Bienheureux Dedë Maçaj
Prêtre et martyr en Albanie
(*Mat i Jushi, 5 février 1920 † Përmet, 28 mars 1947)
Dedë Maçaj, inséré dans le groupe de 38 martyrs tués en Albanie sous le régime communiste, a été béatifiée à Shkodër (Albanie) le 5 novembre 2016 (>>> BBx Vinçens (Kolë) Prennushi et 37 compagnons, martyrs), sur la place St Etienne de la cathédrale.
Le card. Angelo Amato s.d.b., Préfet de la Congrégation pour les Causes des
Saints, représentant le Pape François, a présidé la Messe de béatification en
présence de dix mille fidèles, beaucoup arrivés de l’étranger. Parmi les
participants figuraient le Chef de l’État, Bujar Nichani, le Président du
Parlement, plusieurs ministres et représentants d’autres religions.
SOURCE : https://evangeliodeldia.org/FR/display-saint/272c7bb3-92f0-4875-9029-5c5f81865311
Albanie : don Dedë Maçaj
martyr 27 ans " Vive le Christ Roi! "
Publié le 29 Mars 2021
priez pour nous.
+
Il est né à Mat i Jushi,
Albanie, le 5 février 1920 et a été martyrisé à Përmet, comté de Gjirokastër,
Albanie, le 28 mars 1947.
Béatifié
pendant le pontificat du Pape François, par le cardinal Angelo Amato, s.d.b.,
préfet de la Congrégation pour les causes des saints et légat papal, devant la
cathédrale Saint-Étienne de la ville de Scutari, le 5 novembre 2016
Il est célébré le
28 mars Dedë Maçaj ou encore Gjonaj est né dans la ville de Mat i Jushi,
Albanie, le 5 février 1920. Elève du Collège Javeriano de Scutari, dirigé par
les pères jésuites, il a terminé sa formation à l'Université pontificale
Urbaniana. Il fut ordonné prêtre à Rome en 1944. L'année suivante, il retourna
dans son pays natal, juste au début de la persécution religieuse lancée par le régime
communiste.
Initialement vice-curé de
la cathédrale de Scutari, il fut le successeur de Don Ndre Zadeja, curé de
Sheldija, fusillé le 25 mars 1945. Peu de temps après, il fut appelé au service
militaire, chargé d'être le conducteur d'une ambulance.
À cause de lui, ses
voyages à Rome et son rôle de prêtre le rendirent méfiant aux yeux des
responsables du régime. L'occasion de l'arrêter est venue quand il a eu un
incident avec son ambulance et il est revenu tard au régiment: il a été bientôt
accusé de sabotage. Torturé pendant quinze jours, il était presque
méconnaissable de ses camarades soldats.
Devant toute la troupe et
en sa présence même, le commissaire politique du régime a annoncé:
«Nous nous méfions
des ennemis les plus forts de vous et de vos camarades et de notre armée, voire
des coups de traîtres comme vous».
À ce moment-là,
alors que des soldats fidèles au parti communiste étaient présents dans la
troupe, il a demandé:
"Que mérite ce
dangereux espion du Vatican?"
La réponse a été: "Une
balle dans la tête!"
Il se souvint
terriblement de la question de Pilate devant la foule qui condamnait Jésus à la
crucifixion. Ainsi, au moins sans l'existence d'un procès-farce, dépouillé de
la monnaie militaire, Don Dedë a été enchaîné et conduit devant le mur des
exécutions, avec huit soldats prêts à tirer. Il tomba à genoux et, à voix
basse, se mit à prier.
Le commissaire
politique s'est approché de lui pour le réprimander, mais il a répondu d'une
voix ferme:
«Laissez-moi tranquille» et
a repris sa prière. Tout à coup, s'adressant au peloton, il prononça ses
derniers mots avec un ton de voix qui contraste apparemment avec sa silhouette:
«Devant Dieu, en présence duquel je dois aller devant vous, chers soldats, je
déclare que je suis assassiné à cause de haine contre l'Église catholique.
«
Et je le dis sans
amertume ni haine pour ceux qui sont sur le point de me tirer dessus. Enfin,
les yeux au ciel et d'un large geste devant les persécuteurs, il a crié:
«Vive le Christ
Roi! Vive le Pape! Vive l'Albanie! ».
La première volée de
balles n'a pas semblé le blesser, à la stupéfaction des soldats. Il a marché
environ un mètre en avant, continuant toujours la prière. «Il est
innocent, sauvons-le!»
Certains membres du
peloton ont plaidé, mais les militants du Parti communiste ont crié plus
fort: «Une balle dans la tête! Une balle dans la tête! ". Ce
n'est qu'à ce moment-là que le prêtre tomba sans vie sur le sol; il avait 27
ans. L'un des 38 martyrs albanais dirigés par Mgr Vinçenc Prennushi, le père
Dedë Maçaj a été béatifié à Scutari le 5 novembre 2016. Le père Ndre Zadeja et
dix-huit autres prêtres diocésains font également partie du même groupe.
SOURCE : https://www.lepetitplacide.org/2021/03/albanie-don-dede-macaj-marytr-27-ans-vive-le-christ-roi.html
MARTYRS DE L’ÉGLISE
D’ALBANIE (LES 40)
XXe siècle
40 Martyrs du Christ de
l’Église en Albanie
Fête le
† en Albanie de 1913 à
1974
Groupe : « Vinçenc
Prendushi et 37 compagnons avec Luigj Paliq et Gjon Gazulli »
Le procès canonique pour
les Martyrs Albanais a été ouvert fin 2002, victimes de la persécution
religieuse en Albanie durant les années de dictature communiste (1943-1989). Le
procès concerne le père Luigj Paliq, Franciscain, assassiné au Kosovo en 1913,
et du P. Gjon Gazulli, pendu sur une place de Shkodrë en 1927, ainsi que 38
autres martyrs de la période de la dictature communiste 1945-1990, dont des
Franciscains et des Jésuites. Cela concerne sept évêques, de nombreux prêtres
diocésains (Mark Gjani), trois jésuites, treize franciscains, un séminariste.
Outre le Frère Gjon Pantalia, les autres martyrs jésuites sont les Pères
Giovanni Fausti et Daniel Dajani.
Les 40 témoins de la foi
tués en Albanie durant la persécution communiste :
Vinçenc Prendushi,
O.F.M., Frano Gjini (1948), Jul Bonati, Dom Alfons Tracki, Dom Anton Muzaj, Dom
Anton Zogaj, Dom Dedë Maçaj, Dom Dedë Malaj, Dom Dedë Plani, Dom Ejell Deda,
Dom Jak Bushati, Josif Mihali, dom Josef Marksen, Dom Lazër Shantoja, Dom Lekë
Sirdani, Dom Luigj Prendushi, Dom Marin Shkurti, Dom Mark Xhani, Dom Mikel
Beltoja, Dom Ndoc Suma, Dom Ndre Zadeja (Tirana, Albanie), Dom Pjetër
Çuni, Dom Shtjefën Kurti, Bernardin Palaj, O.F.M., Çiprian Nika,
O.F.M., Gaspër Suma, O.F.M., Gjon Sllaku (Shllaku), O.F.M., Karl Sarreqi,
O.F.M., Mati Prenushi, O.F.M., Serafin Koda, O.F.M., Daniel Dajani, S.J.,
Giovanni Fausti, S.J., Gjon Pantalia, S.J., Fran Miraku, Mark Çuni, Gjelosh
Lulashi, Qerim Sadiku, Maria Tuci, Luigj Paliq (assassiné au Kosovo en 1913),
O.F.M. et Dom Gjon Gazulli (Scutari en 1927).
L’Église
Catholique de Shkodër
SOURCE : http://www.martyretsaint.com/martyrs-de-leglise-dalbanie-les-40/
BBx Martyrs d’Albanie
Vinçens
(Kolë) Prennushi et 37 compagnons
(† Albanie, 1945/1974)
Mémoire commune le 5
novembre : jour de la béatification.
Mémoire
individuelle : jour du martyre (‘dies natalis’).
Le 5 novembre 2016, le
cardinal Angelo Amato s.d.b., préfet de la Congrégation pour les Causes des
Saints, à présidé, à la cathédrale Saint-Étienne de Shköder, en Albanie, la
messe de béatification de 38 martyrs de la dictature communiste d'Enver Hoxha,
président de l'Albanie durant 40 ans, de 1945 à 1985 .
Cette béatification des
Serviteurs de Dieu, Vinçens Prennushi, archevêque franciscain de Durrës et
primat d'Albanie, mort sous la torture le 19 mars 1949, et de ses 37
compagnons, tués entre 1945 et 1974, marque une étape importante dans la
reconstruction spirituelle de ce pays des Balkans, qui a longtemps souffert
d'un isolement extrême, et d'une dictature bien plus sévère encore à l'égard
des religions que celles des autres nations d'Europe centrale et orientale, où
les Églises parvinrent parfois à jouer, dans la mesure du faible espace de
liberté qui leur restait, un rôle de contre-pouvoir.
Outre Mgr Prennushi, un
autre évêque, Mgr Frano Gjini, des prêtres diocésains, des religieux
franciscains et jésuites, un séminariste, une aspirante de 22 ans et trois
laïcs figurent parmi les martyrs reconnus.
À la fin de la Seconde
Guerre mondiale, un régime communiste fermé au monde s'est implanté en Albanie,
proclamée en 1967 par Enver Hoxha « premier État athée du monde ». En
tant que Primat d'Albanie, Mgr Prennushi avait refusé à Hoxha de créer une
Église albanaise distincte de Rome. Torturé, il est mort en prison le 19 mars
1949. Au total, sept évêques, 111 prêtres, 10 séminaristes et 8 religieuses
sont morts en détention ou ont été exécutés entre 1945 et 1985. Dans le même
temps, 1820 lieux de culte catholiques, orthodoxes et musulmans ont été
détruits. Les lieux de culte qui restaient ont été affectés à d'autres usages.
Lors de sa visite en
Albanie, le 21 septembre 2014, le pape François (Jorge Mario Bergoglio, 2013-)
avait rendu hommage à la résistance catholique, visiblement ému par le
témoignage d'une religieuse et d'un prêtre octogénaires ayant survécu à des
décennies de persécutions. Pour l'occasion, il avait délaissé le texte
préparé pour confier sa consternation devant l'ampleur des persécutions
antireligieuses sous le régime de Enver Hoxha. « Comment ont-ils pu
résister ? », s'était-il interrogé à propos des martyrs.
Ce prêtre qui avait
témoigné devant le Pape, le père Ernest Simoni (né le 18 octobre 1928 à Troshan
– municipalité de Blinisht, en Albanie –), est un prêtre franciscain albanais.
Emprisonné et réduit aux travaux forcés par les autorités communistes entre
1963 et 1981, il a été créé cardinal lors du consistoire, convoqué par le pape
François en clôture de l'Année sainte de la Miséricorde, le 19 novembre 2016.
Après les premières
élections présidentielles démocratiques d'Albanie en 1992, une nouvelle
constitution paraît en 1998, garantissant les libertés individuelles, dont la
liberté religieuse. L'archidiocèse de Tirana-Durrës retrouve un archevêque, le
siège ayant été vacant depuis la mort de Mgr Prennushi. Dans le même temps, les
lieux de cultes rouvrent et les mouvements religieux sont autorisés à se
développer.
Le 10 novembre 2002,
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult introduit la cause en béatification et
canonisation des trente-huit victimes de la persécution religieuse.
Représentative de la reconstruction religieuse en Albanie, cette cause est
soutenue par le pape François, notamment lors de sa visite apostolique du 21
septembre 2014. Pour l'occasion, les portraits des trente-huit serviteurs de
Dieu sont exposés tout le long d'un boulevard qui leur est consacré, à Tirana.
Le Saint-Père ne manqua pas de leur rendre hommage tout au long de ce voyage.
Le 26 avril 2016, après
trois ans d'étude auprès de la Congrégation pour la cause des saints, le pape
François reconnaît qu'ils sont morts en haine de la foi, leur attribuant le
titre de martyrs. La cérémonie de béatification s'est tenue le 5 novembre 2016
à Shkodër, en Albanie, et a été célébrée par le cardinal Angelo Amato,
représentant du pape pour cette occasion.
Liste des 38 Bienheureux
en ordre croissant des dates du martyre :
- Lazër
Shantoja (*Shkodër, 2 septembre 1892 - † Tirana, 5 mars 1945), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Ndre
Zadeja (*Shkodër, 3 novembre 1891 - † 25 mars 1945), prêtre de l'Archidiocèse
de Shkodër-Pult.
- Giovanni Fausti (* Marcheno, Brescia, 9 octobre 1899
† Shkodër, 4 mars 1946), prêtre de la Compagnie de Jésus.
- Gjon (Kolë)
Shllaku (*Shkodër, 27 juillet 1907 † 4 mars 1946), prêtre o.f.m.
- Daniel
Dajani (*Blinisht, 2 décembre 1906 † Shkodër, 4 mars 1946)), prêtre
de la Compagnie de Jésus.
- Qerim
Sadiku (*18 novembre 1919 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Mark
Çuni (*Bushati, 30 septembre 1919 † Shkodër, 4 mars 1946),
séminariste.
- Gjelosh
Lulashi (*2 septembre 1925 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de
Shkodër.
- Alfons
Tracki (*Bliszczyce, Pologne, 2 décembre 1896 † Shkodër, 18 juillet 1946),
prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Fran
Mirakaj (*1917 † septembre 1946), laïc de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Josef
Marxen (*Worrigen, Allemagne, 5 août 1906 † Tirana, 16 novembre 1946),
prêtre du diocèse de Lezhë.
- Luigj
Prendushi (*Shkodër, 24 janvier 1896 † Shelqet, 24 janvier 1947), prêtre
du diocèse de Sapë.
- Dedë
Maçaj (*Mat i Jushi, 5 février 1920 † Përmet, 28 mars 1947), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Mark
Gjani (*Pulaj, 10 juillet 1914 † Shën Pal, 1947), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër.
- Serafin (Gjon)
Koda (Janjevo, Serbie, 25 avril 1893 † Lezhë, Albanie, 11 mai
1947), prêtre o.f.m.
- Gjon
Pantalia (*Prizren, Kosovo, 2 juin 1887 † Shkodër, 31 octobre 1947),
religieux de la Compagnie de Jésus.
- Bernardin (Zef)
Palaj (*Shllak, 2 octobre 1894 † Shkodër, 2 décembre 1947), prêtre o.f.m.
- Anton
Zogaj (*Kthellë, Albanie, 26 juillet 1908 † Durrës, 9 mars 1948), prêtre
de l'Archidiocèse de Tirana.
- Frano
Gjini (*Shkodër, 20 février 1886 † 11 mars 1948), évêque du diocèse de
Rrëshen.
- Mati (Pal)
Prennushi (*Shkodër, 2 octobre 1881 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Cyprian (Dedë)
Nika (*Shkodër, 19 juillet 1900 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Dedë
Plani (*Shiroka, 21 janvier 1891 † Shkodër, 30 avril 1948), prêtre à
Shkodër.
- Ejëll
Deda (*Shkodër, 22 février 1917 † 12 mai 1948), prêtre à Shkodër.
- Anton
Muzaj (*12 mai 1921 † Shkodër, printemps 1948), prêtre à Shkodër.
- Pjetër
Çuni (*9 juillet 1914 - 31 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Lekë
Sirdani (1er mars 1891 - 29 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Josif
Papamihali (*Elbasan, 23 septembre 1912 † Maliq, 26 octobre 1948), prêtre
de l'Église grecque-catholique albanaise.
- Vinçens (Kolë) Prennushi (*Shkodër,
4 septembre 1885 † Durrës, 19 mars 1949), prêtre o.f.m., archevêque de Durrës
et primat d'Albanie.
- Jak
Bushati (*Shkodër, 7 juillet 1890 † 12 septembre 1949), prêtre à Shkodër.
- Gaspër (Mikel)
Suma (*Shkodër, 23 mars 1897 † 16 avril 1950), prêtre o.f.m.
- Marije
Tuci (*Ndërfushaz, 12 avril 1928 † Shkodër, 24 octobre 1950), laïque de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult
- Jul Bonati (*Shkodër,
24 mai 1874 † Durrës, 15 novembre 1951), prêtre de l'Archidiocèse de
Tirana-Durrës.
- Karl (Ndue)
Serreqi (*Shkodër, 26 février 1911 † 4 avril 1954), prêtre o.f.m.
- Ndoc
Suma (*Nenshat, 31 juillet 1887 † Pistull, 22 avril 1958), prêtre à Shkodër.
- Dedë
Malaj (*Dushkul, 16 novembre 1917 † Shkodër 12 mai 1959), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Marin
Shkurti (*Samrish, 1er octobre 1933 † avril 1969), prêtre à Shkodër.
- Shtjefën
Kurti (*Ferizaj, Kosovo, 24 décembre 1898 † 20 octobre 1971), prêtre de
l'Archidiocèse de Tirana-Durrës.
- Mikel
Beltoja (*Beltoje, 9 mai 1935 † 10 février 1974), prêtre à Shkodër.
SOURCE : https://levangileauquotidien.org/FR/display-saint/299b8c4f-93f4-4d84-aa19-98b9ba9025d1
Dom
Dedë Maçaj, Kisha Katolike në Shkodër
Dedë Maçaj (5 février 1920 - 28 mars 1947), prêtre de l'archidiocèse de Shkodër-Pult
Profile
Studied at
the Shkodra Pontifical Seminary and then in Rome, Italy. Ordained on 19 March 1944 as
a priest in
the archdiocese of Shkodrë-Pult, Albania.
Under the anti–Catholic Communist regime
in Albania,
he was ordered into military
service, then imprisoned, tortured and executed as
a spy for the Vatican. Martyr.
Born
5 February 1920 in
Mali Jushit, Shkodrë, Albania
28 March 1947 in
Përmet, Albania
26 April 2016 by Pope Francis (decree
of martyrdom)
5 November 2016 by Pope Francis
beatification celebrated
at the Square of the Cathedral of Shën Shtjefnit, Shkodër, Albania,
presided by Cardinal Angelo
Amato
Additional
Information
other
sites in english
fonti
in italiano
MLA
Citation
“Blessed Dedë
Maçaj“. CatholicSaints.Info. 21 February 2023. Web. 27 March 2025.
<https://catholicsaints.info/blessed-dede-macaj/>
SOURCE : https://catholicsaints.info/blessed-dede-macaj/
Saint of the Day: Bl.
Dedë Maçaj
Young priest murdered by
Communist forces
Priest and
Martyr (1920-1947)
His life
+ Dedë was born in Mali
Jushit, Albania.
+ After studying at the
Shkodra Pontifical Seminary and in Rome, he was ordaned a priest in 1944 for the
archdiocese of Shkodrë-Pult.
+ During the
anti-Catholic Communist regime in Albania, he was ordered into military
service, but was later arrested, tortured, and ultimately executed on March 28,
1947, on the accusation that he was a spy for the Vatican.
+ Blessed Dedë was
beatified with other Albanian martyrs in 2016.
For prayer and reflection
“They preferred to submit
to prison, torture and finally death, in order to remain faithful to Christ and
to the Church. May their example help us to find in the Lord strength that
supports in moments of difficulty and that inspires attitudes of goodness, forgiveness
and peace.”—Pope Francis, speaking of the Albanian Martyrs
Spiritual bonus
On this day, the Church
also honors the memory of Saint Hesychius of Jerusalem. A monk and priest, he
was noted for his biblical knowledge. He worked with Saint Jerome and Saint
Cyril of Alexandria and wrote a commentary on the Scriptures, although very
little has survived to the present day. Saint Hesychius died around the year
450.
Prayer
O God, who were pleased
to give light to your Church by adorning blessed Dedë with the
victory of martyrdom, graciously grant that, as he imitated the Lord's Passion,
so we may, by following in his footsteps, be worthy to attain eternal joys.
Through our Lord Jesus Christ, your Son, who lives and reigns with you in the
unity of the Holy Spirit, God, for ever and ever. Amen.
(from The Roman
Missal: Common of Martyrs—For One Martyr)
Saint profiles prepared
by Brother Silas Henderson, S.D.S.
SOURCE : https://aleteia.org/daily-prayer/tuesday-march-28
Honored in Shkodra 40
martyrs shot by communism
by Oculus News-March 13,
2016
The parish priest of Shkodra,
Dom Arthur Jaku praised the resistance of the martyrs and their families. He
said that this year is important for Albania as it is expected that Pope
Francis to announce they Martyrs of the Church, making their names known
worldwide.
Most of these Martyrs
are:
1. Maria Tuci, born in
Rëshen, tortured and locked in a bag, along with a cat, which was hit with a
stick. A virgin and Maryr.
2. Dom Ndre
Zadeja born in Shkodra in 1892. Poet and priest. Dom Ndre was imprisoned
and killed for his religious servises on a victim, a resident of Shkodra that
refused to deliver weapons.
3. Dom Dede
Plani born in Shkoder in 1891. Killed because he refused to accept
publicly the denial of Church and God.
4. Father Gasper Suma,
born in Shkodra in 1897, severely attacked by the communists. Faik Konica
described him as a humble man, with great spirit, suffered two heavy sentences.
Tumor in the brain and by the regime. He died in prison in 1950.
5. Father Ciprian
Nika was born in 1900 in Shkodra. Killed because he hide weapons in
the Franciscan Church of Gjuhadolit. Died because of severe tortures.
6. Brother John
Pantalia born in Prizren in 1887, was among the first arrested and died in
hospital, having suffered unspeakable horrors.
7. Father Giovanni
Fausti, Italian priest who held in Albania the vice-provincial task.
Shot in the head by communists.
8. Father Daniel Dajani,
Albanian Jesuit priests were executed in Shkodra in 1946.
9. Father Bernardin
Palaj, "God does not release our hand" it is just one of the
phrases he wrote. The priest and great poet will die in the Assembly of the
Franciscans in Shkodra, turned in prison for 700 people. Died from security
under torture.
10. Dom Zef
Maksen, German priest was killed in 1946 by uttering the words: "I am
happy to die as a priest of the faith of Christ"
11. Monsignor Vincenc
Prennushi, was imprisoned and tortured because he refused to abandon his
Albanian Church by the Holy See; He died on March 19, 1949 in prison.
12. Monsignor Bishop
Frano Gjini, is not surrendered before severe tortures, he refused to
disassociate the Church from the Pope. It was shot on March 11, 1948.
13. Monsignor Jul
Bonati, born in 1874 in Shkodra, a great intellectual priest, died in
prison of Durres.
14. Dom Alfons
Tracki, German priest, tortured and shot on July 18, 1946, at the age of
50
15. Dom Anton
Muzaj born in Kosovo on March 19, 1921 was inhumanly tortured, only
because he refused to disavow religion. As they broke his feet and hands, was
released from prison and sent home, where he died among terrible pain after a
few days, at the age of 29.
16. Dom Anton Zogaj, born
in Mirdita in 1908, became vicar of Durres, was imprisoned and tortured. Left
sealed for a few days in a filthy bathroom, while waiting for the day of the
shooting.
17. Dom Dedë
Maçaj, was born in Shkodra in 1920, accused of spying for the Vatican, was
tortured, tried and executed for his heroic religion resistance, age 27.
18. Dom Dede
Malaj born in Velipojë in 1917, defended Christianity in the trial
organized against him, which sentenced him to death. Shot at the shore of Lake
Skadar on May 12, 1959.
19. Dom Ejëll
Deda born in Shkodra in 1917, the parish priest of Bushat, arrested though
he was a priest, died on May 12, 1948 in the prison of the Hospital after
inhuman torture.
20. Dom Jak
Bushati was born in Shkodra in 1890, accused for helping saboteurs, for
agitation and propaganda. Shot without trial on February 12, 1949.
21. Bishop Frano
Gjini was born in Shkodra, whose martyrdom surpassed every human criminal
fantasy, remained unbowed before the tortures after refusing to disassociate
the Church from the Pope, was sentenced to death and was executed on March 11,
1948.
22. Papa Joseph
Michael was born in Elbasan in 1912, a Catholic priest, was arrested
because of his mission, gave the list sign in Maliq, where he was drowned alive
in the mud of the swamp, at the extermination camp
23. Dom Lazer
Shantoja was born in Shkodra in 1892, a priest and a man of culture. When
communists began to massacre him, his mother asked them to shot him as soon as
possible.
24. Dom Leke
Sirdani born in Milot, an outstanding personality of the Catholic Church,
the priest, patriot and writer. He was tortured and drowned alive in a sink.
25. Dom Luigh
Prendushi was born in Shkodra in 1896 was arrested, tortured and executed
as a spy of Vatican on January 24, 1947.
26. Dom Marin
Shkurti was born in February 1933, became a priest in 1961, he served
briefly by the time of the Church with open doors and dared heroically to
continue priestly at the time of terror. He was arrested, therefore, was
tortured and was executed in 1969.
27. Dom Mark
Gjani otherwise known as St. George Pulaj, born in 1909, he was arrested
for his priestly activity and died during the terrible torture in prison.
28. Dom Mikel Beltoja was
born in 1935 when he openly defended the religious ideals in the trial that was
made after six months of torture, sentenced to death.
29. Dom Shtjefën
Kurti was born in Kosovo in 1898, was shot before the residents of
Gurëzit. Providing the accuse that he allegedly wanted to poison the
people using bakeries. And he had baptized a child. Dom Kurti wrote to the
Pope, showing the truth, that they should never cross the border
surrounded by barbed wire.
30. Father John
Shllaku born in Shkodra in 1907, graduated in Louvain, Belgium, Holland
and later at the Sorbonne in Paris, where he received a doctoral and became a
priest on March 15 1931. It was shot on March 4, 1946 together with Father
Fausti, Dajani, Mark Çuni and others secular.
31. Mark Çuni was born
in Shkodra on September 30 1919. Was accused as the founder of the
organization "Albanian Union", was arrested, convicted and executed
on March 4, 1946, simultaneously with the Jesuit superiors.
32. Father Karl
Serreqi was born in Shkodra in 1911. The priest who refused to speak the
story of a wounded in clashes with the communists in the mountain, passed his
life in prison, died on April 4, 1954. It is one of the rare secret martyrs of
the story in the history of the Church.
33. Father Serafin
Koda was born in Kosovo in 1893 and died in Lezha in 1947. Franciscan
friar, died after communist investigators, not being satisfied with the common
torture, tore his throat with nails.
34. Father Luigj
Paliqi is one of martyrs before the communism. Born in 1879 in Kosovo, was
assassinated by Serbs.
35. Dom John
Gazulli also belongs to the era before the communism, was hanged by Ahmet
Zogu in a street of Shkodra in 1927.
36. Father Giovanni
Fausti, Italian Jesuit missionary, shot to death.
37. Father Daniel Dajani, Albanian
Jesuit, shot to death.
38. Father John
Shllaku, Albanian Franciscan, shot to death.
39. Mark Çuni, shot
to death.
40. George Bici, shot to
death.
SOURCE : https://www.ocnal.com/2016/03/honored-in-shkodra-40-martyrs-shot-by.html
Beato Domenico
Maçaj Sacerdote e martire
Festa: 28 marzo
>>> Visualizza la Scheda
del Gruppo cui appartiene
Mat i Jushi, Albania, 5
febbraio 1920 – Përmet, Albania, 28 marzo 1947
Dedë Maçaj (o anche
Gjonaj) fu alunno del Collegio Saveriano di Scutari e proseguì gli studi in
vista del sacerdozio a Roma, dove fu ordinato nel 1944. Rientrò in patria
proprio agli inizi della persecuzione messa in atto dal regime comunista. Dopo
il primo incarico come viceparroco della cattedrale di Scutari, succedette a
don Ndre Zadeja come parroco di Sheldija, ma solo per pochi mesi. Impegnato nel
servizio militare, venne tenuto d’occhio dai funzionari del partito, che
approfittarono di un suo ritardo nel rientrare in caserma per accusarlo di
sabotaggio. Venne quindi fucilato senza processo il 28 marzo 1947, a 27 anni.
Compreso nell’elenco dei 38 martiri albanesi capeggiati da monsignor Vinçenc
Prennushi, di cui fa parte anche don Ndre Zadeja, è stato beatificato a Scutari
il 5 novembre 2016.
Dedë Maçaj (o anche Gjonaj) nacque nel villaggio di Mat i Jushi, in Albania, il 5 febbraio 1920. Alunno del Collegio Saveriano di Scutari, retto dai padri Gesuiti, completò la sua formazione alla Pontificia Università Urbaniana. Venne quindi ordinato sacerdote a Roma nel 1944. L’anno seguente rientrò in patria, proprio agli inizi della persecuzione religiosa messa in atto dal regime comunista.
Inizialmente viceparroco della cattedrale di Scutari, divenne successore di don Ndre Zadeja, parroco di Sheldija, fucilato il 25 marzo 1945. Pochissimo dopo, venne chiamato al servizio militare, incaricato di fare l’autista di un veicolo sanitario. Tuttavia, i suoi trascorsi a Roma e il suo ruolo di sacerdote lo rendevano sospetto agli occhi dei funzionari del regime.
L’occasione per arrestarlo giunse quando ebbe un incidente col suo veicolo e rientrò in ritardo alla caserma: fu subito accusato di sabotaggio. Torturato per quindici giorni, era quasi irriconoscibile per i suoi commilitoni. Di fronte a tutta la truppa e alla sua stessa presenza, il commissario politico del regime annunciò: «Abbiamo sconfitto dei nemici più forti di voi e dei vostri confratelli e la nostra armata ha ancora dei colpi per traditori come voi».
A quel punto, mentre nella truppa erano presenti soldati fedeli al partito comunista, domandò: «Che merita questa pericolosa spia del Vaticano?». La risposta fu: «Un colpo in testa!». Ricordava terribilmente la domanda di Pilato di fronte alla folla che condannò Gesù alla crocifissione.
Così, senza nemmeno un processo-farsa, spogliato della divisa militare, don Dedë venne messo in catene e condotto davanti al muro delle esecuzioni, con otto soldati pronti a sparare. Cadde in ginocchio e, a mezza voce, cominciò a pregare. Il commissario politico gli si avvicinò per rimproverarlo, ma lui rispose, con voce ferma: «Lasciatemi tranquillo» e riprese la sua preghiera.
Improvvisamente, rivolgendosi al plotone, pronunciò le sue ultime parole con un tono di voce in apparente contrasto con la sua esile figura: «Davanti a Dio alla cui presenza sto per andare e davanti a voi, cari soldati, dichiaro che sono assassinato a causa dell’odio contro la Chiesa cattolica. E lo dico senza amarezza né odio per coloro che mi stanno a fucilare». Infine, con gli occhi al cielo e con un ampio gesto di fronte ai persecutori, gridò: «Viva Cristo Re! Viva il Papa! Viva l’Albania!».
La prima scarica di pallottole sembrò non fargli danno, con stupore da parte dei soldati. Si spostò di un metro circa, sempre continuando a pregare. «È innocente, risparmiatelo!», supplicarono alcuni del plotone, ma gli attivisti del partito comunista urlarono più forte: «Una pallottola in testa! Una pallottola in testa!». Solo a quel punto il sacerdote crollò a terra senza vita; aveva 27 anni.
Compreso nell’elenco dei 38 martiri albanesi capeggiati da monsignor Vinçenc Prennushi, don Dedë Maçaj è stato beatificato a Scutari il 5 novembre 2016. Dello stesso gruppo fanno parte anche don Ndre Zadeja e altri diciotto sacerdoti diocesani.
Autore: Emilia Flocchini
SOURCE : https://www.santiebeati.it/dettaglio/97018
Beati Martiri
Albanesi (Vincenzo Prennushi e 37 compagni)
† Albania, 1945/1974
Tra i numerosissimi
cattolici di nazionalità albanese, che durante il regime comunista (1944-1991)
hanno subito prigionia, torture e falsi processi, nel tentativo di sradicare il
Vangelo e la cultura di un intero popolo, sono stati selezionati i nomi di 38
candidati agli altari, capeggiati dall’arcivescovo di Durazzo, monsignor
Vincenzo Prennushi. La lista comprende due vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7
sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due sacerdoti e un fratello coadiutore), un
seminarista e quattro laici (compresa un’aspirante religiosa). Sono stati
beatificati il 5 novembre 2016, nella piazza davanti alla cattedrale di Santo
Stefano a Scutari.
Secondo alcune stime, in
Albania, sotto il regime comunista negli anni 1944-1991, sono stati uccisi
cinque vescovi, sessanta sacerdoti, trenta religiosi francescani e tredici
gesuiti, dieci seminaristi e otto suore, senza contare i laici.
Le accuse con le quali
venivano arrestati, torturati e a volte sottoposti a processi dall’esito già
scritto erano principalmente due: quella di essere spie della Santa Sede e,
specie nel caso di quanti avevano avuto contatti con l’Europa, di essere
collaborazionisti del nazismo o del fascismo. C’era anche un ulteriore motivo:
dato che molti sacerdoti erano anche letterati, eliminandoli fisicamente
s’intendeva dare anche un duro colpo all’identità nazionale.
La dolorosa situazione
dei cattolici albanesi ebbe fine quando, il 4 novembre 1990, la celebrazione di
una Messa al cimitero cattolico di Scutari segnò la ripresa della pubblica
professione di fede. Da allora, la memoria di quanti avevano dato la vita per
la fede si è intensificata e ha portato alla richiesta d’introdurre la causa di
beatificazione per alcuni di essi.
Quindi il 10 novembre
2002, nella cattedrale di Scutari, alla presenza del cardinal Crescenzio Sepe,
all’epoca Prefetto della Congregazione per l’Evangelizzazione dei popoli, è
stata introdotta la fase diocesana del processo per accertare l’effettivo
martirio di 38 candidati, capeggiati da Vincenzo Prennushi (al secolo Kolë),
religioso dei Frati Minori e arcivescovo di Durazzo. La lista comprende due
vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7 sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due
sacerdoti e un fratello coadiutore), un seminarista e quattro laici.
Contemporaneamente, ma in
maniera distinta, sono cominciate le cause del francescano padre Luigi Paliq,
morto nel 1913, e del sacerdote diocesano don Gjon Gazulli, ucciso nel 1927; le
loro sono state considerate “cause storiche”.
Le tre inchieste sono
state concluse l’8 dicembre 2010, sempre nella cattedrale di Scutari, alla
presenza del cardinale Claudio Hummes, Prefetto Emerito della Congregazione per
il Clero, e convalidate con decreto del 9 marzo 2012.
Papa Francesco si è così
espresso il 21 settembre 2014, nel corso del suo viaggio apostolico in Albania,
precisamente durante la celebrazione dei Vespri nella cattedrale di Scutari:
«In questi due mesi, mi sono preparato per questa visita, leggendo la storia
della persecuzione in Albania. E per me è stata una sorpresa: io non sapevo che
il vostro popolo avesse sofferto tanto! Poi, oggi, nella strada dall’aeroporto
fino alla piazza, tutte queste fotografie dei martiri: si vede che questo
popolo ancora ha memoria dei suoi martiri, di quelli che hanno sofferto tanto!
Un popolo di martiri…».
Non molto tempo dopo,
ossia nel mese di luglio 2015, sono stati presentati alla Congregazione
vaticane delle Cause dei Santi i due volumi della “positio super martyrio” di
monsignor Prennushi e dei suoi 38 compagni. Il 17 novembre dello stesso anno i
consultori teologi si sono pronunciati favorevolmente circa l’effettiva morte
in odio alla fede dei potenziali martiri. Il 26 aprile 2016, ricevendo in
udienza il cardinal Angelo Amato, prefetto della Congregazione delle Cause dei
Santi, papa Francesco ha autorizzato la promulgazione del decreto che
ufficializzava il loro martirio.
La loro beatificazione è
stata fissata al 5 novembre 2016, sulla piazza della cattedrale di Santo
Stefano a Scutari; a presiederla, in qualità di delegato del Santo Padre, il
cardinal Amato.
Nel presentare l’elenco che segue, ordinato in base alle date di morte dei
singoli Beati, precisiamo che, nel caso dei religiosi, il nome al secolo è
riportato tra parentesi tonde, mentre quello religioso è italianizzato. Nelle
singole schede, invece, è italianizzato anche il nome proprio di quelli che non
sono religiosi. Quando possibile, verrà inserito il numero della scheda
relativa al singolo personaggio.
97000 - Lazër
Shantoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 5 marzo 1945 a Tirana
97003 - Ndre
Zadeja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 25 marzo 1945 a Scutari
92209 - Giovanni
Fausti, sacerdote gesuita
95819 - Giovanni
(Kolë) Shllaku, sacerdote francescano
92220 - Daniel
Dajani, sacerdote gesuita
Qerim Sadiku, laico
dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
96993 - Mark
Çuni, seminarista dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
Gjelosh Lulashi, laico
dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 marzo 1946 a
Scutari
97010 - Alfons
Tracki, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 18 luglio 1946 a
Scutari
Fran Mirakaj, laico coniugato dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† settembre 1946 a Tirana
97015 - Josef
Marxen, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 16 novembre 1946 a
Tirana
95815 - Bernardino
(Zef) Palaj, sacerdote francescano
† 2 dicembre 1946 a
Scutari
97017 - Luigj
Prendushi, sacerdote della Diocesi di Sapë
† 24 gennaio 1947 a
Shelqet, Scutari
97018 - Dedë
Maçaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 28 marzo 1947 a Përmet
97019 - Mark
Gjani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 1947 a Shën Pal,
Mirditë
95822 - Serafino
(Gjon) Koda, sacerdote francescano
† 11 maggio 1947 a Lezhë
92221 - Gjon
Pantalia, fratello gesuita
† 31 ottobre 1947 a
Scutari
97021 - Anton
Zogaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 9 marzo 1948 a Durazzo
97001 - Frano
Gjini, vescovo e abate nullius di Sant’Alessandro a Orosh (attualmente in
Diocesi di Rrëshen)
95821 - Mattia (Pal)
Prennushi, sacerdote francescano
95816 - Cipriano
(Dedë) Nika, sacerdote francescano
† 11 marzo 1948 a Scutari
95817 - Dedë
Plani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 30 aprile 1948 a
Scutari
97020 - Ejëll
Deda, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1948 a
Scutari
97023 - Anton
Muzaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† primavera 1948 a
Scutari
Pjetër Çuni, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 31 luglio 1948 (data
probabile) a Koplik, Scutari
97024 - Josif
Papamihali, sacerdote dell’Amministrazione apostolica dell’Albania del Sud
(Rito greco-cattolico albanese)
† 26 ottobre 1948 a
Maliq, Coriza
92980 - Aleksander
Sirdani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 26 dicembre 1948 a
Koplik, Scutari
95823 - Vincenzo
(Kolë) Prennushi, sacerdote francescano, arcivescovo di Durazzo
† 20 marzo 1949 a Durazzo
97025 - Jak
Bushati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 aprile 1949 a Lezhë
95818 - Gaspare
(Mikel) Suma, sacerdote francescano
† 16 aprile 1950 a
Scutari
94615 - Maria
Tuci, giovane laica, aspirante delle Suore Stimmatine
† 24 ottobre 1950 a
Scutari
97032 - Jul
Bonati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 5 novembre 1951 a
Scutari
95820 - Carlo
(Ndue) Serreqi, sacerdote francescano
† 4 aprile 1954 a Burrel,
Scutari
97033 - Ndoc
Suma, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 22 aprile 1958 a
Scutari
97037 - Dedë
Malaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1959 a Scutari
97035 - Marin
Shkurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† aprile 1969 a Scutari
97034 - Shtjefën
Kurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 20 ottobre 1971 a
Fushe, Krujë
97036 - Mikel
Beltoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 10 febbraio 1974 a
Scutari
Autore: Emilia
Flocchini
SOURCE : http://www.santiebeati.it/dettaglio/96474
Dom Dedë Maçaj
Nacque a Mali i Jushit il 05.02.1920. A Roma
ha frequentato il regolare corso istituzionale di Filosofia e Teologia,
conseguendo nel 1944 la Licenza in Teologia. Fu ordinato sacerdote a Roma il
19.03.1944. Fu vice parroco della Cattedrale di Scutari e, per tutto il 1946,
parroco di Sheldi. Fu chiamato alle armi e prestò per due mesi servizio
militare a Përmet nel sud dell’Albania. Fu arrestato e imprigionato durante il
servizio militare a Përmet il 10.03.1947. Con un improvvisato processo-farsa fu
condannato a morte e subito fucilato il 28.03.1947.
SOURCE : https://kishakatolikeshkoder.com/it/dom-dede-macaj/
Fritz RADOVANI: Don Dedë
MAÇAJ, martir i Fesë dhe i Demokracisë
by Administratori më
20/03/2016
“JA KU PO E THEM PARA ZOTIT TONË, QË SHPEJT KA ME MË PRITË, DHE PARA GJITHË JUSH, USHTARË TË SHTREJTË, QË PO MË VRASIN VETËM PER SHKAK SE URREJNË FENË KATOLIKE. I THAM KËTO FJALË PA LIGSI DHE PA URREJTJE PER ATA QË DO TË MË PUSHKATOJNË!
RRËNOFTË KRISHTI – MBRETI YNË!
RRËNOFTË PAPA!
RRËNOFTË SHQIPNIA!”
Kjo dishmi asht e një ushtari që u lidh ndër pranga ato ditë bashkë me Martirin.
Dishmia e z. Aleksander Nokaj u botue vite ma parë nga Prof Gjon Sinishta në Buletinin Katolik Shqiptar, në San Françisko, ShBA. Vlera e këtyne pak rreshtave qendron në një dukje të kjartë të vrasjeve që janë ba per një gjysë shekulli në Shqipni, mbas vitit 1944… per një motiv…nga PKSh, vegël e sllavokomunistëve jugosllavë, me anen e turkoshakut Enver Hoxha dhe pasuesit tij poaq anadollak, Ramiz Alia. Si njeni si tjetri besoj e kanë lexue atë ditë, me 28 Mars 1947, radiogramin nga komandanti i repartit ushtarak të Permetit, i cili, njofton edhe “komandantin e pergjithshëm”, terroristin Enver Hoxha…se “e vramë edhe një Prift Katolik Shqiptar…E hoqёm edhe njё Kryq!” Don Dedë Maçaj ishte nga Mali i Jushit, prej familjes së Gjeto e Tringë Maçaj. Ka lé me 5 Shkurt 1920, perfundon studimet në Romë, shugurohet Meshtar me 19 Mars 1944 dhe mbas tri vjetësh, kur thirret me krye sherbimin ushtarak, pushkatohet!
Dishmitë e z. Aleksander Nokaj dhe Nikollë Koleci, që ishin prezent në çastin e ekzekutimit tregojnë se plumbat e parë të brigades së pushkatimit, që perbahej nga 8 vetë, nuk e vranё…E në sa Don Deda, po vazhdonte Lutjen e vet ndër gjunjë, ushtarët thirren: “Është i pafaj, faleni!”, po aktivistët e PKSh urdhnuen: “Plumbin ballit, plumbin ballit!”
“Një breshni e dytë e skuadres së pushkatimit e bani Don Maçen të këputej mbi
një pellg nga gjaku i vet”…flasin dishmitarët e ngjarjes së pergjakëshme…
Lexues i nderuem!
Shumë herë kam marrë në dorë jeten e Don Dedë Maçajt.
Ua them me zemer të hapun: Tue shikue foton e Tij, rrij e mendoj:
Si mund të kurdisej me u vra Ky djalë i pafajshem, pse nuk ishte musliman!?
Një brezni e tanë e Shqiptarëve tue u vra, tue u masakrue, tue u pergjakë, sa mos me u njohë as nga shokët e njerëzit e vet, që pak orë përpara kanë pi çajen e mjesit…
Lidhen ndër pranga e vargoj…akuzohen, dhunohen, shpifen, torturohen …humbin …Aq sa edhe Nanat e Tyne, ishin ma tё knaquna me ua vra djelmёt se me i lanё me jetue ashtu…nder qelitё e podrumet e pista tё sigurimit shtetit…
E pse?… Pse? Deri kur: Pse? Çka asht kjo urrejtje? Iku një brez, iku i dyti dhe po ikim edhe né…E urrejtja vazhdon…me u mbjellё nё trojet Shqiptare! Ishim fëmijë kur njohëm krizmat e armëve partizane, që shkrepeshin në Zallin e Kirit të Shkodres, nder Bardhej, tek kallamat…brijë Drinit e brijë Bunës…nga Urrejtja! E Nana, zgjohej tremshem!… Ké do të kenë vra sot?!
Kanë pa kufomen e Muzafer Pipës e Kolë Prelës, me Ta edhe Paulin Pali…
Nën shelqe të Samrishit në breg të Bunës, tradhëtarët vrasin pabesisht Lulen e
Rinisë Shkodrane Bardhosh Danin me Mark Cacaj e Brahim Dergutin…E lotët i
shkonin rrëkajë…Të shkretat Ato Nana…pershpërisnin me vete! E, zemra u plaste!
Vetem nga Dhimbja! Vetem nga Dashnia…per Motrat e veta…Sytë e Nanave tona
Shqiptare një gjysë shekulli veç tue lotue!…Shfarosej Rinia Shkodrane e
Shqiptare, varrosej zallishtave …e tash kah e vona u lane gjak dhe kufijtë,
shetiteshin nder pjaca Djelmënia Shqiptare e thurun në tela me ferra… e Nanat
tona thonin të brengosuna me zemer të plasun nga shkrepjet e armëve: “O Zot!
Deri kur kështu,… tue u vra Vllau me Vllanë…per Urrejtje!?”
Shqiptarë!
“Urrejtja u ka lodhë kujtesen! Ndue Pali e Caf Meti janë në Një Vorr!” “Urrejtja shuen Rininë, Urrejtja shuen Fise, Urrejtja ka shue edhe Kombe!” …Urrejtja …kjo brengë djallzore e trashigueme… tash sa shekuj !..Vazhdon me vra Shqiptarët…
Fritz RADOVANI, Melbourne Mars 2012.
Nga një dëshmi mbi Dom
Dedë Maçaj
“E larguan nga salla e
gjyqit. Gjykata mori një vendim pa apelim. Dënim me vdekje dhe ekzekutim të
menjëhershëm, po në atë vend. I kërkuan të shprehte dëshirën e fundit.” Ai tha:
– “S’kam asgjë për të thënë përveç asaj që e dini edhe ju, që jeni duke më
dënuar pa faj” -. “E çuan jashtë zonës ushtarake në një lëndinë pranë Vjosës. I
hoqën petkat, siç bënë me Jezusin në Golgotë, dhe një skuadër qitësish qëlloi
mbi të. Por ai nuk ra përtokë. Qëlluan përsëri mbi të dhe përsëri Dom Deda
qëndroi në këmbë. Xhelati, i tërbuar nga inati, prej faktit se nuk kishte
mundur ta shtrinte për tokë me një të goditur të vetme atë vigan, dha urdhër që
të qëllonin për të tretën herë. Por këtë herë ai nuk arriti të qëndronte! U
rrëzua dhe përshëndeti tokën nënë, e cila u skuq me gjakun e tij”
U morë prej http://antonian.tv/dom-dede-macaj/
Martiri Dom Dedë Maçaj
DOM DEDË MAÇAJ
Njeri nga 38 Martiret
21 Tetor 1920—15 Mars 1947
Vizita e Papa Françeskut I’re me 21 shtator 2014, ku Tirana u be një Vatikan i vogël, u shëndrrua ne !!Një Ringjallje e papershkruar!!
Nje vellazerim Hyjnor, edhe toka e qielli u perqafuan te permalluar.
Me embelsi shiu ra, e lotet i lau,e dielli me butesi shkelqeu dhe i thau.
Martiret Shqiptare i dalin perpara Papa Françesku.Duket sikur thonin:
“Mire se te pruri i madhi Zot; -Oh sa e kemi prit kete dite te bekuar”
Ati i Shejt me makinen te zbuluar ne rruget e Kryeqytetit u prit me aqe dashuri e respekt nga besimtaret e shumet te gjitha feve e duke kalua per ne sheshin“Nana Tereze”mes asaj turme te madhe njerzish u entuziasmua sapo pa te vendosura anash rruges Figurat e 40 MARTIRVE.
Ne ate çast Papa beri shejen e kryqit i bekoi me doren e tija te ngritur larte Martiret.
Njeri nga ato figura ishte e Dom Ded Macajt.
Natyrisht qe sejcili i bije ne sy ajo figur e meshtarit Dom Dede Maçaj me fetyr
aqe te bukur Engjullore.
Ata 40 Martire, kishin patur si obligimin binomin Ateme e Fe.
Sigurishte ata kolose meshtar qe me forcen e dijes, me shpirtin e hapur, drite e dituri, pa ba asnje faje, pa then asnje fjale.Sido qe te silleshin ata Martire te nderuar do ti zhdukshin, do burgoheshin, do vriteshin, sepese keta ishin reziku, ishin te diturit.
Natyrishte per komunizmin dituria ishte disfate kete te vertet e dishin mire prandaj komunistat ne sherbim te ati qellimi kishin vene te gjithe makinen shtypse te terrorit te kuq.
Dom Deda kje një meshtar i zellshëm dhe i përvuajtur, i dashur,i gatshëm per sherbim fetar ndaj besimtarve. Ishte ne moshen e re vetem 27 vjeç kure I’a nderpren jeten toksore…Por jo jeten e amshueshme ne lumni te Parrizit.
Sikurse eshte thene me pare Pap Gjon Pali i II’te e ka zgjedhur Dom Ded Maçaj me shenje ne listen e 40 Martirve. Ishte propozua prej Vatikanit per shejtrim, per qendrimin ne Zot ne Krishte e Atdhe,
Dhe ky eshte biri i Selces se Kelmendit dhe i malsise madhe Shkodres.
Eh,ky Engjulle toksor kishte linde nga fisi e Maçajve te mirnjohur ne Kelmend. Familja e tij paten leshua Bjeshket e kuqe dhe zbrite per nen Shkoder,per te ike prej dimrave te veshtire,ashtu si shume fise tjera te Kelenmdi ndertuan shtepiat. Ndersa edhe Maçajt te tjer u vendosen ne Velipoje. Ne Bualleke te Trushit. Ne Kakariqe. Ne mal te Jushit Madje Gjeto i Gjonit i Maçaj pati banua jo shume larg nga kulla e Legjendarit Prek Cali ne afer si te bishtit Juges.
Duhet thene se:
-mjaft prej ketyre shtepijave te mirnjohura Dimronin ne keto vise dhe sigurishte qe kohen tjeter te vitit e kalonin ne Kelmendin e tyre madhshtore e heroik.
Po cili eshte Dom Deda ??
-Sipas Çertifikates lindjes leshua me nr. Rendor 43/125 te vitit 1930. Ded Gjeto Gjoni i Maçaj…U lind në Malin e Jushit të Qarkut Shkodër me 21 tetor 1920. I biri i Gjeto Gjonit dhe i Tringë Lukës,
Ded Maçaj, apo siç thirrej ne rrethin shoqnore te atyre koheve Ded Gjeto Gjoni i cili Ishte me i vogli i 4 femijve te Gjeto, ku Deda pati fatin per te ken me i preveligjuari sepse koha ishte me e pershtatshem per mesim kur u hapen shkollat fetare apo kolegjet per te mesua udhen e meshtari.
Sapo kishte mbush 10 vjeç Deda dergohet ne muajn Tetor 1930 ne Sminarin Papnur ne Shkoder shkolla kishte edhe konviktin e Maleve tona.
Fatmiresishte Deda deri ne ate moshe ishte prane prinderve,pore edhe me kontakete e tjera familjare kje rrit ne nje mjedis fisnik e bujar, me vlerat e pa peseriteshme, te burreris, te trimris e heroizmit, qe malsoret e Kelmendi e percollen neper breza, historin e farktuar neper luftra shume shekullore,qe pate ato treva ne perbadhje beteja te pergjakshme me hordhit Otomane e Sllavo Mala-Zeze.
Nderkohe nga familje e bekuar e pateriote e Gjeto Gjonit…Deda u përcielle me shumë malle e lotë, e me dashuri të flaket prindrore, për ne Kolegjin Saverjan në Shkoder Në te gjithë nxensit e kolegjit Deda ishtë shembullor në mësime, ku mbaron me sukses e ne mnyre te shkelqyer programin mesimor.
Deda ishte goje embel, shume i zgjuar, i pervujte e jo krye larte e i pa mburrje.
Kolegji… Tu pa aftesit e tije ne Seminar Papnuer kje marre Deda ne mes te perzgjellurve nga vet Dom Alfonc Tracki te cilit i komunikohet se ka fitua te drejten me vijua studimet ne shkollen e larte për teologji e filozofi ne Propoganda Fida ne Romë.
Edhe ne Univversitetin Fida Rome nuke kaloi shum kohe qe Deda u dallua nder ata studiues filozof e teolog ne mes qindra Nxanseve nga te gjitha anet e botes, per afetsi tia intelektuale, morale e humane, ku edhe shquhet nje personalitet i shkelqyer qe nderohet e admirohet nga koleg dhe profeseor…Gjate atyre 7 viteve te studimit ne Rome e kishte pushtua malli per vellaun Rrokun e moter Prenen, per malet e fushat, per bjeshket e Kelmendi, per Kishat dhe kambanat e tyre, per njerezit e dashur, per Flamure kombetar per e Atdheun e dashtur
Duke e pa ne kete kanveshtrim Deda vertet ndihej krenare, e bashe per ato
krenari te ligjeshme Ai mburrej para gjith kolegve e Pedagogve e Profesorve,per
bukurit e madhshtin e vendit te Shqiponjave.
Pasi mabron studimet e larta Shugurohet meshtar me 19 mars 1944.
Dhe me date 20 Marse 1944 me nje gezim te papame Celebron meshen e pare.
Në ato vite të trazuara të përfundimit luftes dyte Botrore, Dom Deda i bën një kerkes të veçante Misionit shqiptar në Bari Itali ,për tu kthy ne Atdhe për të vazhdua rrugen e bariut shpirtnuer meshtar i Krishtit. Ne ate perjudhe Meshtari kishte marre edhe Sinjalet se ne shqipri poi turturonin i burgoseshin e pushkatonin Kleriket Katolik ne shqipri
Dhe te njejtin fat do psonte edhe vete Dom Deden ato lajmrimet qe kishte marre nga burime te ndryshme edhe nga Selia e shejte per tu pas ne konsiderat.Me gjithe atyre kundershtive e bisedimeve dilemash e hamendsimesh qe kjen bisedua ku vete edhe Pap i shejt Piu i XII’te
-Orjentonte qe ne ate gjendje te pasigurte me reprezalje kundra klerit katolik, te mos rezikoheshin me jete ata meshtar ne Shqipri .Duhej qe vendimet te jene te sigurta ku te ruhej jeta e meshtarve, per ndryshe jo vajteja ne ate situate dramatike
Por Dom Dede kishte vendos bashke me dy shoket e tija Dom Anton Muzaj dhe Dom Luigj Kolaj qe te ktheheshin ne vendin e tyre pikrishte ne Korrik te vitit 1945 u pershendeten me shoket e tyre ku paten mesua Teologji per 7 vjet dhe mbeten te paharrueshme, e sebashku tre shoket i thane pergjithmone lamtumire Italis, duke u nis me Avion per ne token Nene.
Meshtar Deden e prisnin me shume malle e dashuri Baba Gjeto e Nena Tringe,vellai Rroke e motra Prene te mblidheshin perseri ne vatren e tyre te gezonin per meshtarin e fisit Maçaj.
Sapo mbrriti Dom Deda ne Shkoder tek Ipeshkve dhe Provinciali ne Katedralen, ose sikurse thirret nga te gjithe Kisha e Madhe caktohet meshtar ndimes famullitar ne Katedrale.
Gjate kohes qe sherben ne Katedrale, merr vesh se ne kishen e Sheldis nuk kishte famullitar qe prej nje viti, mbasi e kishte ekzekutua komunizmi Dom Ndre Zadejen.
Ne ate situate Dom Deda me deshiren e tija kerkon te shkoj ne Sheldi per te nderuar emrin dhe veprene e Dom Ndre Zadejes ku do ishte Famullitar..
Aty ne kishen e Sheldise. Dom Deda sherben qe prej Janarit 1946 deri me 13 Janar 1947 diten kur ne menye krejt te befasishme thirret pa prite e pa kujtua në Degen Ushtarake Shkoder dhe dergohët ushtar enkas me qellime diallzore për t’ia marre jeten në qytetin e Përmetit ne juge te Shqiperis.
Dom Deda i bindur se ishte nje kurthe i parpergaditur per ta eleminua ashtu sikurse po vepronin edhe me meshtar tjer.
Ai vendosi vehtes detyr edhe per kulturen qe zotronte qe te zbatoj urdherat me perpikmeri qe i jepeshin, Nderkohe dhe Komanda e Regjimentit e caktoi ne disa detyra sikurse ne Sekretari, ne zyre te propogandes, ne Sport ,me qellim qe te bente ndonje gabim, por me intelektine tija ushtar Deda nuk binte ne gracken e atyre njerzeve te paskrupull.
Dhe me te vertet ata komuniste Isinkenuan nje skenar tragjike, me panike per gjoja Agjitacion e propogande kundra pushtetit.
Ajo komande ushtarake manipuloi disa ushtare komuniste e spiune te pa cipe qe per fate keq pati me origjin edhe nga veriu i shqiprise.
Ne ato rrethana te sajuara ku sipas ligjite te erret te atehershem ne baze te kodit penal denoheshin per propogane me pushkatim
Fatekeqesishte per turpin e atije rregjimi me date 10 mars 1947 arrestohet Dom Maçaj…Ne nje kohe qe duheshin edhe tre dite me mbush 2 muja i mobilizuar ushtar.
Ne prani te repartit iu bë akuza publike, Agjent i Vatikanit dhe me 10 Mars 1947 I vihe prangat ne duar e dergohet neper ato budrume te errta duke ju ba me turtura te jashtezakonshme, Por as rrahjet, as kercenimin me vdekje qe e priste, as deshmitaret e rreme, qe ndonjeri edhe nuk deshi te depunonte, nuk e mposhten malsorin e Kelmendit Ded Maçaj per ti pranuar ato qe nuk i kishte ber,madje as nuk i kishte imagjinuar.
Ai Meshtar ne zemer mbante Krishtin,ruante mendje e vet te pastert, e donte Atdheun jo urrejtje,kishte mesimet e Ungjillit, me gjithe shpirt kultivonte pervanin e hyjnore te Zotit.
Diten e 5 qe ishte dhe vazhdimi i turturave nga me shtazarake,kur Struktura e Komandes u binden se Dom Deden nuk mundet ta benin qe te pranoj akuzat e tyre te çpifura e te shembtuara. Vendosen te nxjerret para Gjygjit ushtarak.
Kishin sajua nje trupe Gjykatesh qe kjen shkollua ne kurset e Analfabetit Partizan neper male ku mungonte krejtesishe kultura e dija ligjore, Ashtu ne pranin e qindar ushtarve te mbledhe veçmas per ta denigrua e mepastaje ekzekutua Dom Deden. Ata Gjykates e prokurore thane se:
-Para tyre kishin nje armik te popullit i betuar,kishin nje agjent i Vatikanit, nje Armik te komunizmit i derguar i posaçem i Pape Rromes per panik e disfatizem ne popull e shqipri,nje agjent i Anglo-Amerikanve.
Fakete e me siperme thote Prokurori e gjykata e vertetojne kete veprimtari, dhe per pasoj te gjykohe e denohet me vdekje me pushkatim…
…Ku flasin dokumentat e me poshte …
Dokumenti nga rregjistri Themeltar me nr. rendor 199…
PROÇES - VERBAL
Sot me date…… diten e caktuar per Gjykim trupi Gjykues formuar prej:
-Kapiten i II-te Shaban Idrizi zv Kryetar.
Kapiten i II-te Jorgo Gumeni Antar.
Aspirant Loni Gusho Antar.
Tu qen present Prokurori i Gjykimit Kapiten i II-te Vangjel Kocani.
Me asistencen e Sekretarit Kapter i II-te Ziver Çamit.
V E ND O S I
Ne çeshtjen penale,te rregjistrit me numer themeltar 199
te vitit 1947;
i pandehuri Dede Gjeto Maçaj,
i biri ii Gjetos dhe i Tringes vjeç 27 nga Mali Jushit dhe banues ne Sheldi
prefektur e Shkodres ka mbarua 18 vjet shkolle per Prifte, duke studiua ne
Teologji dhe shkolle te Larte ne Rom. Eshte me gjendje ekonomike te varfer. …Ne
baze te ligjit nr. 382 mbi dispozitat e pergjitheshme Ded Gjeto Maçaj denohet
me v d e k j e me pushkatim
DESHMI E MINISTRISE DREJTESISE
Per te quajturin Ded Gjonaj.i biri i Gjetos dhe i Tringes.
I lindur me 20 Tetor 1920 Qarku Shkoder.
i arrestuar me date 10.3,1947
Ne baze te vendimit nr.55 dat.15.3.1947 Gjykata Ushtarake Gjirokaster e ka deklaruar fajtor per krimin ..Agjitacion e propogande..dhe ne baze…te nenit 17 paragrafi 13 te ligjit Nr.41 date 14 .1. te vitit 1945. Te ligjit 382 i miratuar ne vitin 1946 ..Denohet me vdekje dhe konfiskim te pasurise te lujteshme e te pa lujteshme persa i takon pjeses tija.
Eshte ekzekutuar me date 28.3.1947
Kjo deshmi u leshua nga Ministria e Mbrendeshme me Nr. protokolli 3159. me date 14 .12.1995
Por…megjithese kje gjygje i paligjeshm per nga menyra si u gjykua…Sepse
1.Ai gjykim nuk pati mbrojteje,
2. Vendimi nuk u caktua denimi i formes prer.
3.Gjykim pa te drejte ankimimi.
5.Ku nuk i caktohet as data e pushkatimit.
Tragjikishte vendimi ekzekutohet po ate dite me 15 marse te vitit 1947.
Mizorishte ate momente e Dom Deden e moren ashtu te lidhur me paranga, e larguan ne nje distance vetem 50 metra nga ushtaret e shumet. Dhe e vendosen buze murit prane Bregut te Vjoses.
Papritmas ate minut Dedë Maçaj i drejtohet turmes me një za vibrues duke bertit…
"Shpall para Zotit, përpara juve të dashur ushtar, qe po vritem për shkak të urrejtjes ndaj Besimit Katolik. E them kete,pa urrejtje për ata të cilet pas pakë do me vrasin"
Pastaj ai ngriti syte nga Qiella ashtu eci pak hapa drejt platonit murit, si për tu tregua ekzekutorve se nuk kishte frige nga vdekja.
Fytyra e tija rrezatonte një bukuri mbinatyrore.
Për habin e të gjithve Ai u ul ngadal në gjunjë,lutej në heshtje...Ati yne…çoj dy duart per her te fundit drejt qellit e thirri sa mundi…
Rrofte Krishti Mbret! Rrnofte Shqypnia.!
Sapo skuadra e pushkatimit te vdekjes drejtoj armet per ekzekutim
Urdheri u dha per zjarr, ku bresheria e pare e plumbave nuk e shtriu per toke Dom Deden, por u perjetua çasti me besua se Zoti po e merrte shpirtin e tija ne Parrize.
Tu e pa ate merkulli para Rregjimenti, disa zera thërritën nga rreshtat e ushtarve ;
- Ai është i pa fajshëm.
- Kursenja jetën"!
Por menjëher kjo thirrje për falje u mbyt nga ulurima e ushtarve komunist: "Plumbin ballit...plumbin ballit"!
Ne ate diten te zeze te ekzekutimit prej lukunise se diktatures komuniste, meshtarit Ded Maçajt ishte me uniform ushtar...Por ne shpirte e tije qelibar, kje ushtar i Krishtit.
Detyrimishte mbas breshris dyte te plumbave Meshtari ashtu i lame ne gjake ra per dhe…Ai gjak i shejt i pagzuem e I shuguruem ne Jezusin, Dom Deda e bajti Kryqin e kalvarit tija ne emer te KRISHTIT.
Komisari i Regjimentit nje kapadaji e injorant e i pa shkolle,nxjerre me gjithe inad Pistoleten e tije leshon dy plumba Dom Dedes ne krye…Ashtu kthehet ai gjakpires Komisar nga ushtaret dhe bertet duke pohua se tani kemi nje armik me pake.
Oh, çkobe, !!
O ç’faqezi !? Ai Oficer si Kryexhelat i Enverit… Mostrat te urryer komuniste…
E Popullli do leshonte namen e tija per ata gjakpirsa kanibal
”U humbet fara Komunistave edhe 50 breza pas tyre”
Kush jeton me Krishtin nuk vdes kurre.
Kush e jep jeten per fe
Ai ate dite ka le
Po afrohen gadi 70 vjete
Ne Qille te lart jehona buçet
Dom Deda me Engjuit therret
Lavdi ne perjetesi Krishtit Mbret.
Selia e shejte e shpalli Martire
Dom Dede Maçajt me shpirte te dlire
Malsorin e denje i Kelmendit legjendar
Per amshim rrin prane Jezusit ne Altar.
...Vargjet e mija Gj T.
Ne perfundim te keti shkrimi lexuesi ndoshta ka me thane perse keto fakete te shkrueme kaqe te zgjanueme si deshmia, apo vendimi gjygjesor e te tjera ??
Pergjegja eshte e kjarte, se per kete Martir te shejet, jane shkrua disa tregime te cilat nuk kan edhe aqe vertetsi,mbasi jan kontraditore njera me tjetren duke hamensua apo aludua jo me dekumenta,
Prandaj Gjergj Nike Gjonaj nipi i Dom Dedes duke marre persiper nje barre te veshtir ka hulumtua me shume mundime duke nxjerre ne pah kete figure me ato permasa pa deformime qe jane ne kete shkrim Gjate keti shkrimit me ka emocionua shume puna e palodheshme e pamohueshme qe Gjergji apo siç thrritet ne rrethin shoqnor Gjushi, i cili eshte orvate me dite e me muaj neper zyrat burokratike ne perjudhen pas viteve 1990 me nxjerre ekzaktesisht me akte gjygji, me letra e deshmi Gjykate per figuren e duke udhtua mbi 13 here nga Velipoja per ne qytetin e Permetit me qellim qe te munde gjente varrin e Dom Dedes dhe deshiren e madhe te rivarroste eshtenat e Dajes vet, por koha shume e larget gadit 70 vjte e nuke u gjenden asnje gjuremet se ku ishte Varrose,sigurishte edhe nga shkatrrimet qe kishte psua vendi i repartit ushtarak, pore edhe ndertimet ma vone.
Keshtu qe Gjushi ne pamundsi per te gjet varrin, ka marre me vetem ne zemer
Eshtrat e dhimbjen pa kufi, duke i lane vend Dajes ta varros ne zemren e tija,
me imazhet e shpirtit, Dhe me besimin e shpresen se Dom Deda eshte nje Engjull
i shejt ne qielle pran Hyijt.
Materiali
1.Nga Libri Martiret e Kishes Katolike ne Shqipri.
2. Gjergj Nik Gjonaj i cili ka sigurua matriale fotokopje
-a. nga Ministriai e drejtesise.
-b. nga deshmi tjera dekumentare
-c. nga biseda gojore.
*
Gjeto Turmalaj New-York. Dimer. 2015.
Editor: Pantheon Books
SOURCE : https://krimetekomunizmit.blogspot.com/2016/11/martiri-dom-dede-macaj.html
TMERRET E KOMUNIZMIT: “IU
BANË TORTURA TË TMERRSHME NË TRUPIN E TIJ, TUE E COPËTUE KAMBËSH E DUERSH”…
07/01/2022 • 08:32
Publikohet një studim të
panjohur të Dom Zef Simonit, me titull “Persekutimi i Kishës Katolike në
Shqipni nga 1944 në 1990-ën”, ku kleriku katolik me origjinë nga qyteti i
Shkodrës që vuajti për vite me rradhë në burgjet e regjimit komunist të Enver
Hoxhës dhe më 25 prill 1993 u shugurua Ipeshkv nga kreu i Selisë së Shejtë,
Papa Gjon Pali i II-të.
Studimi i plotë i Dom Zef
Simonit, duke filluar nga tentativat e qeverisë komuniste të Tiranës menjëherë
pas mbarimit të Luftës për ta shkëputur Kishën Katolike nga Vatikani,
fillimisht duke i ndaluar kthimin në Shqipëri Delegatit Apostolik, Imzot Leone
G.B. Nigris, pas vizitës që ai kishte bërë te Papa në Vatikan në vitin 1945 dhe
më pas me presionet e kërcënimet ndaj Monsinjor Frano Gjinit, Gaspër Thaçit e
Vinçens Prenushti, të cilët e kundërshtuan prerë “ofertën” e Enver Hoxhës dhe
si rezultat u pushktuan prej tij, si dhe fatin tragjik të shumë klerikëve të
tjerë që arrestuan, u torturuan dhe u dënuan me burgime, si: Dom Ndoc Nikaj,
Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela, Atë
Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue Soku,
Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom Prenkë
Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro
Nodaj, Dom Pashko Muzhani, etj.
Me 16 gusht të vjetit
1944, me rastin e festës së Shën Rrokut që kremtohet posaçërisht në Shirokë,
një fshat buzë liqenit të Shkodrës, në proçesionin e kësaj dite, Dom Ndre Zadeja,
meshtari i detyrës, gojëtari në za dhe shkrimtari i zgjedhun, i flaktë në
zemër, e nder vepra për “Fe e Atdhe”, binom që kishte karakterizuar Klerin
Katolik historikisht, e sidomos në kohët e luftave të Gjergj
Kastriotit-Skanderbeut, këto fjalë i tha popullit e rinisë: “Dy fjalë i kam sot
me ju, sidomos me ju, o të rij. Një re e zezë me një ideologji të kuqe po vjen
mbi kokat tueja. Ajo ka ndërmend të shprazet mbi ju, por atëherë s’keni për të
pasë shka me i ba, veç me bajtë e me i sprovue të këqiat, se përveç të zezave
të tjera që ka, ajo mohon edhe Zotin”. Këto fjalë i tha tre muej e pak, para se
të hynte komunizmi në Shqipni, e gati shtatë muej para se të pushkatohej
meshtari i zjarrtë, i vlershëm Dom Ndre Zadeja, i pari meshtar i pushkatuem në
Shkodër, mbas murit të vorrezave katolike, me datën 25 mars 1945, ditë e
dielle, ngjarje kjo që tronditi Shkodrën, rrethet, malësitë dhe mbarë
Shqipninë.
Komunistët e morën vesh
vonë, se mesha e mesnatës për Krishtlindje, me 24 të dhetorit 1944 në Kishën
Katedrale, nuk do të thuhej, se mos ngjante ndonjë turbullim. Por regjimi i ri
nuk e duronte këte veprim. Prandaj disa nacionalë-çlirimtarë të krishtenë edhe
ndonjë komunist i krishtenë, ndonëse vonë, rreth orës dy të mbasdrekes, i’u
drejtuen Kryeipeshkvit të Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçit, me lutje të thuhej
Mesha e Mesnatës. Mbasi Imzoti u tha se: ‘tashti asht tepër vonë me lajmue
popullin’, këta i premtuen se merrshin përsipër ta lajmojshin. Shkojshin derë
në derë tue thanë: “Sonte thuhet mesha e mos kini frikë, pse besimi asht i
lirë”. Për ma tepër, po të thonte kush se besimi nuk do të ishte i lirë, kjo do
të quhej prej regjimit të ri një shpifje, një parullë e fortë e reaksionit, e
do të kishte ndeshkime. Shej i sigurtë se nuk do të kishte dredhi u ba të ramet
e kumbonëve në mbarë qytetin e një popull i madh mori pjesë qetësisht e me
shumë gëzim në Meshen e Mesnatës.
Por regjimi i ri nuk
mundi të durojë gjatë, nuk mundi të qëndronte pa gënjeshtrat e veta e pa
gënjeshtarë në gjithçka.
Filloi shpejt
përsekutimi, një përsekutim i posaçëm në botë e në historinë e kombit tonë, një
masakër fanatike dhe e vazhdueshme pesëdhjetëvjeçare, për të rrenue gjithshka
me vlerë që ishte arrijtë sidomos mbas pavarësisë. Lufta kundër Kishës e
besimit katolik në këtë kohë mund të ndahet në tri faza:
E para, fillon nga vjeti
1945 deri në 1950. Asht ajo e zhdukjes së klerit, me burgime e pushkatime, mbas
torturave fort çnjerëzore, të zhdukjes së vlerave shpirtnore e kulturore
katolike në mbarë Shqipninë, nën udhëheqjen e Partisë Komuniste, drejtue prej
Enver Hoxhës, mbështetë në politiken sllave direkt në Shqipni, drejtue prej
Titos.
E dyta fazë, nisë
nga vjeti 1951 deri në 1960, e asht ajo që na po e quajmë një lloj pakësimi të
ashpërsimit të luftës kundër fesë, mbas prishjes së marrëdhanieve me
Jugosllavinë.
E treta, mbas prishjes me
Bashkimin Sovjetik në vjetin 1961, por tue mbajtë vijën staliniane, ajo e
periudhës kineze, kur do të ngjajnë presione kineze, mbyllja e kishave dhe e të
gjitha institucioneve fetare në Shqipni, me revolucionin kultural, deri në
1990.
Shqipnia, kishtarisht
kishte pesë dioqeza dhe Abacinë Nullius të Mirditës.
Ishte arkidioqeza e
Shkodrës, qendër metropolitane që drejtohej nga arqipeshkvi i saj, Imzot Gaspër
Thaçi, Arqipeshkvia e Durrësit me arqipeshkvin Imzot Vinçenc Prennushin, që
ishte edhe Administrator i Shqipnisë së Jugut, Imzot Gjergj Volaj, ipeshkëv i
dioqezës së Sapës, Ipeshkvia e Lezhës me Imzot Luigj Bumçin, Ipeshkvia e Pultit
me Imzot Bernardin Shllakun, Abacia Nullius e Mirditës, me qendër në Orosh me
Ipeshkvin Imzot Frano Gjinin dhe Delegatin Apostolik, me qendër në Shkoder,
Imzot Leone Nigris.
Gjindeshin në Shqipni
disa urdhna rregulltarësh e rregulltaresh. Urdhni i Shën Françeskut me
provinçialin në Shkodër, urdhën i hershëm qysh në shekullin XIII, që, simbas
tradítës, me ardhjen e Shën Françeskut në Lezhë. Një urdhen që mbante misionin
edhe në zonat ma të vështira të Dukagjinit. Lavroi gjuhën shqipe e hapi një
farë shkolle të mesme në Pëdhanën e Zejmenit, në shekullin e shtatëmbëdhetë,
edhe dy shkolla, ajo e Troshanit dhe e Blinishtit. Në qytetin e Shkodrës
fretënt kambëzbathë, me sandale, hapshin të parën shkollë fillore publike në
Shqipni, për të vorfënit, me 1861.
Ma vonë të vorfnit e
Asisit hapën edhe liceun “Illyricum” i një niveli të naltë, me nxanës nga mbarë
Shqipnia e për të krishtenë e muslimanë. Një urdhën që dha figura të shqueme të
dijës në të gjitha fushat si gjuhëtarë, shkrimtarë, profesorë të shquem të
kulturës klasike greko-romake, historianë si: Mons. Vinçenc Prennushi, Atë Anton
Harapi, Atë Gjergj Fishta, Atë Justin Rrota, Atë Marin Sirdani, Atë Pashko
Bardhi, Atë Bernardin Pali, Atë Donat Kurti, Atë Gjon Shllaku, me të nipin e
vet françeskan, Atë Aleks Baqlin, Atë Frano Kiri, Atë Benedikt Dema, Atë Viktor
Volaj, Atë Daniel Gjeçaj e të tjerë, të gjithë të pregatitun në Universitetet e
Europës, tue shti kulturën pozitive të Europës e tue i dhanë një zhvillim të
madh kulturës shqiptare.
Shoqnia “Jezus”, me
fillesën e vet në Shkodër, në vjetin 1841, bante një mision të përmendun për të
rranjosë fenë me devocione e lutje që do të mbesin të paharrueshme edhe gjatë
përsekutimit në zemrat e buzët e popullit. Një mision, që zbuste zakonet e
ashpra e pajtonte gjaqet e shumta që arrijshin në gjysmën e parë të shekullit
të njëzetë, deri në numrin 4000 pajtime.
Një shoqni që sjell e
zhvillon një kulturë të mirë europiane e kulturë kombëtare në Seminarin Papnuer
dhe në liceun e Kolegjes Saveriane, tue pasë njerëz të shquem, si: Atë Jak
Jungun, Atë Genovizzi-n, Atë Anton Xanonin, Dom Ndré Mjedën, Atë Mark Harapin,
Atë Gjon Karmën, Atë Jak Gardin-in, Atë Daniel Dajanin, Atë Giovanni Fausti-n,
Atë F. Cordignano-n, Atë Zef Valentini-n, Atë Pjetër Meshkallën, Atë Ndoc
Saraçin, Atë Zef Saraçin, etj.
Salezianët e salezianet,
të përhapun në disa qendra në Shqipni, të cilët simbas drejtuesit e pedagogut
të madh Dom Gjon Bosko, merreshin kryesisht me rini, tue shtie nder ata
shpirtin e uratës e të punës. Orionitët, edhe këta në gjasim të Salezianëve.
Kuvendi i motrave
Stigmatine, Servite, Vinçenciane, të cilat punojshin aq shumë për edukimin e
vajzave në shoqni fetare, në shkolla femnore e Vinçencianët nder spitale. Ishte
dhe një numër i madh meshtarësh që shërbejshin në famullitë, o gjindeshin në
qytete për të mbajtë shkollat, licetë.
Ndër dhunat e para të qeverisë
komuniste ndaj Kishës, kje mospranimi i Delegatit Apostolik, Imzot Leone G.B.
Nigris, në vjetin 1945, kur po kthente mbas vizitës te Papa, prej Rome në
Shqipni. Tue zbritë në Durrës, i kje ndalue të hymit. Në vendin e tij emnohej
si Zavendës – delegat Apostolik, Ipeshkvi i Abacisë Nullius, Imzot Frano Gjini.
Imzot Gaspër Thaçi, së bashku me Imzot Vinçenc Prennushin u thirrën prej Enver
Hoxhës që u kërkonte bashkëpunim, me konditë që këta të shkëputeshin nga Selia
Shejte. Të dy refuzuan me guxim këto propozime.
Mbas vdekjes së Imzot
Gasper Thaçit, Enver Hoxha provoi përsëri një tentativë tjetër, tue thirrë
Imzot Frano Gjinin. Refuzimi i Imzot Gjinit ishte i premë: “Unë nuk do ta ndajë
kurrë grigjën teme nga Selia Shejte”. Asnjë nga Kleri Katolik nuk pranoi skizëm
gjatë historisë së përsekutimit.
I pari meshtar i
pushkatuem në Shqipni ka qenë Dom Lazer Shantoja në vjetin 1945. I’u banë
tortura të tmerrshme në trupin e tij, tue e copëtue kambësh e duersh. Kur e pau
e ama e vet në atë gjendje, i u lut qeverisë tue i thanë se: “E paguej unë
plumbin që ta pushkatoni tem bir. Nuk mund të shifet prej askuj në atë
gjendje”!
Shpejt u arrestuen
meshtarë françeskanë, si: Atë Gegë Luma, famullitar në Berishë, e me radhë Atë
Dioniz Makaj, në Nikaj e Mertur, Atë Alfons Çuni, Atë Gaspër Suma e Atë
Sebastian Dedaj në Theth e Gomsiqe, meshtari misionar gjerman Dom Zef Maksen, e
sa e sa të tjerë.
U burgosën Atë Gjergj
Vata, i cili nuk ishte konsakrue ende meshtar, e Atë Jak Gardin-i i Shoqnisë
“Jezus”, italian me origjinë, por me vepra, shqiptar i fortë.
Në liceun e Françeskanëve
edhe atë të Jezuitëve, në vjetin shkolluer 1945, imponohej nga regjimi formimi
i një celule të rinisë. Vinte një propagandist që fliste. Prezent ishte edhe
një profesor, simbas radhe. Në radhën që kishte pasë Atë Jak Gardin-i, i kishte
paraqitë mbledhjes së të rijve disa objeksione. Ditën e Shën Luigj Gonzagës, me
21 qershuer, Atë Gardini mbajti predkun në kishë tue naltue figurën e shejtit.
Në kishë ishin edhe disa
“agjentë civila”, që shënojshin fjalët e tij mbi Zotin e Shejtin. Në këtë ditë
të 21 qershorit, ora 9 të mbramjes u arrestue. Ky ishte shkaku i arrestimit dhe
i dënimit me dhjetë vjet burgim, që do t’i kalonte nepër burgjet e kampet e
punës të Maliqit të Korçes e të Bedenit të Kavajës, pasqyrue ne librin e tij
“Dhetë vjet burg në Shqipni”, i përkthyem në disa gjuhë të Europës dhe në
gjuhën shqipe prej Mons. Simon Filipaj.
Me datën 21 të qershorit
u arrestue për të parën herë dhe Atë Gjergj Vataj.
Me 31 të dhetorit 1945, u
zbulue organizata nacionaliste “Bashkimi Shqiptar” me të krishtenë, myslimanë e
rrajën e kishte në Seminarin Papnuer në Shkodër. Prej një zelli atdhetar, disa
seminaristë vepruen pa dijeninë e të pareve, me disa aksione shtypi, me trakte
që shkaktuen edhe arrestimin e pushkatimin e Atë Giovanni Fausti-t, italian,
nënprovinçial i Shoqnisë “Jezus” dhe të Atë Daniel Dajanit, shqiptar, Rektor i
Kolegjës e i Seminarit.
Në një grup me këta
bashkuen edhe intelektualin aq të shquem shqiptar, Atë Gjon Shllakun, nxanës i
neotomistit të shekullit, Jean Jacques Maritain, të akuzuem padrejtësisht se
kishte formue demokristianen. Me këtë grup u pushkatue dhe organizatori
kryesor, seminaristi Mark Çuni. Gjithësej shtatë vetë, në një ditë të mbylltë
me shi e me vaj, të datës 4 mars 1946.
Në dosjet e tyne të
Ministrisë së Punëve të Mbrendshme, në momentet para pushkatimit, u gjetën
fjalët: “Rrnoftë Krishti Mbret” dhe “Falim anmiqtë tanë”.
Lëvizja e Postribës, me 9
shtatuer 1946, arrestoi dhe një grup meshtarësh, pa marrë pjesë ata në ketë levizje.
Arrestohen Imzot Frano Gjini, Imzot Gjergj Volaj, Imzot Nikollë Deda, Dom Tomë
Laca. Të tre këta prelatë u pushkatuen.
Në vjetin 1946, zbuluen
në malësi të Dukagjinit Atë Anton Harapin, anëtarin e Regjencës, që mbas
torturave të randa, u pushkatue së bashku me Lef Nosin e Maliq Bushatin.
Provinçialin e
françeskanëve, Atë Mati Prennushin, dhe gardianin e fretenve në Shkodër, Atë
Çiprian Nikën, të akuzuem me shpifje se kishin futë armët te lteri i kishës së
Shënandout, në kishën françeskane të Gjuhadolit, të cilët, mbas një qëndrimi
trimash në gjyq, u pushkatuen e vdiqën martirë.
U dënuen e vuejtën randë
nder burgje Atë Pal Dodaj, Atë Donat Kurti, Atë Aleks Baqli, Dom Tomë Laca, Atë
Mëhill Miraj, Dom Nikollë Shelqeti, Dom Mark Hasi, Fra Zef Pllumi. Kuvendi i
françeskanëve të Gjuhadolit u shndërrue në një hetuesi të përgjakshme që na e
përshkruen saktë Atë Zef Pllumi në librin e vet “Rrno per me tregue” dhe në një
burg, ku marrin frymë afër 700 të burgosunish.
Edhe frateli i përvuejtë
i françeskanëve, fra Ndue Vilaj, që pësoi vetëm tortura, kurse frateli i shquem
nga Kosova, i Jezuitëve, Gjon Pantalija, vdiq mbrendë nder tortura. Atë Pal
Dodës, i’u gjet nder mundime si një motër e mirë, Drita Kosturi, e si një vëlla
i vërtetë nder çastet e vështira, në burgun e Durrësit, Imzot Vinçenc
Prennushit, Arshi Pipa.
Shumë meshtarë e
rregulltarë u arrestuen, u torturuan dhe u dënuen me burgime, si: Dom Ndoc
Nikaj, Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela,
Atë Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue
Soku, Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom
Prenkë Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro
Nodaj, Dom Pashko Muzhani, etj.
Herë mbas here, në orët e
para të agimit, mbas vorrezave të Rrëmajit në Shkoder, dëgjoheshin krismat e
pushkëve që shtrijshin përdhé meshtarë, rregulltarë e sa civilë katolikë e
muslimanë. Llojet e torturave ishin nga ma të ndryshmet, si: korrenti elektrik,
mbushja e gojës me krypë, kamxhiku e druni, futja me kokë poshtë në fuçi me ujë
të akullt për disa ditë, me ecë kambë zbathë mbi pllaka të kuquna metalike, me
të shtie vezë të zieme nën stjetull, pakësimi i ushqimit për të shkaktue
vdekjen, ilaçe për të shkatërrue sistemin nervuer e për të ba të flasësh çka
nuk di as ai vetë, e lloje të tjera të shpikuna nga njerëz të Sigurimit të
pashpirt.
Vinë me radhë, Dom Anton
Muzaj, i torturuem për vdekje, të cilin e liruen gjallë e për gazep, që mbas
pak muejsh, vdiq në arqipeshkvi në moshën 29-vjeçare. Dom Dedë Maçaj, porsa
meshtar i ri, u pushkatue para regjimentit ushtarak në Përmet.
Do të vdisshin, pa gjyqe,
ndër tortura, Atë Bernardin Palaj, të cilit, i lidhën trupin me një tel të
ndryshkun, vdiq nga sëmundja e tetanozit. Dom Lekë Sirdani e Dom Pjetër Çuni,
arrestohen e do të vdesin ndër tortura me krena teposhtë në gropat e zeza. Dom
Dedë Plani, Dom Luigj Bushati e Dom Luigj Prendushi, u pushkatuen. Atë
Bernardin Llupi u pushkatue në Pejë. Dom Alfons Tracki e Dom Zef Maksen, i pari
me origjinë polake dhe i dyti gjerman, u pushkatuen. Atë Serafin Kodës i duel
shpirti me gabzherrin e nxjerrun nga fyti. Papa Pandit, prift i ritit oriental
në Korçë, i prenë kokën, tue i’a vendosë mbi trupin e tij të vdekun e Papa
Josifin, prift i ritit oriental në Elbasan, e mbytën në kampin e punës së
mundimeve në kënetën e Maliqit.
Këta janë shembuj të
naltë të jetës para vdekjes në jug, të cilët i përshkoi në shekullin e parë
Apostulli Pal, e Apostulli Andrea. Krishtënimi nuk ka hy në Shqipni nga
pushtuesi. Roma e kishte pushtue Ilirinë, por ajo ka persekutue idhtas të
krishtenët e krejt Perandorisë.
Dom Mark Gjanit, tue e
torturue, i kerkuen ta mohonte Krishtin. Përkundrazi Dom Marku tha fjalët e
fundit mes dhimbave: “Rrnoftë Krishti Mbret!” Vdiq i varun nder shpatulla, tue
i’a hjedhë trupin qejve e mbeturinat e tij i lëshuen në përrue. Tamam ashtu si
vepruen turqit me eshtnat e Gjergj Kastriotit, e me prelatin e lavdishëm, Imzot
Pjetër Bogdanin, apo si vepruen ma vonë komunistat, tue nxjerrë prej vorrit
eshtnat e Mons. Jak Serreqit, Mons. Lazër Mjedës, Mons. Gaspër Thaçit, Mons.
Ernest Cozzi-t, Mons. Bernardin Shllakut, Atë Gjergj Fishtës e së bashku me
atë, pa dijtë gja, të Dedë Gjo’ Lulit, eshtnat e të cilit françeskanët i kishin
ruejtë në vorret e tyne për t’i ba një monument.
Motër Maria Tuci, përsonë
që i kushtohej Zotit, kje arrestue e provoi torturat e një lloji antinjerëzuer,
por qëndroi heroike për të ruejtë fe e nder. Mbasi u lirue nga hetuesia, vdiq
shpejt në spitalin e Shkodrës. Tortura të jashtëzakonshme provuen Atë Anton
Luli, pater i “Shoqnisë Jezus”, që pat torturën e “Lojës me top”, korrentin e
rrymës elektrike e torturën e mijëve e tjera të paraqituna në librin e tij: “Atë
Anton Luli S.J. Ne e dijshim martir…” Atë Frano Kiri provoi në Sigurim tri ditë
e tri net, i lidhun me trupin e një të vdekuni dhe e zgjidhën, “ndërsa
kullojshin langjet e trupit të të vdekunit” fakt i shkruem nga Atë Konrad
Gjolaj në librin e tij “Çinarët”. Kurse Atë Gjon Karmën, jezuit, e shtinë në
një arkivol për së gjalli, të mbuluem me kapak, tue pasë ndonjë birë të çilun,
por pa e dijtë i torturuemi. /Memorie.al
LEXO EDHE:
ObserverKult
