçka. Koha i kishte dhënë rolin e "ujkut".
Por le t'i lejmë pak vend edhe të rinjve.
Seminaristi 27 vjeçar Mark Çuni "fajtor i pa faj" do të depononte:
- Nuk është e vërtetë që të kem krijuar "dorën e zezë" për atentate. Unë jam kundër vrasjeve.
- Organizatën e kam quajt opozitare, por në gjirin e Frontit Demokratik.
- Në një mbledhje që asht ba është biseduar mbi traktet e votimet.
- P.Fausti e P.Dajani nuk dinë gja mbi këtë organizatë.
Luigj Kcira: -Dom Ndre Zadeja nuk di se ka qenë tradhtar, por nga shkrimet e tij shoh se ka qenë një atdhetar në kulm. P.Fausti e Dajani nuk dinë gja për organizatën.
Gjergj Bici: -Mark Çuni më ka thënë që deshta t'ia njes Demokristiane por nuk m'u duk e arsyeshme se lente jashtë elementin musliman. Padrët nuk dinë gja.
Gjovalin Zezaj: -Të parën herë që takova Mark Çunin më tha se nuk ka liri fjale e shtypi. Asht vetëm Partia Komuniste që sundon. S'asht e vërtetë që Padrët të kenë ditë gja as të kenë kryesuar organizatën.
Pjetër Gjoka: -Organizatën e formuam se ishte kundra komunizmit ateist. At Fausti në çastin e shpërndarjes na porositi që të ruhemi mos me bjerrë nderin e petkut karshi atyre që ishin kundra fesë.
Gjon Shllaku: -Nuk asht e vërtetë se këtë organizatë e kanë krijuar Fausti e Dajani.
Ja pra dëshmitë e të pandehurve klerikë e seminaristë.
Po dëshmitarët? Është nder e krenari e ligjshme për shumë dëshmitarë që dolën në mbrojtje të pafajësisë së te dënuarve si dhe i shumë të tjerëve që lëshuan deklarata në favor të tyre. Çuditërisht me gjithë rrezikun e kërcënimin e madh të asaj periudhe të zezë ata janë të shumtë: Pjetër Bedeni, Jovan Gjerga, Gjovalin Brozi, Prend Gjoni e shumë të tjerë.
Profesori deputet Kol Prela, duke dëshmuar pr P.Gjon Shllakun do të thoshte:
- Unë P.Gjonin e kam njohur si antifashist dhe Italinë e quante okupator. Kur italiani Kordiniano shkruante një artikull kundra Shqipërisë dhe neve, profesorëve të Gjimnazit të Shtetit na duhej t'i jepnin përgjigje atij, P. Gjon Shllaku është vënë në dispozicion dhe ka përgatit përgjigjen pa vënë as emrin e tij në fund.
E për këtë dëshmi të guximshme shpejt deputeti do të pushkatohej. Dëshmi në favor të P.Gjon Shllakut lëshoi edhe profesori tjetër, Injac Ndoja. Dom Luigj Pici dëshmon në favor të P.Gjon Faustit dhe pak më vonë do të vritej. Deklarata do të lëshonin xhakonët Ded Ndrej me shokë në mbrojtje të At Faustit e At Dajanit. Deklarata të tilla pozitive do të lëshonin për ta dhe të tjerët, Ali Meta, Alfred Ashiku, Lula e Simon Karma, Sabaudin Sharkiqi, Bajram Lekiqi, Angjelin Luka, Çesk Lazri etj. Që të gjithë në një mënyrë ose në një tjetër e kanë paguar më vonë "haraçin" përkatës.albanovaonline.com
Dhe është po kështu turp dhe vrasje ndërgjegjeje për vetëm tre dëshmitarët deshtakë të akuzës si: Andon Nesturi, që do të dëshmojë se kur ka shkuar një herë nga sindikata për inventar në shtypshkronjën e Jezuitëve, Fratel Gjoni "Nuk më ka lënë me hy Brenda e më ka lënë afro 2 orë pas dere, me këtë dua të them se për të hyrë brenda në Seminarin jezuit ka qenë e pamundur". Ciril Pistoli do të dëshmonte se [/] “i pandehuri Luigj Kçira për tradhtarin Dom Ndre Zadeja është përgjigjur që nuk di gjë për tradhëtinë e tij. Kështu që ky është koshient për punën që ka bërë. Xhakonjtë në përgjithësi kanë bërë propagandë kundër lëvizjes nacionalçlirimtare” [/i]. Diçka të tillë pa kuptim do të dëshmonte edhe i treti Masar Bekteshi, lidhur me At Gjon Shllakun, kur ishte në Prishtinë me P.Gjon Karmen.
Po mbrojtja ligjore? Vetëm sa për sy të botës ishte lejuar të kishte edhe
avokat privat. At Gjon Shllakut ja kishte pranuar mbrojtjen avokati guximtar
Myzafer Pipa(3), ish-student i Liceut Françeskan, nxënës e admirues i
profesorit frat, ndaj të cilit ruante respekt e simpati dhe i çmonte veprën.
Por s'do të kalonte shumë e në seancën e tretë (5 shkurt 1946) me kërkesën e
prokurorit ai do të përjashtohej nga salla si i implikuar në procesin që kishtë
marrë në mprojtje, per të nisur shpejt edhe ai kalvarin që do ta çonte në
martirizim. Mbas sa vuajtjesh e torturash, duke aplikuar deri hekurat e skuqur
në mishtë e trupit, e pushkatuen në oborrin e seksionit të Sigurimit të Shtetit
nën pretekstin se ”deshti të ikë”, motiv që përsëritej shpesh në atë periudhë
dhe e denoncuar më vonë nga vetë kriminelët në gjyqin kundër Koçi Xoxes, në të
cilin gjendet edhe deklarata e mëposhtme: ”Kam dhënë urdhër unë të vritet pa
gjyq Myzafer Pipa” do ta pranonte vete Koçi Xoxe.
Avokati tjetër i Faustit e Dajanit - Kol Dhimitri, do ta mbyllte mbrojtjen e vet me frazën: "Nëse do t'i dënoni këta dy klerikë ju vetëm do t'i shtoni dy martirë kishës katolike, e urrejtje vetes" (Dëshmi gojore). E natyrisht do ta paguante edhe ky shumë shpejt guximin e tij ashtu si edhe avokati tjetër Paulin Pali. Prokurori siç nuk mund të duronte të pandehurit nuk duronte dot as mbrojtësit. Ndaj me tërbim e merr fjalën:
- Dua të prek disa pika të mbrojtjes. U jap hak zotërinjve avokatë sepse është profesioni i tyre, por diçka këtu ndryshon. Nuk jemi më përpara gjyqeve ordinerë të dikurshme, por jemi para gjyqit të popullit dhe është një gjyq me rëndësi, që zhvillohet me liri të fjalës e të ndërgjegjes. Gjyqet tona kryesohen prej djemve më të mirë të popullit që kanë dalur nga lufta.
Vërtet a s'ishte një ndër ta, ndoshta "edhe më i miri" vetë prokurori?! E si i tillë "si më i miri" ai shihte të provuar plotësisht fajin e të pandehurve me logjikën e tij injorante e meskine, e cila do ta bënte një prej kriminelëve profesionistë. Ndaj duke kundërshtuar me rreptësi edhe mbrojtjen e këtyre avokatëve të përgatitur do të deklaronte:
- Del në shesh se këta kanë bërë një tradhti e një krim dhe nuk e meritojnë të rrojnë në mes të shoqërisë se janë kriminelë. Vetëm plumbin ballit. (duartrokitje) (f.132).
Por të gjitha këto s'kish se si të mos i bënin përshtypje edhe vetë kryetarit të trupit gjykues, Mustafa Iljazit, i cili në relacionin që do t'i dërgonte qendrës do të shkruante:
"Duke mos u bërë shumë pesimist mund të themi se gjyqi shkoi mirë, megjithëse u bënë disa mohime prej xhakojve se P.Fausti dhe P.Dajani nuk kanë qenë kryetarë të organizatës "Bashkimi Shqiptar.
Mbas deklarimit të vendimit pjesa katolike (reaksionare) u pa mjaft e shqetësuar mbasi është e lidhur ngushtë me klerin katolik.
Të dënuarit janë demaskuar në popull, vetëm për P.Gjon Shllakun opinioni është
kundër dënimit".
Kështu mbyllej edhe ky gjyq në Shkoder.
DUKE PRITUR VDEKJEN
Bie menjëherë në sy nxitimi dhe zelli për ta kryer sa më parë këtë krim. Një aktivitet i nisur në Maj zbulohet në dhjetor, 2 muaj hetime dhe më 31 Janar të 1946 fillon gjyqi, i cili edhe pse me 39 të pandehur, pas tre javësh, më 22 shkurt, ka mbaruar me Vendimin e Gjykatës së Qarkut të Shkodrës. Më 26 shkurt kërkohet miratimi i vendimit pranë Gjykatës së Lartë Ushtarake. Më 2 mars vjen përgjigja dhe miratimi nga vetë Enver Hoxha. Më 4 mars kryhet ekzekutimi. Shihet pra se porositë ishin që të bëhesh sa më me efekt e sa më shpejt dhe s'ishte ngarkuar më kot personifikimi i krimit, vetë Aranit Çela.
Jeta e 7 martirëve në shtetin më "demokratik" të botës do të mbyllej në këto tre shkresa që lëviznin për 2 javë:
1.Akt gjykim. Në emër të popullit shqiptar.
Këshilli gjyqësor ushtarak i qarkut të Shkodrës, i formuar prej: kryetar, toger Mustafa Iljazi – anëtar, kapiten Namik Qemali – anëtar, aspirant Tonin Miloti.
Tue qenë gati prokurori shoku kapiten Aranit Çela dhe Sekretari Shaban Dautaj…sot më datën 22 fruer 1946 dhe këtë VENDIM: Dhe jepen vendimet…Kryetari: Mustafa Iljazi.
Niset shkresa tjetër në 26 fruer 1946. Vjen shkresa e dytë,
Gjykatës Ushtarake Shkodër; Gjegje e shkresës nr.6-55 datë 26 fruer 1946
APROVOHEN NDËSHKIMET ME VDEKJE PËR:
1. Patër Gjovani Fausti - nga Breshia e Italisë.
2. Patër Danjel Dajani nga Shkodra.
3. Patër Gjon Shllaku nga Shkodra.
4. Mark Ndue Çuni nga Shkodra.
5. Qerim Sadik Myftari nga Gucia.
6. Gjelosh Lulash Bajraktari nga Shosh Dukagjini
Na lajmoni datën e ekzekutimit dhe vullnetin e tyre të fundit.
Ndëshkimi me vdekje:
1-Gjergj Vat Bicit kthehet në burgim të përjetshëm.
2-Aktet e fajtorisë të Frano Mark Mirakaj kanë me u shqyrtue më vonë dhe vendimi do t'ju komunikohet mbas shqyrtimit.
Ministri i Luftës dhe Mbrojtjes Kombëtare
Gjeneral kolonel Enver Hoxha
E përcillet e treta:
…Gjegje fonogramit numër 08,-160, datë 2.3.1946.
Ju njoftojmë se të dënuarit me vdekje Patër Gjovani Fausti me shokë u ekzekutuan sot më datën 4 mars 1946, ditën e hanë, ora 5 paradreke.
Ngjitur ju paraqesim procesverbalin e mbajtur mbi vullnetin e tyre të mbrëmë.
KRYETARI I GJYKATËS USHTARAKE Toger Mustafa Iljazi
Cila kishte qenë fjala e fundit e të pushkatuarve?
PROCESVERBAL: Sot, më datën 4 mars 1946, ditën e hënë, ora 5 paradreke, unë aspirant Tonin Miloti, me cilësinë e zëvendësprokurorit të Gjykatës Ushtarake të Shkodrës, shkova në vendin ku do të ekzekutoheshin të dënuarit me vdekje për të marrë fjalën e fundit të tye dhe për t'u ndodhur present në kohën e ekzekutimit, të cilët pasi u pyetën para se të ekzekutoheshin thanë këtë:
1-Thoni babës të më falin se e kam trazue. Të më falin shokët se no nji shpifje ua kam ba prej zorit që kam pasë. Nanës të fala dhe të më puthin vllaznit. Borxhet që kam mbetë të m'i paguajnë prindërit. I fali me zemër të gjithë ata që më kanë ba keq. Rroftë Shqipnia. (Gjelosh Lulashi)
2-I fali ata që më kanë ba keq. Jam kondend se po vdes i pafaj ma mirë se fajtuer. T'i japin prindërit (farefisi) Dom Zef Shllakut pare për të thanë 2 meshë. (P.Danjel Dajani)
3-Jam kondend se vdekja po më vjen t'u krye detyrën teme. Dërgoni shëndet jezuitëve, xhakonjve, apostolikëve dhe arqipeshkëvit. Rroftë Krishti mbret. (P.Gjovani Fausti)
4-Lamtumirë m'i thoni shokëve Françeskanë dhe të gjithë të njohurve. Rroftë Krishti mbret - Rroftë Shqipnia. (P.Gjon Shllaku)
5-I fali të gjithë ata që më kanë gjykuar, dënuar si dhe ata që do të më ekzekutojnë. T'i thoni nanës se i kam Lodovik Rashës 15 napolona borxh dhe t'ia paguaj. Rroftë Krishti mbret! Rroftë Shqipnia. (Mark Çuni)
6.-I fali të gjithë ata ë në çdo kohë mund të më kenë ba keq. I fali edhe ata
që më kanë dënuar me vdekje, edhe ata që do të më ekzekutojnë. Rroftë Krishti
mbret! Rroftë Shqipnia.(Qerim Sadiku)
Drejt Pushkatimit:
"Udhëtimi në kamionin e vdekjes nga burgu deri tek varrezat e Rrëmajit pranë qytetit ishte relativisht i shkurtër. Nuk u dridhej buza, nuk u ngushtohej zemra. Udhëtonin të qetë drejt amshimit - përjetësisë" - do të dëshmonte Dom Tom Laca, i lejuar për shërbimet e fundit fetare që më vonë edhe ai do të përfundonte në burg- Të rreshtuar pranë njëri-tjetrit, lidhur dorë më dorë si një kurorë ku gërshetohshin zhguna e veladona, rregulltarë e besimtarë puthën kryqin e shëlbimit dhe shqiptuan fjalët e fundit".
Ishte agimi i përgjakur i 4 marsit1946. S'ishte e para herë që në orët e para të ditës, në të zbardhur, në qytetin e Shkodrës dëgjoheshin të shtënat e pushkëve me atë ushtimën e shurdhët që japin plumbat e rënë në trupin e njeriut. Komunistët e kishin bërë zakon që t'i zbatonin vendimet me pushkatim pikërisht ato orë kur shtetasit ishin në gjumë që do t'i zgjonte tremshëm kjo batare makabër e ankthi i saj do t'i bënte të rrinë urtë atë ditë e të tjera më pas. E batareja e grupit ekzekutues, plumbat e plotonit me yll të kuq këputën zërin e tyre. U rrëzuan duke njomur edhe një herë me gjak atë tokë që me gjak ishte lagur prej shekujsh e që fatkeqësisht me gjak do të vazhdonte të ushqehej edhe më tej. Gjaku i tyre shkroi edhe një rresht në analet e shtatë shekujve histori të përgjakshme. Binte shi si donte Zoti vetë. Në baltë e shi, kush deshi, mundi të dallojë në një grumbull kufomash frat e jezuitë, të krishterë e seminaristë - ishin martirët e Kishës shqiptare. Dikush pa u kujtuar - kujton At Danjel Gjeçaj- lagu një shamì të bardhë të mëndafshtë në gjakun e Padër Gjonit për ta ruajtur si relikë. ( Eshte Dom Ejell Deda qe shpejt edhe ai do te perfundonte me vdekje ne burgjet komuniste- shen. im). Ishte shenji i kishës nën dhe, që priste sërisht ditën e ngadhnjimi, që do të vononte. Por edhe pse vonoi shumë i ruajtën reliket (syzet e At Faustit që ja morën në vendin e pushkatimit, enët e Mark Çunit me të cilat kishte ngënë në seminarin e jezuitëve) dhe edhe më shumë ruajtën të skalitur në shpirt kujtimet e trishta të asaj ngjarjeje dhe atë atyre ditëve. “Sanguis Martyrum Semen Christianorum-Gjaku i martireve fara e te krishtereve te rij ”kishte thene shekuj me pare Shen Injaci i Antiokise dhe kjo po ndodhte edhe ne shekullin e XX nën komunizmin ateist. Të nesërmen, gropën e kishin hapur natën fare pranë shtratit të lumit Kir, në zall, që pas shirave të vjeshtës do ta mbulonte uji. Me kohë, Kiri i fryrë, do të kenë menduar Neronët e rinj, do t'i merrte eshtrat e do t'i treste në det. S'e dinin ata se duke i dënuar e zhdukur fizikisht i shërbenin shpirtit dhe ideve të tyre, i nderuan emrat dhe i vërtetuan mendimet. S'e dinin ata se me këtë që bënë, tokës shqiptare, lumit Kir, detit e brigjeve tona i bënë nder, i shenjtëruan ata me këtë relike të martirëve arbnor.
Erdhi pra koha që s'e bënë dot të huajt ta bëjnë shqiptarët "me shpirt e
me zemër të huaj" - shkatërruan kulm e themel provincat fetare shqiptare,
kthyen në magazina, teatro, kinema e pallate sportive kultet e shenjta duke
dhunuar deri tempuj e varre.
(lexo) Ne mbyllje
-(1) Jozef Gjergja, katolik nga Zara por me origjine nga Kelmendi, i cili u
tregua shume i zellshem ne zbatim te detyrave te jugosllaveve ne eleminimin e
klerit katolik shqiptar. Ka pase nje vella qe duke qene nazist ka cuar me
qindra kroat para skuadrave te ekzekutimit.
-(2) Pepa.P, ”Dosja e Diktatures", 1995
-(3) Myzafer Pipa- Bir i nje avokati te njohur e patriot nga Libohova. Gjimnazist ne Gjimnazin e Shkodres, anetar i skuadres ”Vllaznia” e aktivist i Shoqerise ”Besa”. Kryen studimet e larta per drejtesi ne Padova ku e zen pushtimi fashist i Shqiperise. Per aktivitetin antifashist internohet ne Ventotene, Itali prane Safet Butkes, Faslli Frasherit, Pietro Nenit etj
Kthen avokat ne mprojtje te antifashisteve qe binin viktime e gjyqeve politike ushtarake italiane. Drejtor i revistes letrare ”Fryma”, ku botohen artikuj patriotike, deri hapur kunder qeverise kuislinge, nje pjese e te cileve shkruar nga vete dora e tij per te cilat do te burgosej e do te internohej per te dyten here ne kampin famekeq te Prishtines. Prezantimi i pare e percaktues ne diktaturen komuniste eshte 3 muaj mbas çlirimit vrastar ne “Gjyqin Special” te Tiranes ( mars- 1945), kur ne mes te procesit do te shperthente: ”Trupi gjykues nuk eshte i denje dhe nuk ka lartesine e duhur per te gjykuar kete grup ”te pandehurish” intelektuale, duke pasur ne krye nje teneqexhi injorant si Koci Xoxe”. Qe ketu bomba shpertheu. Fati deshi qe te kishte mundesite edhe per mprojtjen e profesorit te vet, P. Gjon Shllakut qe kaq shume e deshi dhe e nderoi, por mjerisht do te nderpitej ne mes, sepse ne mes do te nderpritej edhe vete jeta e tij.
-Kam dhene une urdher qe te vritet pa gjyq Myzafer Pipa.(ish Ministri i Brendeshem Koci Xoxe)
-Avokatin Myzafer Pipa e kane torturuar rende Vaske Koleci, Zoi Themeli dhe une.(Lefter Lakrori)
-Gjate torturave te Myzafer Pipes eshte perdorur hekuri i skuqur deri ne pragvdekje.(Kleanthi Andoni)
-E kane torturuar si asnje tjeter me hekurin e skuqur deri ne palkcen e
kurrizit. Perballe burgut, ish-shtepija e Çurçieve, ne oborr, e vrane plumbat e
Elez Mesit me pretekstin se gjoja desh te ikte-tregon ish e fejuara Drita
Kosturi –Po aty, fq.313
Voir aussi : https://www.iskk.gov.al/wp-content/uploads/2017/03/fjalori-enciklopedik-i-ri-D-G-1.pdf
