MARTYRS DE L’ÉGLISE
D’ALBANIE (LES 40)
XXe siècle
40 Martyrs du Christ de
l’Église en Albanie
Fête le
† en Albanie de 1913 à
1974
Groupe : « Vinçenc
Prendushi et 37 compagnons avec Luigj Paliq et Gjon Gazulli »
Le procès canonique pour
les Martyrs Albanais a été ouvert fin 2002, victimes de la persécution
religieuse en Albanie durant les années de dictature communiste (1943-1989). Le
procès concerne le père Luigj Paliq, Franciscain, assassiné au Kosovo en 1913,
et du P. Gjon Gazulli, pendu sur une place de Shkodrë en 1927, ainsi que 38
autres martyrs de la période de la dictature communiste 1945-1990, dont des
Franciscains et des Jésuites. Cela concerne sept évêques, de nombreux prêtres
diocésains (Mark Gjani), trois jésuites, treize franciscains, un séminariste.
Outre le Frère Gjon Pantalia, les autres martyrs jésuites sont les Pères Giovanni
Fausti et Daniel Dajani.
Les 40 témoins de la foi
tués en Albanie durant la persécution communiste :
Vinçenc Prendushi,
O.F.M., Frano Gjini (1948), Jul Bonati, Dom Alfons Tracki, Dom Anton Muzaj, Dom
Anton Zogaj, Dom Dedë Maçaj, Dom Dedë Malaj, Dom Dedë Plani, Dom Ejell Deda,
Dom Jak Bushati, Josif Mihali, dom Josef Marksen, Dom Lazër Shantoja, Dom Lekë
Sirdani, Dom Luigj Prendushi, Dom Marin Shkurti, Dom Mark Xhani, Dom Mikel
Beltoja, Dom Ndoc Suma, Dom Ndre Zadeja (Tirana, Albanie), Dom Pjetër Çuni,
Dom Shtjefën Kurti, Bernardin Palaj, O.F.M., Çiprian Nika, O.F.M., Gaspër Suma,
O.F.M., Gjon Sllaku (Shllaku), O.F.M., Karl Sarreqi, O.F.M., Mati Prenushi,
O.F.M., Serafin Koda, O.F.M., Daniel Dajani, S.J., Giovanni Fausti, S.J., Gjon
Pantalia, S.J., Fran Miraku, Mark Çuni, Gjelosh Lulashi, Qerim Sadiku, Maria
Tuci, Luigj Paliq (assassiné au Kosovo en 1913), O.F.M. et Dom Gjon Gazulli
(Scutari en 1927).
L’Église
Catholique de Shkodër
SOURCE : http://www.martyretsaint.com/martyrs-de-leglise-dalbanie-les-40/
BBx Martyrs d’Albanie
Vinçens (Kolë) Prennushi et 37 compagnons
(† Albanie, 1945/1974)
Mémoire commune le 5 novembre : jour de la béatification.
Mémoire individuelle : jour du martyre (‘dies natalis’).
Le 5 novembre 2016, le
cardinal Angelo Amato s.d.b., préfet de la Congrégation pour les Causes des
Saints, à présidé, à la cathédrale Saint-Étienne de Shköder, en Albanie, la
messe de béatification de 38 martyrs de la dictature communiste d'Enver Hoxha,
président de l'Albanie durant 40 ans, de 1945 à 1985 .
Cette béatification des Serviteurs de Dieu, Vinçens Prennushi, archevêque
franciscain de Durrës et primat d'Albanie, mort sous la torture le 19 mars
1949, et de ses 37 compagnons, tués entre 1945 et 1974, marque une étape
importante dans la reconstruction spirituelle de ce pays des Balkans, qui a
longtemps souffert d'un isolement extrême, et d'une dictature bien plus sévère
encore à l'égard des religions que celles des autres nations d'Europe centrale
et orientale, où les Églises parvinrent parfois à jouer, dans la mesure du
faible espace de liberté qui leur restait, un rôle de contre-pouvoir.
Outre Mgr Prennushi, un autre évêque, Mgr Frano Gjini, des prêtres diocésains,
des religieux franciscains et jésuites, un séminariste, une aspirante de 22 ans
et trois laïcs figurent parmi les martyrs reconnus.
À la fin de la Seconde
Guerre mondiale, un régime communiste fermé au monde s'est implanté en Albanie,
proclamée en 1967 par Enver Hoxha « premier État athée du monde ». En
tant que Primat d'Albanie, Mgr Prennushi avait refusé à Hoxha de créer une
Église albanaise distincte de Rome. Torturé, il est mort en prison le 19 mars
1949. Au total, sept évêques, 111 prêtres, 10 séminaristes et 8 religieuses
sont morts en détention ou ont été exécutés entre 1945 et 1985. Dans le même
temps, 1820 lieux de culte catholiques, orthodoxes et musulmans ont été
détruits. Les lieux de culte qui restaient ont été affectés à d'autres usages.
Lors de sa visite en Albanie, le 21 septembre 2014, le pape François (Jorge Mario Bergoglio, 2013-) avait rendu hommage à la résistance catholique, visiblement ému par le témoignage d'une religieuse et d'un prêtre octogénaires ayant survécu à des décennies de persécutions. Pour l'occasion, il avait délaissé le texte préparé pour confier sa consternation devant l'ampleur des persécutions antireligieuses sous le régime de Enver Hoxha. « Comment ont-ils pu résister ? », s'était-il interrogé à propos des martyrs.
Ce prêtre qui avait témoigné devant le Pape, le père Ernest Simoni (né le 18
octobre 1928 à Troshan – municipalité de Blinisht, en Albanie –), est un prêtre
franciscain albanais. Emprisonné et réduit aux travaux forcés par les autorités
communistes entre 1963 et 1981, il a été créé cardinal lors du consistoire,
convoqué par le pape François en clôture de l'Année sainte de la Miséricorde,
le 19 novembre 2016.
Après les premières
élections présidentielles démocratiques d'Albanie en 1992, une nouvelle
constitution paraît en 1998, garantissant les libertés individuelles, dont la
liberté religieuse. L'archidiocèse de Tirana-Durrës retrouve un archevêque, le
siège ayant été vacant depuis la mort de Mgr Prennushi. Dans le même temps, les
lieux de cultes rouvrent et les mouvements religieux sont autorisés à se
développer.
Le 10 novembre 2002,
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult introduit la cause en béatification et
canonisation des trente-huit victimes de la persécution religieuse.
Représentative de la reconstruction religieuse en Albanie, cette cause est
soutenue par le pape François, notamment lors de sa visite apostolique du 21
septembre 2014. Pour l'occasion, les portraits des trente-huit serviteurs de
Dieu sont exposés tout le long d'un boulevard qui leur est consacré, à Tirana.
Le Saint-Père ne manqua pas de leur rendre hommage tout au long de ce voyage.
Le 26 avril 2016, après
trois ans d'étude auprès de la Congrégation pour la cause des saints, le pape
François reconnaît qu'ils sont morts en haine de la foi, leur attribuant le
titre de martyrs. La cérémonie de béatification s'est tenue le 5 novembre 2016
à Shkodër, en Albanie, et a été célébrée par le cardinal Angelo Amato,
représentant du pape pour cette occasion.
Liste des 38 Bienheureux
en ordre croissant des dates du martyre :
- Lazër Shantoja (*Shkodër, 2 septembre 1892 - † Tirana, 5 mars 1945), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Ndre Zadeja (*Shkodër, 3 novembre 1891 - † 25 mars 1945), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Giovanni Fausti (* Marcheno, Brescia, 9 octobre 1899
† Shkodër, 4 mars 1946), prêtre de la Compagnie de Jésus.
- Gjon (Kolë) Shllaku (*Shkodër, 27 juillet 1907 † 4 mars 1946), prêtre o.f.m.
- Daniel Dajani (*Blinisht, 2 décembre 1906 † Shkodër, 4 mars 1946)), prêtre de la Compagnie de Jésus.
- Qerim Sadiku (*18 novembre 1919 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Mark Çuni (*Bushati, 30 septembre 1919 † Shkodër, 4 mars 1946), séminariste.
- Gjelosh Lulashi (*2 septembre 1925 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de Shkodër.
- Alfons Tracki (*Bliszczyce, Pologne, 2 décembre 1896 † Shkodër, 18 juillet 1946), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Fran Mirakaj (*1917 † septembre 1946), laïc de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Josef Marxen (*Worrigen, Allemagne, 5 août 1906 † Tirana, 16 novembre 1946), prêtre du diocèse de Lezhë.
- Luigj Prendushi (*Shkodër, 24 janvier 1896 † Shelqet, 24 janvier 1947), prêtre du diocèse de Sapë.
- Dedë Maçaj (*Mat i Jushi, 5 février 1920 † Përmet, 28 mars 1947), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Mark Gjani (*Pulaj, 10 juillet 1914 † Shën Pal, 1947), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër.
- Serafin (Gjon) Koda (Janjevo, Serbie, 25 avril 1893 † Lezhë, Albanie, 11 mai 1947), prêtre o.f.m.
- Gjon Pantalia (*Prizren, Kosovo, 2 juin 1887 † Shkodër, 31 octobre 1947), religieux de la Compagnie de Jésus.
- Bernardin (Zef) Palaj (*Shllak, 2 octobre 1894 † Shkodër, 2 décembre 1947), prêtre o.f.m.
- Anton Zogaj (*Kthellë, Albanie, 26 juillet 1908 † Durrës, 9 mars 1948), prêtre de l'Archidiocèse de Tirana.
- Frano Gjini (*Shkodër, 20 février 1886 † 11 mars 1948), évêque du diocèse de Rrëshen.
- Mati (Pal) Prennushi (*Shkodër, 2 octobre 1881 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Cyprian (Dedë) Nika (*Shkodër, 19 juillet 1900 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Dedë Plani (*Shiroka, 21 janvier 1891 † Shkodër, 30 avril 1948), prêtre à Shkodër.
- Ejëll Deda (*Shkodër, 22 février 1917 † 12 mai 1948), prêtre à Shkodër.
- Anton Muzaj (*12 mai 1921 † Shkodër, printemps 1948), prêtre à Shkodër.
- Pjetër Çuni (*9 juillet 1914 - 31 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Lekë Sirdani (1er mars 1891 - 29 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Josif Papamihali (*Elbasan, 23 septembre 1912 † Maliq, 26 octobre 1948), prêtre de l'Église grecque-catholique albanaise.
- Vinçens (Kolë) Prennushi (*Shkodër, 4 septembre 1885 † Durrës, 19 mars 1949), prêtre o.f.m., archevêque de Durrës et primat d'Albanie.
- Jak Bushati (*Shkodër, 7 juillet 1890 † 12 septembre 1949), prêtre à Shkodër.
- Gaspër (Mikel) Suma (*Shkodër, 23 mars 1897 † 16 avril 1950), prêtre o.f.m.
- Marije Tuci (*Ndërfushaz, 12 avril 1928 † Shkodër, 24 octobre 1950), laïque de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult
- Jul Bonati (*Shkodër, 24 mai 1874 † Durrës, 15 novembre 1951), prêtre de l'Archidiocèse de Tirana-Durrës.
- Karl (Ndue) Serreqi (*Shkodër, 26 février 1911 † 4 avril 1954), prêtre o.f.m.
- Ndoc Suma (*Nenshat, 31 juillet 1887 † Pistull, 22 avril 1958), prêtre à Shkodër.
- Dedë Malaj (*Dushkul, 16 novembre 1917 † Shkodër 12 mai 1959), prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Marin Shkurti (*Samrish, 1er octobre 1933 † avril 1969), prêtre à Shkodër.
- Shtjefën Kurti (*Ferizaj, Kosovo, 24 décembre 1898 † 20 octobre 1971), prêtre de l'Archidiocèse de Tirana-Durrës.
- Mikel Beltoja (*Beltoje, 9 mai 1935 † 10 février 1974), prêtre à
Shkodër.
SOURCE : https://levangileauquotidien.org/FR/display-saint/299b8c4f-93f4-4d84-aa19-98b9ba9025d1
Also
known as
Gaspër
Profile
Studied philosphy and theology in
Shkodrë, Albania,
the Austrian cities
of Vienna, Grac and Lankowitz, and in Genoa, Italy. Ordained a priest in Genoa on 24 July 1921. Franciscan Friar Minor. Taught at
the seminary in
Shkodrë. Imprisoned for
his faith by Communists authorities
on 24 May 1948,
he was given a show trial and sentenced to prison where
he died. Martyr.
Born
23 March 1897 in
Shkodrë, Albania
16 April 1950 at
the Great Prison in Shkodrë, Albania of cancer
26 April 2016 by Pope Francis (decree
of martyrdom)
5 November 2016 by Pope Francis
beatification celebrated
at the Square of the Cathedral of Shën Shtjefnit, Shkodër, Albania,
presided by Cardinal Angelo
Amato
Additional
Information
other
sites in english
fonti
in italiano
faqet
e internetit në gjuhën shqipe
MLA
Citation
“Blessed Mikel
Suma“. CatholicSaints.Info. 22 February 2023. Web. 15 April 2023.
<https://catholicsaints.info/blessed-mikel-suma/>
SOURCE : https://catholicsaints.info/blessed-mikel-suma/
BLESSED MIKEL SUMA (MARCH
23, 1897-APRIL 16, 1950)
Albanian Roman Catholic
Priest, Friar, and Martyr, 1950
Blessed Mikel
Suma is one of the more recent additions to the Roman Catholic calendar of
saints.
Suma was an Albanian
priest and Franciscan friar. He, born in Shkodrë on March 23, 1897,
studied theology and philosophy in Shkodrë then in Vienna, Grac, and Lankowitz,
Austria; as well as in Genoa, Italy. Our saint joined the ranks of
priests in Genoa on July 24, 1921. He went on to teach at the seminary in
Shkodrë. The Communist government of Albania nationalized religion after
World War II. Anyone who resisted became an enemy of the state.
Suma resisted. Authorities arrested him on May 24, 1948. The
verdict was never in doubt. Suma died of cancer in prison in Shkodrë on
April 16, 1950. He was 53 years old.
Pope Francis declared
Suma Venerable then beatified him in 2016.
SOURCE : https://neatnik2009.wordpress.com/2020/02/29/feast-of-blessed-mikel-suma-april-16/
Honored in Shkodra 40
martyrs shot by communism
by Oculus News-March 13,
2016
The parish priest of
Shkodra, Dom Arthur Jaku praised the resistance of the martyrs and their
families. He said that this year is important for Albania as it is expected
that Pope Francis to announce they Martyrs of the Church, making their
names known worldwide.
Most of these Martyrs
are:
1. Maria Tuci, born in Rëshen, tortured and locked in a bag, along with a
cat, which was hit with a stick. A virgin and Maryr.
2. Dom Ndre Zadeja born in Shkodra in 1892. Poet and priest. Dom Ndre was
imprisoned and killed for his religious servises on a victim, a resident of
Shkodra that refused to deliver weapons.
3. Dom Dede Plani born in Shkoder in 1891. Killed because he refused to
accept publicly the denial of Church and God.
4. Father Gasper Suma, born in Shkodra in 1897, severely attacked by the
communists. Faik Konica described him as a humble man, with great spirit,
suffered two heavy sentences. Tumor in the brain and by the regime. He died in
prison in 1950.
5. Father Ciprian Nika was born in 1900 in Shkodra. Killed because
he hide weapons in the Franciscan Church of Gjuhadolit. Died because of
severe tortures.
6. Brother John Pantalia born in Prizren in 1887, was among the first
arrested and died in hospital, having suffered unspeakable horrors.
7. Father Giovanni Fausti, Italian priest who held in Albania the
vice-provincial task. Shot in the head by communists.
8. Father Daniel Dajani, Albanian Jesuit priests were executed in Shkodra in
1946.
9. Father Bernardin Palaj, "God does not release our hand" it is
just one of the phrases he wrote. The priest and great poet will die in the Assembly
of the Franciscans in Shkodra, turned in prison for 700 people. Died from
security under torture.
10. Dom Zef Maksen, German priest was killed in 1946 by uttering the
words: "I am happy to die as a priest of the faith of Christ"
11. Monsignor Vincenc Prennushi, was imprisoned and tortured because he
refused to abandon his Albanian Church by the Holy See; He died on March 19,
1949 in prison.
12. Monsignor Bishop Frano Gjini, is not surrendered before severe
tortures, he refused to disassociate the Church from the Pope. It was shot on
March 11, 1948.
13. Monsignor Jul Bonati, born in 1874 in Shkodra, a great intellectual
priest, died in prison of Durres.
14. Dom Alfons Tracki, German priest, tortured and shot on July 18, 1946,
at the age of 50
15. Dom Anton Muzaj born in Kosovo on March 19, 1921 was inhumanly
tortured, only because he refused to disavow religion. As they broke his feet
and hands, was released from prison and sent home, where he died among terrible
pain after a few days, at the age of 29.
16. Dom Anton Zogaj, born in Mirdita in 1908, became vicar of Durres, was
imprisoned and tortured. Left sealed for a few days in a filthy bathroom, while
waiting for the day of the shooting.
17. Dom Dedë Maçaj, was born in Shkodra in 1920, accused of spying for the
Vatican, was tortured, tried and executed for his heroic religion resistance,
age 27.
18. Dom Dede Malaj born in Velipojë in 1917, defended Christianity in the
trial organized against him, which sentenced him to death. Shot at the shore of
Lake Skadar on May 12, 1959.
19. Dom Ejëll Deda born in Shkodra in 1917, the parish priest of Bushat,
arrested though he was a priest, died on May 12, 1948 in the prison of the
Hospital after inhuman torture.
20. Dom Jak Bushati was born in Shkodra in 1890, accused for helping
saboteurs, for agitation and propaganda. Shot without trial on February 12,
1949.
21. Bishop Frano Gjini was born in Shkodra, whose martyrdom surpassed
every human criminal fantasy, remained unbowed before the tortures after refusing
to disassociate the Church from the Pope, was sentenced to death and was
executed on March 11, 1948.
22. Papa Joseph Michael was born in Elbasan in 1912, a Catholic priest,
was arrested because of his mission, gave the list sign in Maliq, where he was
drowned alive in the mud of the swamp, at the extermination camp
23. Dom Lazer Shantoja was born in Shkodra in 1892, a priest and a man of
culture. When communists began to massacre him, his mother asked them to shot
him as soon as possible.
24. Dom Leke Sirdani born in Milot, an outstanding personality of the
Catholic Church, the priest, patriot and writer. He was tortured and drowned
alive in a sink.
25. Dom Luigh Prendushi was born in Shkodra in 1896 was arrested, tortured
and executed as a spy of Vatican on January 24, 1947.
26. Dom Marin Shkurti was born in February 1933, became a priest in 1961,
he served briefly by the time of the Church with open doors and dared
heroically to continue priestly at the time of terror. He was arrested,
therefore, was tortured and was executed in 1969.
27. Dom Mark Gjani otherwise known as St. George Pulaj, born in 1909, he
was arrested for his priestly activity and died during the terrible torture in
prison.
28. Dom Mikel Beltoja was born in 1935 when he openly defended the religious
ideals in the trial that was made after six months of torture, sentenced to
death.
29. Dom Shtjefën Kurti was born in Kosovo in 1898, was shot before the
residents of Gurëzit. Providing the accuse that he allegedly wanted
to poison the people using bakeries. And he had baptized a child. Dom
Kurti wrote to the Pope, showing the truth, that they should never cross
the border surrounded by barbed wire.
30. Father John Shllaku born in Shkodra in 1907, graduated in Louvain,
Belgium, Holland and later at the Sorbonne in Paris, where he received a
doctoral and became a priest on March 15 1931. It was shot on March 4, 1946
together with Father Fausti, Dajani, Mark Çuni and others secular.
31. Mark Çuni was born in Shkodra on September 30 1919. Was accused
as the founder of the organization "Albanian Union", was arrested,
convicted and executed on March 4, 1946, simultaneously with the Jesuit
superiors.
32. Father Karl Serreqi was born in Shkodra in 1911. The priest who
refused to speak the story of a wounded in clashes with the communists in the
mountain, passed his life in prison, died on April 4, 1954. It is one of the
rare secret martyrs of the story in the history of the Church.
33. Father Serafin Koda was born in Kosovo in 1893 and died in Lezha in
1947. Franciscan friar, died after communist investigators, not being satisfied
with the common torture, tore his throat with nails.
34. Father Luigj Paliqi is one of martyrs before the communism. Born in
1879 in Kosovo, was assassinated by Serbs.
35. Dom John Gazulli also belongs to the era before the communism, was
hanged by Ahmet Zogu in a street of Shkodra in 1927.
36. Father Giovanni Fausti, Italian Jesuit missionary, shot to death.
37. Father Daniel Dajani, Albanian Jesuit, shot to death.
38. Father John Shllaku, Albanian Franciscan, shot to death.
39. Mark Çuni, shot to death.
40. George Bici, shot to death.
SOURCE : https://www.ocnal.com/2016/03/honored-in-shkodra-40-martyrs-shot-by.html
Beato Gaspare
(Mikel) Suma Sacerdote francescano, martire
>>> Visualizza la
Scheda del Gruppo cui appartiene
Scutari, Albania, 22
marzo 1897 – 16 aprile 1950
Padre Gaspër Palaj, al
secolo Mikel, proveniva da una famiglia cattolica albanese, famosa per il suo
forte legame con la fede e con la patria. Il suo nome religioso, infatti, era
lo stesso del padre, fucilato come patriota. Odiato dal regime comunista
proprio per questo suo vincolo familiare, venne incarcerato perché aveva
invitato, nella sua predicazione, a disertare le riunioni comuniste. Morì per
le privazioni subite il 16 aprile 1950, in carcere, a Scutari. Compreso
nell’elenco dei 38 martiri albanesi, di cui fanno parte altri sei frati e un
vescovo francescani, è stato beatificato il 5 novembre 2016 a Scutari.
Nato a Scutari il 5 luglio 1887, fu battezzato con il nome di Mikel. Suo padre si chiamava Gaspër e mori fucilato per vicende socio-politiche. La madre si chiamava Rosa Shiroka. In famiglia erano 4 figli: 3 maschi e una femmina che fu suora servita, suor Geltrude, vissuta nei conventi di Valona, Tirana e Elbasan. Quanto ai fratelli, Angelino morì a Parigi nel 1938, mentre Guglielmo venne fucilato l'11 marzo 1948.
A 11 anni Mikel andò in collegio a Graz, in Austria, per proseguire gli studi. Fu consacrato sacerdote a Voltri, in provincia di Genova, il 31 luglio 1921. Come religioso dei Frati Minori, assunse il nome di padre Gaspër, in onore del suo genitore.
Fu insegnante nel collegio francescano di Scutari e parroco a Theth, Brigje te Hotit, Gomsiqe e in altri villaggi. In seguito divenne guardiano del convento di Scutari e cappellano delle suore Stimmatine.
Arrestato nell'aprile 1947 a Brigje, vicino al confine slavo, venne imprigionato con altri frati nel convento di Scutari. Fu trasferito poi nella prigione di Stato, vicino al comitato (oggi prefettura) di Scutari. L’accusa con cui fu processato, nel 1948, fu quella di aver invitato, nella sua predicazione, a dissertare le scuole atee e le riunioni del regime comunista.
Dopo tre anni di carcere duro, per quindici giorni fu ricoverato in ospedale. Prima dell’arresto era alto 1,90 cm e godeva di buona salute: in seguito alle sofferenze e alle privazioni era divenuto curvo e smagrito. Chi andava a visitarlo in carcere non poteva vederlo o avvicinarlo direttamente, ma passargli il necessario tramite le guardie.
Padre Gasper morì in carcere il 16 aprile 1950. Nella stanza dov’erano ammassati gli altri preti e frati detenuti con lui, c’era anche il futuro cardinal Mikel Koliqi. I prigionieri sopravvissuti hanno testimoniato che il frate era tanto deperito da essere irriconoscibile.
L’Ordine dei Frati Minori ha dato altri martiri alla Chiesa in Albania: molti di essi sono compresi nell’elenco dei 38 beatificati a Scutari il 5 novembre 2016. Precisamente, si tratta del vescovo di Durazzo monsignor Vinçenc Prennushi e dei padri Gjon Shllaku, Serafin Koda, Bernardin Palaj, Mati Prendushi, Cyprian Nika e Karl Serreqi.
Autore: Emilia Flocchini
SOURCE : http://www.santiebeati.it/dettaglio/95818
Beati Martiri
Albanesi (Vincenzo Prennushi e 37 compagni)
† Albania, 1945/1974
Tra i numerosissimi
cattolici di nazionalità albanese, che durante il regime comunista (1944-1991)
hanno subito prigionia, torture e falsi processi, nel tentativo di sradicare il
Vangelo e la cultura di un intero popolo, sono stati selezionati i nomi di 38
candidati agli altari, capeggiati dall’arcivescovo di Durazzo, monsignor
Vincenzo Prennushi. La lista comprende due vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7
sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due sacerdoti e un fratello coadiutore), un
seminarista e quattro laici (compresa un’aspirante religiosa). Sono stati
beatificati il 5 novembre 2016, nella piazza davanti alla cattedrale di Santo
Stefano a Scutari.
Secondo alcune stime, in Albania, sotto il regime comunista negli anni 1944-1991, sono stati uccisi cinque vescovi, sessanta sacerdoti, trenta religiosi francescani e tredici gesuiti, dieci seminaristi e otto suore, senza contare i laici.
Le accuse con le quali venivano arrestati, torturati e a volte sottoposti a processi dall’esito già scritto erano principalmente due: quella di essere spie della Santa Sede e, specie nel caso di quanti avevano avuto contatti con l’Europa, di essere collaborazionisti del nazismo o del fascismo. C’era anche un ulteriore motivo: dato che molti sacerdoti erano anche letterati, eliminandoli fisicamente s’intendeva dare anche un duro colpo all’identità nazionale.
La dolorosa situazione dei cattolici albanesi ebbe fine quando, il 4 novembre 1990, la celebrazione di una Messa al cimitero cattolico di Scutari segnò la ripresa della pubblica professione di fede. Da allora, la memoria di quanti avevano dato la vita per la fede si è intensificata e ha portato alla richiesta d’introdurre la causa di beatificazione per alcuni di essi.
Quindi il 10 novembre 2002, nella cattedrale di Scutari, alla presenza del cardinal Crescenzio Sepe, all’epoca Prefetto della Congregazione per l’Evangelizzazione dei popoli, è stata introdotta la fase diocesana del processo per accertare l’effettivo martirio di 38 candidati, capeggiati da Vincenzo Prennushi (al secolo Kolë), religioso dei Frati Minori e arcivescovo di Durazzo. La lista comprende due vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7 sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due sacerdoti e un fratello coadiutore), un seminarista e quattro laici.
Contemporaneamente, ma in maniera distinta, sono cominciate le cause del francescano padre Luigi Paliq, morto nel 1913, e del sacerdote diocesano don Gjon Gazulli, ucciso nel 1927; le loro sono state considerate “cause storiche”.
Le tre inchieste sono state concluse l’8 dicembre 2010, sempre nella cattedrale di Scutari, alla presenza del cardinale Claudio Hummes, Prefetto Emerito della Congregazione per il Clero, e convalidate con decreto del 9 marzo 2012.
Papa Francesco si è così espresso il 21 settembre 2014, nel corso del suo viaggio apostolico in Albania, precisamente durante la celebrazione dei Vespri nella cattedrale di Scutari: «In questi due mesi, mi sono preparato per questa visita, leggendo la storia della persecuzione in Albania. E per me è stata una sorpresa: io non sapevo che il vostro popolo avesse sofferto tanto! Poi, oggi, nella strada dall’aeroporto fino alla piazza, tutte queste fotografie dei martiri: si vede che questo popolo ancora ha memoria dei suoi martiri, di quelli che hanno sofferto tanto! Un popolo di martiri…».
Non molto tempo dopo, ossia nel mese di luglio 2015, sono stati presentati alla Congregazione vaticane delle Cause dei Santi i due volumi della “positio super martyrio” di monsignor Prennushi e dei suoi 38 compagni. Il 17 novembre dello stesso anno i consultori teologi si sono pronunciati favorevolmente circa l’effettiva morte in odio alla fede dei potenziali martiri. Il 26 aprile 2016, ricevendo in udienza il cardinal Angelo Amato, prefetto della Congregazione delle Cause dei Santi, papa Francesco ha autorizzato la promulgazione del decreto che ufficializzava il loro martirio.
La loro beatificazione è stata fissata al 5 novembre 2016, sulla piazza della
cattedrale di Santo Stefano a Scutari; a presiederla, in qualità di delegato
del Santo Padre, il cardinal Amato.
Nel presentare l’elenco che segue, ordinato in base alle date di morte dei
singoli Beati, precisiamo che, nel caso dei religiosi, il nome al secolo è
riportato tra parentesi tonde, mentre quello religioso è italianizzato. Nelle
singole schede, invece, è italianizzato anche il nome proprio di quelli che non
sono religiosi. Quando possibile, verrà inserito il numero della scheda
relativa al singolo personaggio.
97000 - Lazër
Shantoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 5 marzo 1945 a Tirana
97003 - Ndre
Zadeja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 25 marzo 1945 a Scutari
92209 - Giovanni
Fausti, sacerdote gesuita
95819 - Giovanni (Kolë) Shllaku, sacerdote francescano
92220 - Daniel Dajani, sacerdote gesuita
Qerim Sadiku, laico dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
96993 - Mark Çuni, seminarista dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
Gjelosh Lulashi, laico dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 marzo 1946 a Scutari
97010 - Alfons
Tracki, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 18 luglio 1946 a Scutari
Fran Mirakaj, laico coniugato dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† settembre 1946 a Tirana
97015 - Josef
Marxen, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 16 novembre 1946 a Tirana
95815 - Bernardino
(Zef) Palaj, sacerdote francescano
† 2 dicembre 1946 a Scutari
97017 - Luigj
Prendushi, sacerdote della Diocesi di Sapë
† 24 gennaio 1947 a Shelqet, Scutari
97018 - Dedë
Maçaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 28 marzo 1947 a Përmet
97019 - Mark
Gjani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 1947 a Shën Pal, Mirditë
95822 - Serafino
(Gjon) Koda, sacerdote francescano
† 11 maggio 1947 a Lezhë
92221 - Gjon
Pantalia, fratello gesuita
† 31 ottobre 1947 a Scutari
97021 - Anton
Zogaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 9 marzo 1948 a Durazzo
97001 - Frano
Gjini, vescovo e abate nullius di Sant’Alessandro a Orosh (attualmente in
Diocesi di Rrëshen)
95821 - Mattia (Pal) Prennushi, sacerdote francescano
95816 - Cipriano (Dedë) Nika, sacerdote francescano
† 11 marzo 1948 a Scutari
95817 - Dedë
Plani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 30 aprile 1948 a Scutari
97020 - Ejëll
Deda, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1948 a Scutari
97023 - Anton
Muzaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† primavera 1948 a Scutari
Pjetër Çuni, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 31 luglio 1948 (data probabile) a Koplik, Scutari
97024 - Josif
Papamihali, sacerdote dell’Amministrazione apostolica dell’Albania del Sud
(Rito greco-cattolico albanese)
† 26 ottobre 1948 a Maliq, Coriza
92980 - Aleksander
Sirdani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 26 dicembre 1948 a Koplik, Scutari
95823 - Vincenzo
(Kolë) Prennushi, sacerdote francescano, arcivescovo di Durazzo
† 20 marzo 1949 a Durazzo
97025 - Jak
Bushati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 aprile 1949 a Lezhë
95818 - Gaspare
(Mikel) Suma, sacerdote francescano
† 16 aprile 1950 a Scutari
94615 - Maria
Tuci, giovane laica, aspirante delle Suore Stimmatine
† 24 ottobre 1950 a Scutari
97032 - Jul
Bonati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 5 novembre 1951 a Scutari
95820 - Carlo
(Ndue) Serreqi, sacerdote francescano
† 4 aprile 1954 a Burrel, Scutari
97033 - Ndoc
Suma, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 22 aprile 1958 a Scutari
97037 - Dedë
Malaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1959 a Scutari
97035 - Marin
Shkurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† aprile 1969 a Scutari
97034 - Shtjefën
Kurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 20 ottobre 1971 a Fushe, Krujë
97036 - Mikel
Beltoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 10 febbraio 1974 a Scutari
Autore: Emilia Flocchini
SOURCE : http://www.santiebeati.it/dettaglio/96474
BEATO GASPAR SUMA
1950 d.C.
16 de abril
El padre Gaspër Palaj, nacido Mikel, vino de una familia católica albanesa, famosa por su fuerte vínculo con la fe y el país. Su nombre religioso, de hecho, era el mismo que el de su padre, fusilado como patriota. Odiado por el régimen comunista precisamente por su vínculo familiar, fue encarcelado porque había invitado, en su predicación, a abandonar las reuniones comunistas. Murió de las privaciones sufridas el 16 de abril de 1950, en prisión, en Scutari. Incluido en la lista de 38 mártires albaneses, que incluye a otros seis frailes y un obispo franciscano, fue beatificado el 5 de noviembre de 2016 en Scutari.
(Parroquia San Martín de Porres)
SOURCE : http://www.parroquiasanmartin.com/gasparsuma.html
Atë Gaspër Suma O.F.M
Martiret e Komunizmit October
19, 2015
Lindi në Shkodër më
22.03.1897. Studioi në Shkodër dhe pastaj në Vjenë, Grac e Lankowitz të Austrisë.
Teologji studioi në Shkodër dhe Gjenovë. U shugurua meshtar në Gjenovë më
24.07.1921. Dha mësim në Seminarin e Fretërve Minorë të Shkodrës. Qe Famullitar
në Përshkash (1923-1924), Nikaj (1927-1931), Toplanë (1932-1942), Theth
(1942-1943). Prej kuvendit të Brigjeve ka shërbeu në Hot e Rapshë (1943-1946)
dhe në Gomsiqe (1946-1947). Qe Guardian i Gjuhadolit dhe Kapelan i Motrave
Stigmatine të Shkodrës. U arrestua në Gomsiqe dhe u burgos në Shkodër më
24.05.1948 dhe më 22.08.1949 u dënua me tre vjet burg. Vdiq prej kancerit në
Burgun e Madh të Shkodrës më 16.04.1950. Trupi i tij pushon në kishën e
Fretërve Minorë të Shkodrës.
SOURCE : https://kishakatolikeshkoder.com/ate-gasper-suma-o-f-m/
Takim me martirët: i Lumi at Gaspёr Suma, ofm, martir
I Lumi Atë Gaspër Suma qe
frat minor i butë, shumë i dashur, i thjeshtë, i gatshëm për t’i shërbyer
popullit të Zotit. Përveç Eukaristisë së Shenjtë, kishte edhe një devocion të
ëmbël e birnor për Zojën e Bekua . Me 24 maj 1948, sigurimi e arrestoi në
Gomsiqe, u dënua me 3 vjet burg, nga vuajtjet dhe dhimbjet ishte shpërfytyruar,
po ai tregonte një durim të madh dhe i ishte nënshtruar vullnesës hyjnore. Vdiq
mё 16 prill 1950
R.SH. – Vatikan
Vazhdojmë me ciklin
radiofonik tё redaksisë shqipe të Radio Vatikanit - Vatican News “Takim me
martirët”. Sot nё pjesën e 27-tё dom Gjovani Kemal Kokona, na
njeh nga afër me figurën, shembullin, porosinë dhe lutjen e tё Lumit
Atë Gaspёr Suma, ofm.
Atë Gaspёr Suma me
misionin e tij nëpёr malet e vështira tё Dukagjinit qe ungjillëzuesi i
zellshëm, por edhe “mjeku” i shpejtë që gjendej në vështirësitë shëndetësore
për dhënien e ndihmës së parë, si edhe mësuesi që përpiqej të mësonte shkrim e
këndim njerёzit. Misioni i tij, që mban gjurmën e trashëgimisë shpirtërore të
shën Françeskut, u dallua sidomos për dashurinë e tij bujare dhe bamirësinë
heroike deri në vënien në rrezik të jetës së tij. Po më tepër ta
dëgjojmë dom Gjovanin Kemal Kokona:
Gaspër Suma
Në pagëzim u quajt Kel. I
biri i Gasprit dhe i Rozës Shiroka, u lind në Shkodër më 22. 03. 1897. U
pagëzua më 23. 03. 1897 dhe u krezmua më 03. 06. 1906. Nga dioqezi i
Shkodrës, tani Shkodër-Pult.
I përkiste Urdhrit
Françeskan, të Provincës së Zojës Nunciatë në Shqipëri. U pranua në
noviciat në Shkodër më 17. 10. 1915. Bëri kushtet e përkohshme në Rubik më
17. 10. 1916 dhe kushtet e përjetshme më 20. 10. 1919.
U shugurua meshtar në
Gjenovë, më 24. 07. 1921.
U arrestua në Gomsiqe dhe
u burgos në Shkodër, më 24. 05. 1948 dhe më 22. 08. 1949 u dënua me 3 vjet
burgim. Vdiq nga kanceri në Burgun e madh në Shkodër, më 16. 04.
1950. Trupi i tij pushon në kishën e françeskane në Shkodër.
Studimet. – Ka
ndjekur shkollën fillore dhe të mesme pranë fretërve të Shkodrës dhe pastaj në
Vienë, Graz dhe Lankowitz (Austri). Teologjinë e studionte në Shkodër dhe në
Gjenovë-Voltri.
Detyrat që ka mbuluar. –
Dha mësim në Seminarin Françeskan të Shkodrës. Famullitar i fshatrave në
Përshkash (1923-1924), Nikaj (1927-1931), Toplanë (1932-1942), Theth
(1942-1943), nga kuvendi i Brigjes ka shërbyer Hotin e Rapshën (1943-1946), dhe
Gomsiqen (1946-1947). Guardian i Gjuhadolit dhe Kapelan i Motrave Stigmatine në
Shkodër.
SOURCE : https://www.ofm.al/kush-jemi/fran%C3%A7eskan%C3%ABt-martir%C3%AB/gasp%C3%ABr-suma/
TMERRET E KOMUNIZMIT: “IU
BANË TORTURA TË TMERRSHME NË TRUPIN E TIJ, TUE E COPËTUE KAMBËSH E DUERSH”…
07/01/2022 • 08:32
Publikohet një studim të
panjohur të Dom Zef Simonit, me titull “Persekutimi i Kishës Katolike në
Shqipni nga 1944 në 1990-ën”, ku kleriku katolik me origjinë nga qyteti i
Shkodrës që vuajti për vite me rradhë në burgjet e regjimit komunist të Enver
Hoxhës dhe më 25 prill 1993 u shugurua Ipeshkv nga kreu i Selisë së Shejtë,
Papa Gjon Pali i II-të.
Studimi i plotë i Dom Zef
Simonit, duke filluar nga tentativat e qeverisë komuniste të Tiranës menjëherë
pas mbarimit të Luftës për ta shkëputur Kishën Katolike nga Vatikani,
fillimisht duke i ndaluar kthimin në Shqipëri Delegatit Apostolik, Imzot Leone
G.B. Nigris, pas vizitës që ai kishte bërë te Papa në Vatikan në vitin 1945 dhe
më pas me presionet e kërcënimet ndaj Monsinjor Frano Gjinit, Gaspër Thaçit e
Vinçens Prenushti, të cilët e kundërshtuan prerë “ofertën” e Enver Hoxhës dhe
si rezultat u pushktuan prej tij, si dhe fatin tragjik të shumë klerikëve të
tjerë që arrestuan, u torturuan dhe u dënuan me burgime, si: Dom Ndoc Nikaj,
Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela, Atë
Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue Soku,
Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom Prenkë
Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro Nodaj,
Dom Pashko Muzhani, etj.
Me 16 gusht të vjetit
1944, me rastin e festës së Shën Rrokut që kremtohet posaçërisht në Shirokë, një
fshat buzë liqenit të Shkodrës, në proçesionin e kësaj dite, Dom Ndre Zadeja,
meshtari i detyrës, gojëtari në za dhe shkrimtari i zgjedhun, i flaktë në
zemër, e nder vepra për “Fe e Atdhe”, binom që kishte karakterizuar Klerin
Katolik historikisht, e sidomos në kohët e luftave të Gjergj
Kastriotit-Skanderbeut, këto fjalë i tha popullit e rinisë: “Dy fjalë i kam sot
me ju, sidomos me ju, o të rij. Një re e zezë me një ideologji të kuqe po vjen
mbi kokat tueja. Ajo ka ndërmend të shprazet mbi ju, por atëherë s’keni për të
pasë shka me i ba, veç me bajtë e me i sprovue të këqiat, se përveç të zezave
të tjera që ka, ajo mohon edhe Zotin”. Këto fjalë i tha tre muej e pak, para se
të hynte komunizmi në Shqipni, e gati shtatë muej para se të pushkatohej
meshtari i zjarrtë, i vlershëm Dom Ndre Zadeja, i pari meshtar i pushkatuem në
Shkodër, mbas murit të vorrezave katolike, me datën 25 mars 1945, ditë e
dielle, ngjarje kjo që tronditi Shkodrën, rrethet, malësitë dhe mbarë
Shqipninë.
Komunistët e morën vesh
vonë, se mesha e mesnatës për Krishtlindje, me 24 të dhetorit 1944 në Kishën
Katedrale, nuk do të thuhej, se mos ngjante ndonjë turbullim. Por regjimi i ri
nuk e duronte këte veprim. Prandaj disa nacionalë-çlirimtarë të krishtenë edhe
ndonjë komunist i krishtenë, ndonëse vonë, rreth orës dy të mbasdrekes, i’u
drejtuen Kryeipeshkvit të Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçit, me lutje të thuhej
Mesha e Mesnatës. Mbasi Imzoti u tha se: ‘tashti asht tepër vonë me lajmue
popullin’, këta i premtuen se merrshin përsipër ta lajmojshin. Shkojshin derë
në derë tue thanë: “Sonte thuhet mesha e mos kini frikë, pse besimi asht i
lirë”. Për ma tepër, po të thonte kush se besimi nuk do të ishte i lirë, kjo do
të quhej prej regjimit të ri një shpifje, një parullë e fortë e reaksionit, e do
të kishte ndeshkime. Shej i sigurtë se nuk do të kishte dredhi u ba të ramet e
kumbonëve në mbarë qytetin e një popull i madh mori pjesë qetësisht e me shumë
gëzim në Meshen e Mesnatës.
Por regjimi i ri nuk
mundi të durojë gjatë, nuk mundi të qëndronte pa gënjeshtrat e veta e pa
gënjeshtarë në gjithçka.
Filloi shpejt
përsekutimi, një përsekutim i posaçëm në botë e në historinë e kombit tonë, një
masakër fanatike dhe e vazhdueshme pesëdhjetëvjeçare, për të rrenue gjithshka
me vlerë që ishte arrijtë sidomos mbas pavarësisë. Lufta kundër Kishës e
besimit katolik në këtë kohë mund të ndahet në tri faza:
E para, fillon nga vjeti
1945 deri në 1950. Asht ajo e zhdukjes së klerit, me burgime e pushkatime, mbas
torturave fort çnjerëzore, të zhdukjes së vlerave shpirtnore e kulturore
katolike në mbarë Shqipninë, nën udhëheqjen e Partisë Komuniste, drejtue prej
Enver Hoxhës, mbështetë në politiken sllave direkt në Shqipni, drejtue prej
Titos.
E dyta fazë, nisë
nga vjeti 1951 deri në 1960, e asht ajo që na po e quajmë një lloj pakësimi të
ashpërsimit të luftës kundër fesë, mbas prishjes së marrëdhanieve me
Jugosllavinë.
E treta, mbas prishjes me
Bashkimin Sovjetik në vjetin 1961, por tue mbajtë vijën staliniane, ajo e
periudhës kineze, kur do të ngjajnë presione kineze, mbyllja e kishave dhe e të
gjitha institucioneve fetare në Shqipni, me revolucionin kultural, deri në
1990.
Shqipnia, kishtarisht
kishte pesë dioqeza dhe Abacinë Nullius të Mirditës.
Ishte arkidioqeza e
Shkodrës, qendër metropolitane që drejtohej nga arqipeshkvi i saj, Imzot Gaspër
Thaçi, Arqipeshkvia e Durrësit me arqipeshkvin Imzot Vinçenc Prennushin, që
ishte edhe Administrator i Shqipnisë së Jugut, Imzot Gjergj Volaj, ipeshkëv i
dioqezës së Sapës, Ipeshkvia e Lezhës me Imzot Luigj Bumçin, Ipeshkvia e Pultit
me Imzot Bernardin Shllakun, Abacia Nullius e Mirditës, me qendër në Orosh me
Ipeshkvin Imzot Frano Gjinin dhe Delegatin Apostolik, me qendër në Shkoder,
Imzot Leone Nigris.
Gjindeshin në Shqipni
disa urdhna rregulltarësh e rregulltaresh. Urdhni i Shën Françeskut me
provinçialin në Shkodër, urdhën i hershëm qysh në shekullin XIII, që, simbas
tradítës, me ardhjen e Shën Françeskut në Lezhë. Një urdhen që mbante misionin
edhe në zonat ma të vështira të Dukagjinit. Lavroi gjuhën shqipe e hapi një
farë shkolle të mesme në Pëdhanën e Zejmenit, në shekullin e shtatëmbëdhetë,
edhe dy shkolla, ajo e Troshanit dhe e Blinishtit. Në qytetin e Shkodrës
fretënt kambëzbathë, me sandale, hapshin të parën shkollë fillore publike në
Shqipni, për të vorfënit, me 1861.
Ma vonë të vorfnit e
Asisit hapën edhe liceun “Illyricum” i një niveli të naltë, me nxanës nga mbarë
Shqipnia e për të krishtenë e muslimanë. Një urdhën që dha figura të shqueme të
dijës në të gjitha fushat si gjuhëtarë, shkrimtarë, profesorë të shquem të kulturës
klasike greko-romake, historianë si: Mons. Vinçenc Prennushi, Atë Anton Harapi,
Atë Gjergj Fishta, Atë Justin Rrota, Atë Marin Sirdani, Atë Pashko Bardhi, Atë
Bernardin Pali, Atë Donat Kurti, Atë Gjon Shllaku, me të nipin e vet
françeskan, Atë Aleks Baqlin, Atë Frano Kiri, Atë Benedikt Dema, Atë Viktor
Volaj, Atë Daniel Gjeçaj e të tjerë, të gjithë të pregatitun në Universitetet e
Europës, tue shti kulturën pozitive të Europës e tue i dhanë një zhvillim të
madh kulturës shqiptare.
Shoqnia “Jezus”, me fillesën
e vet në Shkodër, në vjetin 1841, bante një mision të përmendun për të rranjosë
fenë me devocione e lutje që do të mbesin të paharrueshme edhe gjatë
përsekutimit në zemrat e buzët e popullit. Një mision, që zbuste zakonet e
ashpra e pajtonte gjaqet e shumta që arrijshin në gjysmën e parë të shekullit
të njëzetë, deri në numrin 4000 pajtime.
Një shoqni që sjell e
zhvillon një kulturë të mirë europiane e kulturë kombëtare në Seminarin Papnuer
dhe në liceun e Kolegjes Saveriane, tue pasë njerëz të shquem, si: Atë Jak
Jungun, Atë Genovizzi-n, Atë Anton Xanonin, Dom Ndré Mjedën, Atë Mark Harapin,
Atë Gjon Karmën, Atë Jak Gardin-in, Atë Daniel Dajanin, Atë Giovanni Fausti-n,
Atë F. Cordignano-n, Atë Zef Valentini-n, Atë Pjetër Meshkallën, Atë Ndoc Saraçin,
Atë Zef Saraçin, etj.
Salezianët e salezianet,
të përhapun në disa qendra në Shqipni, të cilët simbas drejtuesit e pedagogut
të madh Dom Gjon Bosko, merreshin kryesisht me rini, tue shtie nder ata
shpirtin e uratës e të punës. Orionitët, edhe këta në gjasim të Salezianëve.
Kuvendi i motrave
Stigmatine, Servite, Vinçenciane, të cilat punojshin aq shumë për edukimin e
vajzave në shoqni fetare, në shkolla femnore e Vinçencianët nder spitale. Ishte
dhe një numër i madh meshtarësh që shërbejshin në famullitë, o gjindeshin në
qytete për të mbajtë shkollat, licetë.
Ndër dhunat e para të
qeverisë komuniste ndaj Kishës, kje mospranimi i Delegatit Apostolik, Imzot
Leone G.B. Nigris, në vjetin 1945, kur po kthente mbas vizitës te Papa, prej
Rome në Shqipni. Tue zbritë në Durrës, i kje ndalue të hymit. Në vendin e tij
emnohej si Zavendës – delegat Apostolik, Ipeshkvi i Abacisë Nullius, Imzot
Frano Gjini. Imzot Gaspër Thaçi, së bashku me Imzot Vinçenc Prennushin u
thirrën prej Enver Hoxhës që u kërkonte bashkëpunim, me konditë që këta të
shkëputeshin nga Selia Shejte. Të dy refuzuan me guxim këto propozime.
Mbas vdekjes së Imzot
Gasper Thaçit, Enver Hoxha provoi përsëri një tentativë tjetër, tue thirrë
Imzot Frano Gjinin. Refuzimi i Imzot Gjinit ishte i premë: “Unë nuk do ta ndajë
kurrë grigjën teme nga Selia Shejte”. Asnjë nga Kleri Katolik nuk pranoi skizëm
gjatë historisë së përsekutimit.
I pari meshtar i
pushkatuem në Shqipni ka qenë Dom Lazer Shantoja në vjetin 1945. I’u banë
tortura të tmerrshme në trupin e tij, tue e copëtue kambësh e duersh. Kur e pau
e ama e vet në atë gjendje, i u lut qeverisë tue i thanë se: “E paguej unë
plumbin që ta pushkatoni tem bir. Nuk mund të shifet prej askuj në atë
gjendje”!
Shpejt u arrestuen
meshtarë françeskanë, si: Atë Gegë Luma, famullitar në Berishë, e me radhë Atë
Dioniz Makaj, në Nikaj e Mertur, Atë Alfons Çuni, Atë Gaspër Suma e Atë
Sebastian Dedaj në Theth e Gomsiqe, meshtari misionar gjerman Dom Zef Maksen, e
sa e sa të tjerë.
U burgosën Atë Gjergj
Vata, i cili nuk ishte konsakrue ende meshtar, e Atë Jak Gardin-i i Shoqnisë
“Jezus”, italian me origjinë, por me vepra, shqiptar i fortë.
Në liceun e Françeskanëve
edhe atë të Jezuitëve, në vjetin shkolluer 1945, imponohej nga regjimi formimi
i një celule të rinisë. Vinte një propagandist që fliste. Prezent ishte edhe
një profesor, simbas radhe. Në radhën që kishte pasë Atë Jak Gardin-i, i kishte
paraqitë mbledhjes së të rijve disa objeksione. Ditën e Shën Luigj Gonzagës, me
21 qershuer, Atë Gardini mbajti predkun në kishë tue naltue figurën e shejtit.
Në kishë ishin edhe disa
“agjentë civila”, që shënojshin fjalët e tij mbi Zotin e Shejtin. Në këtë ditë
të 21 qershorit, ora 9 të mbramjes u arrestue. Ky ishte shkaku i arrestimit dhe
i dënimit me dhjetë vjet burgim, që do t’i kalonte nepër burgjet e kampet e
punës të Maliqit të Korçes e të Bedenit të Kavajës, pasqyrue ne librin e tij
“Dhetë vjet burg në Shqipni”, i përkthyem në disa gjuhë të Europës dhe në
gjuhën shqipe prej Mons. Simon Filipaj.
Me datën 21 të qershorit
u arrestue për të parën herë dhe Atë Gjergj Vataj.
Me 31 të dhetorit 1945, u
zbulue organizata nacionaliste “Bashkimi Shqiptar” me të krishtenë, myslimanë e
rrajën e kishte në Seminarin Papnuer në Shkodër. Prej një zelli atdhetar, disa
seminaristë vepruen pa dijeninë e të pareve, me disa aksione shtypi, me trakte
që shkaktuen edhe arrestimin e pushkatimin e Atë Giovanni Fausti-t, italian,
nënprovinçial i Shoqnisë “Jezus” dhe të Atë Daniel Dajanit, shqiptar, Rektor i
Kolegjës e i Seminarit.
Në një grup me këta
bashkuen edhe intelektualin aq të shquem shqiptar, Atë Gjon Shllakun, nxanës i
neotomistit të shekullit, Jean Jacques Maritain, të akuzuem padrejtësisht se
kishte formue demokristianen. Me këtë grup u pushkatue dhe organizatori
kryesor, seminaristi Mark Çuni. Gjithësej shtatë vetë, në një ditë të mbylltë
me shi e me vaj, të datës 4 mars 1946.
Në dosjet e tyne të
Ministrisë së Punëve të Mbrendshme, në momentet para pushkatimit, u gjetën
fjalët: “Rrnoftë Krishti Mbret” dhe “Falim anmiqtë tanë”.
Lëvizja e Postribës, me 9
shtatuer 1946, arrestoi dhe një grup meshtarësh, pa marrë pjesë ata në ketë
levizje. Arrestohen Imzot Frano Gjini, Imzot Gjergj Volaj, Imzot Nikollë Deda,
Dom Tomë Laca. Të tre këta prelatë u pushkatuen.
Në vjetin 1946, zbuluen
në malësi të Dukagjinit Atë Anton Harapin, anëtarin e Regjencës, që mbas
torturave të randa, u pushkatue së bashku me Lef Nosin e Maliq Bushatin.
Provinçialin e
françeskanëve, Atë Mati Prennushin, dhe gardianin e fretenve në Shkodër, Atë
Çiprian Nikën, të akuzuem me shpifje se kishin futë armët te lteri i kishës së
Shënandout, në kishën françeskane të Gjuhadolit, të cilët, mbas një qëndrimi
trimash në gjyq, u pushkatuen e vdiqën martirë.
U dënuen e vuejtën randë
nder burgje Atë Pal Dodaj, Atë Donat Kurti, Atë Aleks Baqli, Dom Tomë Laca, Atë
Mëhill Miraj, Dom Nikollë Shelqeti, Dom Mark Hasi, Fra Zef Pllumi. Kuvendi i
françeskanëve të Gjuhadolit u shndërrue në një hetuesi të përgjakshme që na e
përshkruen saktë Atë Zef Pllumi në librin e vet “Rrno per me tregue” dhe në një
burg, ku marrin frymë afër 700 të burgosunish.
Edhe frateli i përvuejtë
i françeskanëve, fra Ndue Vilaj, që pësoi vetëm tortura, kurse frateli i shquem
nga Kosova, i Jezuitëve, Gjon Pantalija, vdiq mbrendë nder tortura. Atë Pal
Dodës, i’u gjet nder mundime si një motër e mirë, Drita Kosturi, e si një vëlla
i vërtetë nder çastet e vështira, në burgun e Durrësit, Imzot Vinçenc
Prennushit, Arshi Pipa.
Shumë meshtarë e
rregulltarë u arrestuen, u torturuan dhe u dënuen me burgime, si: Dom Ndoc
Nikaj, Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela,
Atë Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue
Soku, Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom
Prenkë Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro Nodaj,
Dom Pashko Muzhani, etj.
Herë mbas here, në orët e
para të agimit, mbas vorrezave të Rrëmajit në Shkoder, dëgjoheshin krismat e
pushkëve që shtrijshin përdhé meshtarë, rregulltarë e sa civilë katolikë e
muslimanë. Llojet e torturave ishin nga ma të ndryshmet, si: korrenti elektrik,
mbushja e gojës me krypë, kamxhiku e druni, futja me kokë poshtë në fuçi me ujë
të akullt për disa ditë, me ecë kambë zbathë mbi pllaka të kuquna metalike, me
të shtie vezë të zieme nën stjetull, pakësimi i ushqimit për të shkaktue
vdekjen, ilaçe për të shkatërrue sistemin nervuer e për të ba të flasësh çka
nuk di as ai vetë, e lloje të tjera të shpikuna nga njerëz të Sigurimit të
pashpirt.
Vinë me radhë, Dom Anton
Muzaj, i torturuem për vdekje, të cilin e liruen gjallë e për gazep, që mbas
pak muejsh, vdiq në arqipeshkvi në moshën 29-vjeçare. Dom Dedë Maçaj, porsa
meshtar i ri, u pushkatue para regjimentit ushtarak në Përmet.
Do të vdisshin, pa gjyqe,
ndër tortura, Atë Bernardin Palaj, të cilit, i lidhën trupin me një tel të
ndryshkun, vdiq nga sëmundja e tetanozit. Dom Lekë Sirdani e Dom Pjetër Çuni,
arrestohen e do të vdesin ndër tortura me krena teposhtë në gropat e zeza. Dom
Dedë Plani, Dom Luigj Bushati e Dom Luigj Prendushi, u pushkatuen. Atë
Bernardin Llupi u pushkatue në Pejë. Dom Alfons Tracki e Dom Zef Maksen, i pari
me origjinë polake dhe i dyti gjerman, u pushkatuen. Atë Serafin Kodës i duel
shpirti me gabzherrin e nxjerrun nga fyti. Papa Pandit, prift i ritit oriental
në Korçë, i prenë kokën, tue i’a vendosë mbi trupin e tij të vdekun e Papa
Josifin, prift i ritit oriental në Elbasan, e mbytën në kampin e punës së
mundimeve në kënetën e Maliqit.
Këta janë shembuj të
naltë të jetës para vdekjes në jug, të cilët i përshkoi në shekullin e parë
Apostulli Pal, e Apostulli Andrea. Krishtënimi nuk ka hy në Shqipni nga
pushtuesi. Roma e kishte pushtue Ilirinë, por ajo ka persekutue idhtas të
krishtenët e krejt Perandorisë.
Dom Mark Gjanit, tue e
torturue, i kerkuen ta mohonte Krishtin. Përkundrazi Dom Marku tha fjalët e
fundit mes dhimbave: “Rrnoftë Krishti Mbret!” Vdiq i varun nder shpatulla, tue
i’a hjedhë trupin qejve e mbeturinat e tij i lëshuen në përrue. Tamam ashtu si
vepruen turqit me eshtnat e Gjergj Kastriotit, e me prelatin e lavdishëm, Imzot
Pjetër Bogdanin, apo si vepruen ma vonë komunistat, tue nxjerrë prej vorrit
eshtnat e Mons. Jak Serreqit, Mons. Lazër Mjedës, Mons. Gaspër Thaçit, Mons.
Ernest Cozzi-t, Mons. Bernardin Shllakut, Atë Gjergj Fishtës e së bashku me
atë, pa dijtë gja, të Dedë Gjo’ Lulit, eshtnat e të cilit françeskanët i kishin
ruejtë në vorret e tyne për t’i ba një monument.
Motër Maria Tuci, përsonë
që i kushtohej Zotit, kje arrestue e provoi torturat e një lloji antinjerëzuer,
por qëndroi heroike për të ruejtë fe e nder. Mbasi u lirue nga hetuesia, vdiq
shpejt në spitalin e Shkodrës. Tortura të jashtëzakonshme provuen Atë Anton
Luli, pater i “Shoqnisë Jezus”, që pat torturën e “Lojës me top”, korrentin e
rrymës elektrike e torturën e mijëve e tjera të paraqituna në librin e tij:
“Atë Anton Luli S.J. Ne e dijshim martir…” Atë Frano Kiri provoi në Sigurim tri
ditë e tri net, i lidhun me trupin e një të vdekuni dhe e zgjidhën, “ndërsa
kullojshin langjet e trupit të të vdekunit” fakt i shkruem nga Atë Konrad
Gjolaj në librin e tij “Çinarët”. Kurse Atë Gjon Karmën, jezuit, e shtinë në
një arkivol për së gjalli, të mbuluem me kapak, tue pasë ndonjë birë të çilun,
por pa e dijtë i torturuemi. /Memorie.al
LEXO EDHE:
ObserverKult
38 Martirë: Ata kurrë mos
u harrofshin!
ObservatoriNov
5, 20162250 Views0 Comments
Nga Sami Repishti,
PH.D
Simbas njoftimit formal
të Argjipeshkvisë ShkodërPult sot, në qytetin e Shkodrës mbahet ceremonia
e Lumnimit të 38 martirëve të klerit katolik shqiptar, viktima të pafajshme të
terrorit komunist në Shqipëri. I përjetëshëm qoftë kujtimi dhe mirënjohja e jonë!
Sot, nga Amerika e lirë, unë bashkëfestoj simbolikisht këte ceremoni që çmon
vlerën e sakrificës supreme.
Sot, bashkëfestoj fitoren
mbi të Keqën, hirin e këtyne 38 martirëve, pjesëtarë të bashkësisë dinjitoze të
vuejtjes së pameritueme, dëshmitarë të mesazhit çlirimtar, të qëndisun me duer
sot të palëvizëshme e të shueme nga kryqëzimi i pakufishëm, “martirë” që kthyen
dinjitetin për ne, të gjithë ne, në atdheun tonë të përbashkët shqiptar, tue
premtue shpresën e pavdekshme të demokracisë e të lirisë së plotë për të gjithë
familjen njerëzore… nji dhe të pandame!
“Ata kurrë mos o
harrojshin!” (Atë Gjergj Fishta, O.F.M.) * * * “Nuk ndërtohet mbi boshllek!”
shkruen nji shkrimtar françez. Duhen themele të shëndosha për nji ndertesë të
fortë e permanente siç ashtë Kisha Katolike Apostolike Romane Shqiptare. Sot,
themi se këto themele janë të vadituna me gjak dëshmorësh e martirësh të pa faj
për ma shumë se 45 vjet me rradhë. “Nuk ndërtohet parrizi me muratorët e
ferrit!” shkruen nji shkrimtar shqiptar. Duhen duer të pastra dhe të dedikueme
për nji “mision”, ashtu siç ishin duert e martirëve të Klerit Katolik Shqiptar!
Tradita historike e
krishtënimit në Shqipëri, e pasunueme me ngjarjet tragjike të periudhës së
diktaturës së kuqe ka trasformue tragjedinë në nji “angazhim” solemn e koshient
të ruejtjes dhe përparimit të pranisë katolike në Shqipëri me sensin e
përgjegjsisë së plotë. Plagët akoma të hapuna e kërkojnë; na duhet të
respektojmë! Tradita historike e krishtënimit në Shqipëri, si feja e parë në
vendin tonë, buron nga dy drejtime: nga Roma në formën e ritit katolik
apostolik roman, dhe nga Konstantipoli në formën e ritit bizantin. Shqipëria u
bekue nga shenjtët Pal dhe Andre. Megjithëse nuk dimë datën e saktë,
krishtënimi hyni në Shqipëri para Koncilit të Sardikës (343-344), sepse në
Sinodin Shenjtë morën pjesë edhe ipeshkvijtë e Epirus Nova dhe Dardanisë
(Kosovës).
Me ardhjen e invazioneve
sllave e barbare, e ma vonë atyne otomane, gjithçka u shkatërrue! Shqiptarët e
Veriut i u veshën maleve ku ruejtën të gjallë katolicizmin e Romës; ata të
Jugut vershuen Greqinë, dhe ma vonë Italinë e Jugut. Me 1089, u formue qendra
metropolitane e Tivarit, dhe në shekullin XIII , gjatë sundimit venecian,u
formue Argjipeshkvia e Durrësit. Që në vitin 1220, kur Shën Françesku i Asizit
themeloi qendrën e parë të Urdhënit të tij, e për shekuj me rradhë, kujdesi i
katolikëve shqiptarë u la në duert e fretënve françeskanë. Katoliçizmi mori hov
me Gjergj KastriotinSkenderbeu dhe me lidhjet e tia të ngushta me Vatikanin. Me
1457, Papa Kalisti III i shkruente heroit shqiptar: “Nuk ka njeri në botë që të
mos dij ndërmarrjet e jueja heroike, dhe që me fjalët ma të nalta nuk ju ngren
në qiell, dhe nuk flet për ju si kampioni dhe mbrojtësi bujar i krishtënimit”.
Struktura e “shtetit” të Skënderbeut
ka qenë efektivisht struktura e Kishës katolike në Shqipëri: çdo kishë ka qenë
nji qendër mbledhjesh, organizimi dhe përkrahje; çdo famullltar ka qenë nji
udhëheqës lokal dhe nji propagandist i rezistencës. Çdo ipeshkëv ka qenë nji
drejtues krahinor dhe Argjipeshkvi Pal Engjëlli i Durrësit ka kryesue
veprimtaritë diplomatike të kohës, shkruen Imzot Fan S.Noli. Papa Klementi XI
(1700-1721) me origjinë arbëreshe, u tregue i gatshëm me ndihmue katolikët
shqiptarë. Me kërkesën e tij, Sinodi i parë kishtar shqiptar u mbajt afër
Lezhës, në vitin 1703.
Në vitin 1856, u hap
Kolegji Papnor, dhe ma vonë Seminari i Jezuitëve në Shkodër; u themelue nji
shtëpi botuese. Po në këte datë, u rrit puna e organizueme e klerikëve katolikë
për faljen e gjaqeve në Malësitë tona,dhe zhdukjen e vesit të mbrapshtë të
hakmarrjes. Me Kongresin e Berlinit (1878) qyteti i Tivarit u okupue nga
malazezët (që formuen shtetin e tyne!) dhe Argjipeshkvia e Tivarit, që deri në
atë kohë ishte kryeqendra edhe për katolikët e Shqipërisë së Veriut, në
mbështetje të nji Konkordati me Malin e Zi (1886), hoqi dorë nga drejtimi i
punëve kishtare në Shqipëri.
Po atë vit, Selia e
Shenjtë, caktoi Shkodrën si kryeqendër, me ipeshkvitë tjera si degë (me
përjashtim të Durrësit). Nji veprim i këtill i Vatikanit tregonte
sensibilitetin e kësaj Qendre Ndërkombëtare për ndjenjat kombëtare të
shqiptarëve- shembull që shohim sot të përsëritun këtu në Shqipëri, me emnimin
e argjipeshkvit dhe tre ipeshkvijve (1993). Nji seri klerikësh shqiptarë u
emnuen barij të besimtarëve katolikë shqiptarë. Kjo konfirmoi gjithashtu në
mënyrë simbolike, njohjen e bashkësisë katolike si nji entitet kombëtar i
dalluem. Që nga viti 1938, Shqipëria e Veriut ka qenë nën juridiksionin e
Propaganda Fide-s; Shqipëria e Jugur nën atë të Kongregacionit Oriental. Që nga
fillimi deri në ditët tona, kleri dhe besimtarët katolikë shqiptarë kanë
vazhdue traditën e tynë të lavdishme të përpjekjeve për çlirim kombëtar.
Në luftën me armë, ata
janë gjetë gjithmonë në ball të ma shumë se 48 kryengritjeve të mëdha kundër
perandorisë otomane. Në luftën me penë, ata kanë qenë për afër katër shekuj
dritëdhanësit e vetëm në natën e errët e të gjatë të pushtimit otoman.
Që nga Buzuku, Budi,
Bardhi, Bogdani, Kazazi e Gjeçovi me shokë, e deri te “shkolla e Shkodrës” me
shoqënitë Agimi, Përparimi, Hylli i Dritës, Leka etj. me Fishtën, Mjedën,
Koliqin e me plejaden e madhe të shokëve të tyne, vëllaznit e motrat tona
katolike shqiptare kanë qenë ndër mendjet ma të ndrituna të kombit tonë,
pararoja e zhvillimit tonë kulturor të vonuem nga rrethana jashtë kontrollit
tonë, dhe themeluesët e shoqënive të para kulturore, artistike, qendrave
arsimore e bamirëse në të gjithë Shqipërinë e Veriut dhe Kosovën – zona të
popullueme nga ata.
Tue folë për Shkodrën,
Madre Superiore e Urdhënit të Motrave Stigmatine shkruente: “… U vendos të
hapet nji shkollë dhe nji konvikt në Shkodër. Kur u hap shkolla, në vjetin
1920, vajzat ortodokse, myslimane, hebreje e katolikët erdhën nga Korça,
Tirana, Elbasani, Tivari, Cetinja, Shkodra për rregjistrim. Ishte fillimi i nji
pune ma intensive për përgatitjen e mësueseve të kualifikueme shqiptare…”.
Në malet e egra të
Shqipërisë veriore, kleri katolik zbuti pezmin që grumullonte hakmarrja, u
pajtuen gjaqet u afruen miqt, u shpëtuen familje të tana. Në qytetet e vorfëna
të Shqipërisë u hapën klinika, u mbushën spitalet me “Motra”, u themeluen
strehimoret për jetimë, për të vorfën, për pleq.
Kushdo që jetoi ato ditë
dëshmon për besimin e madh që vuni populli i jonë në duert e “Motrave” të
mëshirës së krishtenë. Kjo ishte e kaluemja e lavdishme! (Asht nji ironi e
fatit të dhimbshëm kur mendon njeriu që në vitin 1944, Vatikani dërgoi ndihma
për Shqipërinë, dhe vetë diktatori E.Hoxha falënderoi delegatin apostolik Msgr.
Nigris.)
Në nandor 1944,
papritmas, perdja e hekurtë ra; në Shqipëri filloi tragjedia që zgjati plot 45
vjet… pa mëshirë, pa pushim! * * * Sot, në këte ditë përkujtimore dhe
kryenaltësie për Lumnimin e 38 Martirëve të Klerit Katolik Shqiptar, unë jam
kredhë në mendime që më sjellin kujtimet e paharrueshme të së kaluemes së
errët, dhe njikohësisht heroike e fisnike, nën terrorin komunist: emna, fytyra,
gjeste që nuk harrohen! Natyrisht, diçka duhet ba! Duhet të përpiqemi të mos
lejojmë ramjen në “gropën e zezë të harresës” që thithë viktimën pa shpresë
dalje. Para së gjithash, duhet krijue atmosfera e pastër, vëllaznore e
bashkëpunimit që pengon sulmet e ndërsjella në mes të viktimës së komunizmit e
“mohuesve”– meturina toksike të komunizmit- që na ndajnë kaq shumë. Duhet gjetë
fjalori i përbashkët që tragjedia e jonë meriton.
E sidomos, duhet çmue si
meriton përpjekja e secilit, e sakrifica e çdonjenit nga ne, tue theksue
sidomos rastin e sakrificës supreme. Këtu vlen të theksohet vendi i nderit që
zen kleri katolik shqiptar. Kjo ashtë nji e dhanun që duhet pranue a priori nga
të gjithë njerëzit vullnetmirë. Kjo ashtë bindja e ime sot, ka qenë dje dhe do
të jetë edhe nesër! Duhet thye heshtja! Kjo heshtje e thellë më tmerron! Sepse,
nuk gjej nji përgjigje që ngush- ëllon: si mund të luftohet ecja e këtij
fenomeni që eventualisht lejon përsëritjen e konfliktit, e që reflekton imazhin
e nji vendi në turbullim kercënues.
Fatmirësisht, sot,
dokumenti i Vatikanit “Nostra Aetate” (Në ditët tona) flet për unitetin e
njerëzimit. Sot, Vatikani flet “për nji bashkësi e cila përbahet nga të gjithë
popujt”. “Katolik” don të thotë “universal”. Sot, Vatikani pranon se Shpirti
Shenjtë “… punon efektivisht edhe jashtë strukturës që ne shohim e që na quejmë
Kishë”. Koncili i II i Vatikanit pranon se besimet monoteisie (Judaizmi e
Islamizmi) në botën tonë “janë sisteme adhurimi dhe sisteme etike njikohësisht,
të cilat theksojnë randësinë e së mirës dhe damin e së keqes”.
Njikohësisht, Islamizmi
thekson mësimet e Kuranit se besimtarët hebraikë dhe të krishtenë janë “popujt
e Librit” dhe gëzojnë mëshirën e Zotit, dhe mbrojtjen e autoritetit islam. Kjo
ashtë “fryma e re “ që duhet të na ushqejë të gjithëve sot. Në vitin 1984, në
New York, SHBA, unë shkruejshe për Buletinin Katolik Shqiptar (San Francisco):
“… si besimtar i lindun mysliman, jam i bindun se feja në Shqipëri, me përdorë
nji metaforë të famëshme, mbetet si guri që mbijeton zhdukjen e muratorit që e
gëdhen; dhe se do të vijë dita kur ky gur solid dhe i përherëshëm do të çfaqet
përsëri, në mënyrë misterioze dhe të fuqishme, dhe do të paraqitet si mjeti
udhëtues që transporton zemrat dhe shpirtët tonë të mbushun me devocion, drejt
nji kahu të shpresës së pa shueme, nji besimi frymëzues, nji dashunie hyjnore
të domosdoshme”. Ashtu ngjau! Ky duhet të jetë mesazhi i pa kompromis që
popullsia e heshtun e Shqipërisë duhet të sjellë për popujt e botës sonë sot.
I ndjeri Imzot Rrok
Mirdita, Argjipeshkëv Metropolitan i Tiranës dhe i Durrësit, shkruente, në
2010: “… të nxirrja nga harresa historinë e gjatë dhe për nji çast të
kujtohesha se ajo që rregjimi ishte përpjekë me zhdukë, nuk ishte zhdukur,
donte të thoshte se nuk bahej historia e re në Shqipëri pa i bërë llogaritë me
dëshmitarët e gjallë. (Theksi im.SR) Takimi im me këto dëshmitarë ishte hir i
madh, hir që bahej angazhim”.
(Për një Shqipëri me
Zotin dhe për njeriun” Tiranë, 2010,v.1 ,f.39) Unë kam qenë nji nga legjoni i
madh i viktimave të gjalla, dhe përvoja e ime më detyron me marrë nji
“angazhim” cilë- si e vjetër që nga ditët e profetënve biblikë, dhe i ri aq sa
edhe ditët tona që jetojmë në këte vend martir, e në këte kohë plot shqetësime,
“angazhim” që transformohet në një imperativ kategorik moral. Bashkëvuejtësi i
im Atë Zef Pllumi e përcaktoi: “Rrno, vetëm për me tregue”. Vetëm për me
tregue! Me tregue vuejtjet e vështira të “hetuesisë” në qelitë e errëta te
ish-Sigurimit të Shtetit, (“monstra më e madhe që ka pjellë gjer më sot kombi
shqiptar” I.Kadare) vitet e gjata në burgjet e errëta mesjetare, stinët e
pandërpreme në punë të detyrueshme, dimën e verë, në moçale e në punime betoni
nën kamxhikun e policëve idiotë dhe çizmen e ndytë të oficerëve kriminelë,
sadistë për natyrë e specialistë për torturë të mësueme në kurset e nëndheshme,
larg nga drita e diellit, larg nga sytë e botës…, që flinte gjumin e randë të
frikës e të lodhjes së pakufishme…!
Vetëm me tregue! Unë shoh
veten si dëshmitar okular i epokave që kam jetue. Si i këtill duhet të flas
haptas sepse heshtja ashtë e pa pranueshme.
Me folë, don të thotë me
thanë të vërtetën që, pa qenë absolute për arsye të kontekstit që e përmban,
ashtë shprehja e nji dëshmitari me të gjithë vlerën që ajo mund të ketë…. Zoti
e deshi të njoh mjaft prej viktimave në burgje e kampe: “aristokratin” me
sjellje e mendim, Dom Mikel Koliqin, kardinalin e ardhshëm, i heshtun,
kryenaltë për vuejtjen që e mbuloi; Atë Frano Kirin, “burrë si motit”, i pa
frikë, i pa përkulshëm; Atë Donat Kurtin, i përvuejtun, punëtor si bleta, që në
msheftësi përkthente shqip Testamentin e Ri nga frëngjishtjae konsultohej me
mue për gjetjen e fjalës ma të përshtatshme-, të gjithë kohën me libër ose me
lutje; Atë Aleks Baçlin, gjithëherë buzëqeshun , ma të shumëten i vetëm, me nji
biz në dorë tue gëdhenë bustin e nji fetari në dru të fortë, e jo ma të madhe
se nji kokër gruni. Kur e pyetshe ai përgjigjej: “Ka qenë nji murg që skulptoi
bustin e Papës në nji kokër orizi”.
E, natyrisht, At Çiprian
Nikën që njoha shkurtimisht në qelitë e ish-Sigurimit, vetëm për pakë ditë…e që
u pushkatue pa faj! Dom Ndoc Sumën, i plakun e i hutuem që u arrestue në
mëngjez, u denue mbas dreke me 20 vjet burgim e që betohej: “Pasha Krishtin nuk
di pse më kanë arrestue…!” Lista ashtë e gjatë.
Martirizimi i klerit
shqiptar, e sidomos klerit katolik shqiptar, nuk mund të jetë i pa qellimshëm.
Por, sakrificat e tyne do të njohin vlerë- simin e plotë, e mirënjohjen e
përjetëshme vetëm atëherë kur parimet që ata mbrojtën me çmimin e jetës së tyne
do të pasunojnë mendimin tonë, dhe do të udhëheqin veprat e bashkatdhetarëve të
tyne në të ardhmen.
Nga qelitë e errëta të
torturës dhe nga kampet e vdekjes së rregjimit komunist në Shqipërinë time të
martirizueme, nji botë e re përpiqet me lindë, nji brezni e re po rritet me i
dhanë formë nji të ardhmje ma të mirë për vete dhe për fëmijtë e tyne, si dhe
për prindët që sot vuejnë nga pesha e fajit të heshtjes…! Feja tradicionale po
tregon se nuk ashtë “vjetrue” dhe se mendimi shkencor nuk ka pasë sukses me na
kurue nga dëshprimi ekzistencial.
Nga forma elementare e
besimit të njeriut të thjeshtë, nepërmjet vuejtjes, unë mendoj se vëllaznit e
motrat shqiptare po hyjnë në fazën e “burrënimit shpirtënor”.
Nji hap cilësor në rrugën
e drejtë ashtë hjedhë! Le të festojmë…!
*City University of New
York
Burimi:
http://www.panorama.com.al/ata-kurre-mos-u-harrofshin/
SOURCE : https://www.observatorikujteses.al/ata-kurre-mos-u-harrofshin/
Voir aussi : https://www.iskk.gov.al/wp-content/uploads/2017/03/fjalori-enciklopedik-i-ri-D-G-1.pdf
http://newsaints.faithweb.com/martyrs/East03.htm
https://gazetamapo.al/rezoluta-e-pd-te-denohen-krimet-e-komunizmit-ndaj-klerit/
