MARTYRS DE L’ÉGLISE
D’ALBANIE (LES 40)
XXe siècle
40 Martyrs du Christ de
l’Église en Albanie
Fête le
† en Albanie de 1913 à
1974
Groupe : « Vinçenc
Prendushi et 37 compagnons avec Luigj Paliq et Gjon Gazulli »
Le procès canonique pour
les Martyrs Albanais a été ouvert fin 2002, victimes de la persécution
religieuse en Albanie durant les années de dictature communiste (1943-1989). Le
procès concerne le père Luigj Paliq, Franciscain, assassiné au Kosovo en 1913,
et du P. Gjon Gazulli, pendu sur une place de Shkodrë en 1927, ainsi que 38
autres martyrs de la période de la dictature communiste 1945-1990, dont des
Franciscains et des Jésuites. Cela concerne sept évêques, de nombreux prêtres
diocésains (Mark Gjani), trois jésuites, treize franciscains, un séminariste.
Outre le Frère Gjon Pantalia, les autres martyrs jésuites sont les Pères
Giovanni Fausti et Daniel Dajani.
Les 40 témoins de la foi
tués en Albanie durant la persécution communiste :
Vinçenc Prendushi,
O.F.M., Frano Gjini (1948), Jul Bonati, Dom Alfons Tracki, Dom Anton Muzaj, Dom
Anton Zogaj, Dom Dedë Maçaj, Dom Dedë Malaj, Dom Dedë Plani, Dom Ejell Deda,
Dom Jak Bushati, Josif Mihali, dom Josef Marksen, Dom Lazër Shantoja, Dom Lekë
Sirdani, Dom Luigj Prendushi, Dom Marin Shkurti, Dom Mark Xhani, Dom Mikel
Beltoja, Dom Ndoc Suma, Dom Ndre Zadeja (Tirana, Albanie), Dom Pjetër
Çuni, Dom Shtjefën Kurti, Bernardin Palaj, O.F.M., Çiprian Nika, O.F.M., Gaspër
Suma, O.F.M., Gjon Sllaku (Shllaku), O.F.M., Karl Sarreqi, O.F.M., Mati
Prenushi, O.F.M., Serafin Koda, O.F.M., Daniel Dajani, S.J., Giovanni Fausti,
S.J., Gjon Pantalia, S.J., Fran Miraku, Mark Çuni, Gjelosh Lulashi, Qerim
Sadiku, Maria Tuci, Luigj Paliq (assassiné au Kosovo en 1913), O.F.M. et Dom
Gjon Gazulli (Scutari en 1927).
L’Église
Catholique de Shkodër
SOURCE : http://www.martyretsaint.com/martyrs-de-leglise-dalbanie-les-40/
BBx Martyrs d’Albanie
Vinçens
(Kolë) Prennushi et 37 compagnons
(† Albanie, 1945/1974)
Mémoire commune le 5 novembre
: jour de la béatification.
Mémoire
individuelle : jour du martyre (‘dies natalis’).
Le 5 novembre 2016, le cardinal Angelo Amato s.d.b., préfet de la Congrégation pour les Causes des Saints, à présidé, à la cathédrale Saint-Étienne de Shköder, en Albanie, la messe de béatification de 38 martyrs de la dictature communiste d'Enver Hoxha, président de l'Albanie durant 40 ans, de 1945 à 1985 .
Cette béatification des Serviteurs de Dieu, Vinçens Prennushi, archevêque
franciscain de Durrës et primat d'Albanie, mort sous la torture le 19 mars
1949, et de ses 37 compagnons, tués entre 1945 et 1974, marque une étape
importante dans la reconstruction spirituelle de ce pays des Balkans, qui a
longtemps souffert d'un isolement extrême, et d'une dictature bien plus sévère
encore à l'égard des religions que celles des autres nations d'Europe centrale
et orientale, où les Églises parvinrent parfois à jouer, dans la mesure du
faible espace de liberté qui leur restait, un rôle de contre-pouvoir.
Outre Mgr Prennushi, un autre
évêque, Mgr Frano Gjini, des prêtres diocésains, des religieux franciscains et
jésuites, un séminariste, une aspirante de 22 ans et trois laïcs figurent parmi
les martyrs reconnus.
À la fin de la Seconde
Guerre mondiale, un régime communiste fermé au monde s'est implanté en Albanie,
proclamée en 1967 par Enver Hoxha « premier État athée du monde ». En
tant que Primat d'Albanie, Mgr Prennushi avait refusé à Hoxha de créer une
Église albanaise distincte de Rome. Torturé, il est mort en prison le 19 mars
1949. Au total, sept évêques, 111 prêtres, 10 séminaristes et 8 religieuses
sont morts en détention ou ont été exécutés entre 1945 et 1985. Dans le même
temps, 1820 lieux de culte catholiques, orthodoxes et musulmans ont été
détruits. Les lieux de culte qui restaient ont été affectés à d'autres usages.
Lors de sa visite en
Albanie, le 21 septembre 2014, le pape François (Jorge Mario Bergoglio, 2013-)
avait rendu hommage à la résistance catholique, visiblement ému par le
témoignage d'une religieuse et d'un prêtre octogénaires ayant survécu à des
décennies de persécutions. Pour l'occasion, il avait délaissé le texte
préparé pour confier sa consternation devant l'ampleur des persécutions
antireligieuses sous le régime de Enver Hoxha. « Comment ont-ils pu
résister ? », s'était-il interrogé à propos des martyrs.
Ce prêtre qui avait
témoigné devant le Pape, le père Ernest Simoni (né le 18 octobre 1928 à Troshan
– municipalité de Blinisht, en Albanie –), est un prêtre franciscain albanais.
Emprisonné et réduit aux travaux forcés par les autorités communistes entre
1963 et 1981, il a été créé cardinal lors du consistoire, convoqué par le pape
François en clôture de l'Année sainte de la Miséricorde, le 19 novembre 2016.
Après les premières
élections présidentielles démocratiques d'Albanie en 1992, une nouvelle
constitution paraît en 1998, garantissant les libertés individuelles, dont la
liberté religieuse. L'archidiocèse de Tirana-Durrës retrouve un archevêque, le
siège ayant été vacant depuis la mort de Mgr Prennushi. Dans le même temps, les
lieux de cultes rouvrent et les mouvements religieux sont autorisés à se
développer.
Le 10 novembre 2002,
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult introduit la cause en béatification et
canonisation des trente-huit victimes de la persécution religieuse.
Représentative de la reconstruction religieuse en Albanie, cette cause est
soutenue par le pape François, notamment lors de sa visite apostolique du 21
septembre 2014. Pour l'occasion, les portraits des trente-huit serviteurs de
Dieu sont exposés tout le long d'un boulevard qui leur est consacré, à Tirana.
Le Saint-Père ne manqua pas de leur rendre hommage tout au long de ce voyage.
Le 26 avril 2016, après
trois ans d'étude auprès de la Congrégation pour la cause des saints, le pape
François reconnaît qu'ils sont morts en haine de la foi, leur attribuant le
titre de martyrs. La cérémonie de béatification s'est tenue le 5 novembre 2016
à Shkodër, en Albanie, et a été célébrée par le cardinal Angelo Amato,
représentant du pape pour cette occasion.
Liste des 38 Bienheureux
en ordre croissant des dates du martyre :
- Lazër
Shantoja (*Shkodër, 2 septembre 1892 - † Tirana, 5 mars 1945), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Ndre
Zadeja (*Shkodër, 3 novembre 1891 - † 25 mars 1945), prêtre de l'Archidiocèse
de Shkodër-Pult.
- Giovanni Fausti (* Marcheno, Brescia, 9 octobre 1899
† Shkodër, 4 mars 1946), prêtre de la Compagnie de Jésus.
- Gjon (Kolë)
Shllaku (*Shkodër, 27 juillet 1907 † 4 mars 1946), prêtre o.f.m.
- Daniel
Dajani (*Blinisht, 2 décembre 1906 † Shkodër, 4 mars 1946)), prêtre
de la Compagnie de Jésus.
- Qerim
Sadiku (*18 novembre 1919 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Mark
Çuni (*Bushati, 30 septembre 1919 † Shkodër, 4 mars 1946),
séminariste.
- Gjelosh
Lulashi (*2 septembre 1925 † 4 mars 1946), laïc de l'Archidiocèse de
Shkodër.
- Alfons
Tracki (*Bliszczyce, Pologne, 2 décembre 1896 † Shkodër, 18 juillet 1946),
prêtre de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Fran
Mirakaj (*1917 † septembre 1946), laïc de l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Josef
Marxen (*Worrigen, Allemagne, 5 août 1906 † Tirana, 16 novembre 1946),
prêtre du diocèse de Lezhë.
- Luigj
Prendushi (*Shkodër, 24 janvier 1896 † Shelqet, 24 janvier 1947), prêtre
du diocèse de Sapë.
- Dedë
Maçaj (*Mat i Jushi, 5 février 1920 † Përmet, 28 mars 1947), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Mark
Gjani (*Pulaj, 10 juillet 1914 † Shën Pal, 1947), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër.
- Serafin (Gjon)
Koda (Janjevo, Serbie, 25 avril 1893 † Lezhë, Albanie, 11 mai
1947), prêtre o.f.m.
- Gjon
Pantalia (*Prizren, Kosovo, 2 juin 1887 † Shkodër, 31 octobre 1947),
religieux de la Compagnie de Jésus.
- Bernardin (Zef)
Palaj (*Shllak, 2 octobre 1894 † Shkodër, 2 décembre 1947), prêtre o.f.m.
- Anton
Zogaj (*Kthellë, Albanie, 26 juillet 1908 † Durrës, 9 mars 1948), prêtre
de l'Archidiocèse de Tirana.
- Frano
Gjini (*Shkodër, 20 février 1886 † 11 mars 1948), évêque du diocèse de
Rrëshen.
- Mati (Pal)
Prennushi (*Shkodër, 2 octobre 1881 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Cyprian (Dedë)
Nika (*Shkodër, 19 juillet 1900 † 11 mars 1948), prêtre o.f.m.
- Dedë
Plani (*Shiroka, 21 janvier 1891 † Shkodër, 30 avril 1948), prêtre à
Shkodër.
- Ejëll
Deda (*Shkodër, 22 février 1917 † 12 mai 1948), prêtre à Shkodër.
- Anton
Muzaj (*12 mai 1921 † Shkodër, printemps 1948), prêtre à Shkodër.
- Pjetër
Çuni (*9 juillet 1914 - 31 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Lekë
Sirdani (1er mars 1891 - 29 juillet 1948), prêtre de l'Archidiocèse de
Shkodër-Pult.
- Josif
Papamihali (*Elbasan, 23 septembre 1912 † Maliq, 26 octobre 1948), prêtre
de l'Église grecque-catholique albanaise.
- Vinçens (Kolë) Prennushi (*Shkodër,
4 septembre 1885 † Durrës, 19 mars 1949), prêtre o.f.m., archevêque de Durrës
et primat d'Albanie.
- Jak
Bushati (*Shkodër, 7 juillet 1890 † 12 septembre 1949), prêtre à Shkodër.
- Gaspër (Mikel)
Suma (*Shkodër, 23 mars 1897 † 16 avril 1950), prêtre o.f.m.
- Marije
Tuci (*Ndërfushaz, 12 avril 1928 † Shkodër, 24 octobre 1950), laïque de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult
- Jul
Bonati (*Shkodër, 24 mai 1874 † Durrës, 15 novembre 1951), prêtre de
l'Archidiocèse de Tirana-Durrës.
- Karl (Ndue)
Serreqi (*Shkodër, 26 février 1911 † 4 avril 1954), prêtre o.f.m.
- Ndoc
Suma (*Nenshat, 31 juillet 1887 † Pistull, 22 avril 1958), prêtre à
Shkodër.
- Dedë
Malaj (*Dushkul, 16 novembre 1917 † Shkodër 12 mai 1959), prêtre de
l'Archidiocèse de Shkodër-Pult.
- Marin
Shkurti (*Samrish, 1er octobre 1933 † avril 1969), prêtre à Shkodër.
- Shtjefën
Kurti (*Ferizaj, Kosovo, 24 décembre 1898 † 20 octobre 1971), prêtre de
l'Archidiocèse de Tirana-Durrës.
- Mikel
Beltoja (*Beltoje, 9 mai 1935 † 10 février 1974), prêtre à Shkodër.
SOURCE : https://levangileauquotidien.org/FR/display-saint/299b8c4f-93f4-4d84-aa19-98b9ba9025d1
Also
known as
Karl
Profile
Educated by Franciscan friars, he joined
the Order as
a young
man. Seminarian in Brescia, Italy,
he was ordained a priest in
June 1936,
taking the name Father Karl,
and serving parishes in
the mountain villages of Albania.
He was arrested on 9 October 1946 by Communist authorities
who wanted him to tell them details of the confessions of
some of the anti–Communist rebels;
he was imprisoned and tortured,
but refused to break the seal of the Confessional and on 18 January 1947 he
was sentenced to death.
This was later changed to life imprisonment and
he spent the next seven years being abused and
neglected to death. Martyr.
Born
26 February 1911 in
Shkodrë, Albania
4 April 1954 in
Burrel, Shkodrë, Albania from
abuse in prison
26 April 2016 by Pope Francis (decree
of martyrdom)
5 November 2016 by Pope Francis
beatification celebrated
at the Square of the Cathedral of Shën Shtjefnit, Shkodër, Albania,
presided by Cardinal Angelo
Amato
Additional
Information
other
sites in english
fonti
in italiano
MLA
Citation
“Blessed Ndue
Serreqi“. CatholicSaints.Info. 26 May 2022. Web. 4 April 2024.
<https://catholicsaints.info/blessed-ndue-serreqi/>
SOURCE : https://catholicsaints.info/blessed-ndue-serreqi/
Blessed Ndue Serreqi
Blessed
Martyr
Feast Day: April 4
Birth: February 26,
1911
Death: April 4, 1954
Blessed Ndue Serreqi,
also known as Karl, was born on 26th February 1911 in Shkodrô, Albania.
Educated by Franciscan friars, he developed a deep love for the Catholic faith
from a young age. Inspired by their teachings, he joined the Order as a young
man, committing his life to the service of God.
As a seminarian in
Brescia, Italy, Ndue Serreqi studied theology and prepared for his ordination
to the priesthood. In June 1936, he was ordained a priest, taking the name
Father Karl. Immediately after his ordination, he returned to his homeland of
Albania to serve as a priest in the mountain villages.
During this period,
Albania was under Communist rule, and tensions were mounting against the
Catholic Church. On 9th October 1946, Father Karl was arrested by the Communist
authorities, who sought information about the confessions of anti-Communist
rebels. Despite facing imprisonment and torture, Father Karl remained steadfast
in his commitment to uphold the seal of the Confessional and refused to divulge
any information.
As a result of his
refusal, on 18th January 1947, Father Karl was sentenced to death by the
Communist regime. However, this sentence was later changed to life
imprisonment. For the next seven years, he endured relentless abuse and neglect
while imprisoned. The adverse conditions took a severe toll on his health, and
it was ultimately the mistreatment that led to his death on 4th April 1954 in
Burrel, Shkodrô, Albania.
Father Karl's unwavering
faith, courage, and sacrifice in the face of persecution marked him as a martyr
for the Catholic faith. His dedication to the sanctity of the Confessional and
refusal to compromise his beliefs earned him the admiration of many.
Recognizing his
martyrdom, Pope Francis venerated Blessed Ndue Serreqi on 26th April 2016,
issuing a decree acknowledging his sacrifice. Later, on 5th November 2016, Pope
Francis beatified him, marking a significant step towards his canonization. The
beatification ceremony took place at the Square of the Cathedral of Shôn
Shtjefnit in Shkodôr, Albania, presided over by Cardinal Angelo Amato.
Blessed Ndue Serreqi's
life serves as a testament to the strength and endurance of faith in the face
of persecution. His memory continues to inspire countless believers, reminding
them of the importance of remaining steadfast in their commitment to God, even
in the most challenging circumstances.
SOURCE : https://www.saintforaminute.com/blesseds/blessed_ndue_serreqi
Father Ndue
"Karl" Serreqi was interrogated by the secret police of the Albanian
government, ruled by the revolutionary Communist Party with its theophobic
Socialist ideology of death and destruction.
They wanted information about a counterrevolutionary. Specifically, they wanted
to know what that counterrevolutionary had said to the priest during the
Sacrament of Confession.
Father Ndue "Karl" Serreqi refused to break the Seal of Confession,
was subsequently arrested, on October 9, 1946, tortured, sentenced to a life of
forced labor, and ended up in Burrel Prison, a hell hole, where he died on
April 5, 1954.
VIVA CRISTO REY! RROFTE KRISHTI MBRET!
SOURCE : https://www.theresamariemoreau.com/blog/viva-cristo-rey-rrofte-krishti-mbret6040181
BLESSED NDUE SERREQI
(FEBRUARY 26, 1911-APRIL 4, 1954)
Albanian Roman Catholic
Priest and Martyr, 1954
Also known as Blessed
Karl Serreqi
Blessed Ndue (Karl)
Serreqi comes to this, A Great Cloud of Witnesses: An
Ecumenical Calendar of Saints’ Days and Holy Days, via the Roman Catholic
Church.
Our saint, born Ndue
Serreqi in Shkodrë, Albania, on February 26, 1911, studied under Franciscan
friars. He joined that order as a young man. Our saint, ordained a
priest, as Father Karl, in Brescia, Italy, in June 1936, served as a parish
priest in the mountains of Albania.
Albania, formerly under
Italian fascist occupation, came under communist control in 1944. The
government began to suppress religion in 1946; it focused particular ire on
Roman Catholics, who had enjoyed official favor during the fascist occupation.
This stereotyping labeled all Albanian Roman Catholics as fascists.
Consider the following, O
reader:
Given the delicacy and
greatness of this ministry and the respect due to persons, the Church declares
that every priest who hears confessions is bound under very severe penalties to
keep absolute secrecy regarding the sins that his penitents have confessed to
him. He can make no use of knowledge that confession gives him about
penitents’ lives. This secret, which admits of no exceptions, is called
the “sacramental seal,” because what the penitent has made known to the priest
remains “sealed” by the sacrament.
—The Catechism of the
Catholic Church, Second Edition (1997), paragraph #1467
Albanian authorities
arrested Serreqi on October 9, 1946. They demanded that Father Karl
reveal details of the confessions of anti-communist rebels. The priest,
incarcerated and tortured, refused to break the sacramental seal of
confession. The court sentenced our saint to death on January 18,
1947. However, the sentence became life in prison. The priest,
having suffered greatly in prison, died behind bars on April 4, 1954. He
was 43 years old.
Holy Mother Church has
formally recognized Father Karl. Pope Francis declared Serreqi a
Venerable then a beatus in 2016.
KENNETH RANDOLPH TAYLOR
SEPTEMBER 17, 2022 COMMON
ERA
THE FEAST OF SAINT JUTTA
DISIBODENBERG, ROMAN CATHOLIC ABBESS; AND HER STUDENT, SAINT HILDEGARD OF
BINGEN, ROMAN CATHOLIC ABBESS AND COMPOSER
THE FEAST OF SAINT
ZYGMUNT SZCESNY FELINSKI, ROMAN CATHOLIC ARCHBISHOP OF WARSAW, TITULAR BISOHP
OF TARSUS, AND FOUNDER OF RECOVERY FOR THE POOR AND THE CONGREGATOIN OF THE
FRANCISCAN SISTERS OF THE FAMILY OF MARY
THE FEAST OF SAINT ZYGMUNT SAJNA, POLISH ROMAN CATHOLIC PRIEST AND MARTYR, 1940
Gracious Lord, in every
age you have sent men and women
who have given their
lives for the message of your love.
Inspire us with the
memory of those martyrs for the Gospel
[like your servant Blessed
Ndue (Karl) Serreqi]
whose faithfulness led
them in the way of the cross,
and give us courage to
bear full witness with our lives
to your Son’s victory
over sin and death;
through Jesus Christ our
Lord. Amen.
Ezekiel 28:40-42
Psalm 5
Revelation 6:9-11
Mark 8:34-38
–Adapted from the Lutheran
Book of Worship (1978), 37
SOURCE : https://neatnik2009.wordpress.com/2022/09/17/feast-of-blessed-ndue-serreqi-april-4/
Honored in Shkodra 40 martyrs shot by communism
by Oculus News-March 13, 2016
The parish priest of Shkodra, Dom Arthur Jaku praised
the resistance of the martyrs and their families. He said that this year is
important for Albania as it is expected that Pope Francis to announce they
Martyrs of the Church, making their names known worldwide.
SOURCE : https://www.ocnal.com/2016/03/honored-in-shkodra-40-martyrs-shot-by.html
Beato Carlo (Ndue)
Serreqi Sacerdote francescano, martire
>>> Visualizza la
Scheda del Gruppo cui appartiene
Scutari, Albania, 26
febbraio 1911 – Burrel, Albania, 4 aprile 1954
Padre Karl Serreqi, al
secolo Ndue, francescano albanese, esercitò il ministero sacerdotale nei
villaggi sulle montagne del suo Paese. Fu arrestato il 19 ottobre 1946 perché
la polizia segreta voleva obbligarlo a rivelare cosa gli avesse detto, nel
corso di una confessione, uno dei montanari che si erano opposti con le armi ai
soldati comunisti. Fu condannato a morte il 18 gennaio 1947, ma dopo pochi
giorni la condanna è stata commutata in carcere a vita. Morì quindi nella
prigione di Burrel il 4 aprile 1954. Compreso nell’elenco dei 38 martiri
albanesi, di cui fanno parte altri sei frati e un vescovo francescani, è stato
beatificato il 5 novembre 2016 a Scutari.
Ndue Serreqi nacque a Scutari, in Albania, il 26 febbraio 1911. Frequentò le medie nel collegio dei Frati Minori della sua città. Proseguì gli studi in vista del sacerdozio a Brescia: fu ordinato nel 1936 e celebrò la Prima Messa il 29 giugno. Il suo nome da religioso era padre Karl (Carlo).
Esercitò quindi il ministero come parroco in vari villaggi delle zone di montagna del Paese, quelle stesse dove molti altri suoi confratelli operavano per conservare e tramandare le antiche tradizioni popolari e per ricondurre le popolazioni a un’autentica vita cristiana.
Era parroco a Nikaj-Merkur quando, il 9 ottobre 1946, venne arrestato in seguito a uno scontro tra i montanari e i soldati del regime comunista. Gli venne quindi ordinato di rivelare quanto gli aveva confidato, durante la confessione, uno di quei patrioti: fedele al segreto sacramentale, il frate rifiutò.
Fu quindi torturato, processato e, il 18 gennaio 1947, condannato a morte. La sentenza venne in seguito cambiata in carcere a vita. Padre Karl morì il 4 aprile 1954, prostrato dai maltrattamenti, nella prigione di Burrel.
L’Ordine dei Frati Minori ha dato altri martiri alla Chiesa in Albania: molti di essi sono compresi nell’elenco dei 38 beatificati a Scutari il 5 novembre 2016. Oltre a padre Karl Serreqi, si tratta del vescovo di Durazzo monsignor Vinçenc Prennushi e dei padri Gjon Shllaku, Serafin Koda, Bernardin Palaj, Mati Prendushi, Cyprian Nikaj e Gaspër Suma.
Autore: Emilia Flocchini
SOURCE : https://www.santiebeati.it/dettaglio/95820
Beati Martiri
Albanesi (Vincenzo Prennushi e 37 compagni)
† Albania, 1945/1974
Tra i numerosissimi
cattolici di nazionalità albanese, che durante il regime comunista (1944-1991)
hanno subito prigionia, torture e falsi processi, nel tentativo di sradicare il
Vangelo e la cultura di un intero popolo, sono stati selezionati i nomi di 38
candidati agli altari, capeggiati dall’arcivescovo di Durazzo, monsignor
Vincenzo Prennushi. La lista comprende due vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7
sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due sacerdoti e un fratello coadiutore), un
seminarista e quattro laici (compresa un’aspirante religiosa). Sono stati
beatificati il 5 novembre 2016, nella piazza davanti alla cattedrale di Santo
Stefano a Scutari.
Secondo alcune stime, in
Albania, sotto il regime comunista negli anni 1944-1991, sono stati uccisi
cinque vescovi, sessanta sacerdoti, trenta religiosi francescani e tredici
gesuiti, dieci seminaristi e otto suore, senza contare i laici.
Le accuse con le quali
venivano arrestati, torturati e a volte sottoposti a processi dall’esito già
scritto erano principalmente due: quella di essere spie della Santa Sede e,
specie nel caso di quanti avevano avuto contatti con l’Europa, di essere
collaborazionisti del nazismo o del fascismo. C’era anche un ulteriore motivo:
dato che molti sacerdoti erano anche letterati, eliminandoli fisicamente
s’intendeva dare anche un duro colpo all’identità nazionale.
La dolorosa situazione
dei cattolici albanesi ebbe fine quando, il 4 novembre 1990, la celebrazione di
una Messa al cimitero cattolico di Scutari segnò la ripresa della pubblica
professione di fede. Da allora, la memoria di quanti avevano dato la vita per la
fede si è intensificata e ha portato alla richiesta d’introdurre la causa di
beatificazione per alcuni di essi.
Quindi il 10 novembre
2002, nella cattedrale di Scutari, alla presenza del cardinal Crescenzio Sepe,
all’epoca Prefetto della Congregazione per l’Evangelizzazione dei popoli, è
stata introdotta la fase diocesana del processo per accertare l’effettivo
martirio di 38 candidati, capeggiati da Vincenzo Prennushi (al secolo Kolë),
religioso dei Frati Minori e arcivescovo di Durazzo. La lista comprende due
vescovi, 21 sacerdoti diocesani, 7 sacerdoti francescani, 3 gesuiti (due
sacerdoti e un fratello coadiutore), un seminarista e quattro laici.
Contemporaneamente, ma in
maniera distinta, sono cominciate le cause del francescano padre Luigi Paliq,
morto nel 1913, e del sacerdote diocesano don Gjon Gazulli, ucciso nel 1927; le
loro sono state considerate “cause storiche”.
Le tre inchieste sono
state concluse l’8 dicembre 2010, sempre nella cattedrale di Scutari, alla
presenza del cardinale Claudio Hummes, Prefetto Emerito della Congregazione per
il Clero, e convalidate con decreto del 9 marzo 2012.
Papa Francesco si è così
espresso il 21 settembre 2014, nel corso del suo viaggio apostolico in Albania,
precisamente durante la celebrazione dei Vespri nella cattedrale di Scutari:
«In questi due mesi, mi sono preparato per questa visita, leggendo la storia
della persecuzione in Albania. E per me è stata una sorpresa: io non sapevo che
il vostro popolo avesse sofferto tanto! Poi, oggi, nella strada dall’aeroporto
fino alla piazza, tutte queste fotografie dei martiri: si vede che questo
popolo ancora ha memoria dei suoi martiri, di quelli che hanno sofferto tanto!
Un popolo di martiri…».
Non molto tempo dopo,
ossia nel mese di luglio 2015, sono stati presentati alla Congregazione
vaticane delle Cause dei Santi i due volumi della “positio super martyrio” di
monsignor Prennushi e dei suoi 38 compagni. Il 17 novembre dello stesso anno i
consultori teologi si sono pronunciati favorevolmente circa l’effettiva morte in
odio alla fede dei potenziali martiri. Il 26 aprile 2016, ricevendo in udienza
il cardinal Angelo Amato, prefetto della Congregazione delle Cause dei Santi,
papa Francesco ha autorizzato la promulgazione del decreto che ufficializzava
il loro martirio.
La loro beatificazione è
stata fissata al 5 novembre 2016, sulla piazza della cattedrale di Santo
Stefano a Scutari; a presiederla, in qualità di delegato del Santo Padre, il
cardinal Amato.
Nel presentare l’elenco che segue, ordinato in base alle date di morte dei
singoli Beati, precisiamo che, nel caso dei religiosi, il nome al secolo è
riportato tra parentesi tonde, mentre quello religioso è italianizzato. Nelle
singole schede, invece, è italianizzato anche il nome proprio di quelli che non
sono religiosi. Quando possibile, verrà inserito il numero della scheda
relativa al singolo personaggio.
97000 - Lazër
Shantoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 5 marzo 1945 a Tirana
97003 - Ndre
Zadeja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 25 marzo 1945 a Scutari
92209 - Giovanni
Fausti, sacerdote gesuita
95819 - Giovanni
(Kolë) Shllaku, sacerdote francescano
92220 - Daniel
Dajani, sacerdote gesuita
Qerim Sadiku, laico
dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
96993 - Mark
Çuni, seminarista dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
Gjelosh Lulashi, laico
dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 marzo 1946 a
Scutari
97010 - Alfons
Tracki, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 18 luglio 1946 a
Scutari
Fran Mirakaj, laico coniugato dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† settembre 1946 a Tirana
97015 - Josef
Marxen, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 16 novembre 1946 a
Tirana
95815 - Bernardino
(Zef) Palaj, sacerdote francescano
† 2 dicembre 1946 a
Scutari
97017 - Luigj
Prendushi, sacerdote della Diocesi di Sapë
† 24 gennaio 1947 a
Shelqet, Scutari
97018 - Dedë
Maçaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 28 marzo 1947 a Përmet
97019 - Mark
Gjani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 1947 a Shën Pal,
Mirditë
95822 - Serafino
(Gjon) Koda, sacerdote francescano
† 11 maggio 1947 a Lezhë
92221 - Gjon
Pantalia, fratello gesuita
† 31 ottobre 1947 a
Scutari
97021 - Anton
Zogaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 9 marzo 1948 a Durazzo
97001 - Frano
Gjini, vescovo e abate nullius di Sant’Alessandro a Orosh (attualmente in
Diocesi di Rrëshen)
95821 - Mattia
(Pal) Prennushi, sacerdote francescano
95816 - Cipriano
(Dedë) Nika, sacerdote francescano
† 11 marzo 1948 a Scutari
95817 - Dedë
Plani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 30 aprile 1948 a
Scutari
97020 - Ejëll
Deda, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1948 a
Scutari
97023 - Anton
Muzaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† primavera 1948 a
Scutari
Pjetër Çuni, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 31 luglio 1948 (data
probabile) a Koplik, Scutari
97024 - Josif
Papamihali, sacerdote dell’Amministrazione apostolica dell’Albania del Sud
(Rito greco-cattolico albanese)
† 26 ottobre 1948 a Maliq,
Coriza
92980 - Aleksander
Sirdani, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 26 dicembre 1948 a
Koplik, Scutari
95823 - Vincenzo
(Kolë) Prennushi, sacerdote francescano, arcivescovo di Durazzo
† 20 marzo 1949 a Durazzo
97025 - Jak
Bushati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 4 aprile 1949 a Lezhë
95818 - Gaspare
(Mikel) Suma, sacerdote francescano
† 16 aprile 1950 a
Scutari
94615 - Maria
Tuci, giovane laica, aspirante delle Suore Stimmatine
† 24 ottobre 1950 a
Scutari
97032 - Jul
Bonati, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 5 novembre 1951 a
Scutari
95820 - Carlo
(Ndue) Serreqi, sacerdote francescano
†
4 aprile 1954 a Burrel, Scutari
97033 - Ndoc
Suma, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 22 aprile 1958 a
Scutari
97037 - Dedë
Malaj, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 12 maggio 1959 a
Scutari
97035 - Marin
Shkurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† aprile 1969 a Scutari
97034 - Shtjefën
Kurti, sacerdote dell’Arcidiocesi di Tirana-Durazzo
† 20 ottobre 1971 a
Fushe, Krujë
97036 - Mikel
Beltoja, sacerdote dell’Arcidiocesi di Scutari-Pult
† 10 febbraio 1974 a
Scutari
Autore: Emilia
Flocchini
SOURCE : http://www.santiebeati.it/dettaglio/96474
Lindi në Shkodër më
26.02.1911. Teologji studioi në Koleviti të Peshias (Itali). U shugurua meshtar
në Torrikio të Peshias më 29.06.1936. Qe Famullitar në Curraj të Epërm
(1937-1939), Berishë (1939-1943) e Rajë (1943-1946), prej nga ku shërbeu edhe
Nikajn e Dioqezës së Pultit, aktualisht i dioqezës së Sapës. U arrestua në Rajë
më 09.10.1946. U burgos në Shën Gjergj të Dukagjinit dhe pastaj në Shkodër. Më
18.01.1947 u dënua me varje më 24.02.1947, dënim që iu kthye në dënim me burgim
të përjetshëm dhe punë të detyruar në Maliq të Korçës, në fund në burgun e
tmerrshëm të Burrelit, ku vdiq prej infarktit më 04.04.1954. Është Martir i
sekretit të rrëfimit.
TMERRET E KOMUNIZMIT: “IU
BANË TORTURA TË TMERRSHME NË TRUPIN E TIJ, TUE E COPËTUE KAMBËSH E DUERSH”…
07/01/2022 • 08:32
Publikohet një studim të
panjohur të Dom Zef Simonit, me titull “Persekutimi i Kishës Katolike në
Shqipni nga 1944 në 1990-ën”, ku kleriku katolik me origjinë nga qyteti i
Shkodrës që vuajti për vite me rradhë në burgjet e regjimit komunist të Enver
Hoxhës dhe më 25 prill 1993 u shugurua Ipeshkv nga kreu i Selisë së Shejtë,
Papa Gjon Pali i II-të.
Studimi i plotë i Dom Zef
Simonit, duke filluar nga tentativat e qeverisë komuniste të Tiranës menjëherë
pas mbarimit të Luftës për ta shkëputur Kishën Katolike nga Vatikani,
fillimisht duke i ndaluar kthimin në Shqipëri Delegatit Apostolik, Imzot Leone
G.B. Nigris, pas vizitës që ai kishte bërë te Papa në Vatikan në vitin 1945 dhe
më pas me presionet e kërcënimet ndaj Monsinjor Frano Gjinit, Gaspër Thaçit e
Vinçens Prenushti, të cilët e kundërshtuan prerë “ofertën” e Enver Hoxhës dhe
si rezultat u pushktuan prej tij, si dhe fatin tragjik të shumë klerikëve të
tjerë që arrestuan, u torturuan dhe u dënuan me burgime, si: Dom Ndoc Nikaj,
Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela, Atë
Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue Soku,
Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom Prenkë
Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo
Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro Nodaj, Dom Pashko Muzhani, etj.
Me 16 gusht të vjetit
1944, me rastin e festës së Shën Rrokut që kremtohet posaçërisht në Shirokë,
një fshat buzë liqenit të Shkodrës, në proçesionin e kësaj dite, Dom Ndre
Zadeja, meshtari i detyrës, gojëtari në za dhe shkrimtari i zgjedhun, i flaktë
në zemër, e nder vepra për “Fe e Atdhe”, binom që kishte karakterizuar Klerin
Katolik historikisht, e sidomos në kohët e luftave të Gjergj
Kastriotit-Skanderbeut, këto fjalë i tha popullit e rinisë: “Dy fjalë i kam sot
me ju, sidomos me ju, o të rij. Një re e zezë me një ideologji të kuqe po vjen
mbi kokat tueja. Ajo ka ndërmend të shprazet mbi ju, por atëherë s’keni për të
pasë shka me i ba, veç me bajtë e me i sprovue të këqiat, se përveç të zezave
të tjera që ka, ajo mohon edhe Zotin”. Këto fjalë i tha tre muej e pak, para se
të hynte komunizmi në Shqipni, e gati shtatë muej para se të pushkatohej
meshtari i zjarrtë, i vlershëm Dom Ndre Zadeja, i pari meshtar i pushkatuem në
Shkodër, mbas murit të vorrezave katolike, me datën 25 mars 1945, ditë e
dielle, ngjarje kjo që tronditi Shkodrën, rrethet, malësitë dhe mbarë
Shqipninë.
Komunistët e morën vesh
vonë, se mesha e mesnatës për Krishtlindje, me 24 të dhetorit 1944 në Kishën
Katedrale, nuk do të thuhej, se mos ngjante ndonjë turbullim. Por regjimi i ri
nuk e duronte këte veprim. Prandaj disa nacionalë-çlirimtarë të krishtenë edhe
ndonjë komunist i krishtenë, ndonëse vonë, rreth orës dy të mbasdrekes, i’u
drejtuen Kryeipeshkvit të Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçit, me lutje të thuhej
Mesha e Mesnatës. Mbasi Imzoti u tha se: ‘tashti asht tepër vonë me lajmue
popullin’, këta i premtuen se merrshin përsipër ta lajmojshin. Shkojshin derë
në derë tue thanë: “Sonte thuhet mesha e mos kini frikë, pse besimi asht i
lirë”. Për ma tepër, po të thonte kush se besimi nuk do të ishte i lirë, kjo do
të quhej prej regjimit të ri një shpifje, një parullë e fortë e reaksionit, e
do të kishte ndeshkime. Shej i sigurtë se nuk do të kishte dredhi u ba të ramet
e kumbonëve në mbarë qytetin e një popull i madh mori pjesë qetësisht e me
shumë gëzim në Meshen e Mesnatës.
Por regjimi i ri nuk
mundi të durojë gjatë, nuk mundi të qëndronte pa gënjeshtrat e veta e pa
gënjeshtarë në gjithçka.
Filloi shpejt
përsekutimi, një përsekutim i posaçëm në botë e në historinë e kombit tonë, një
masakër fanatike dhe e vazhdueshme pesëdhjetëvjeçare, për të rrenue gjithshka
me vlerë që ishte arrijtë sidomos mbas pavarësisë. Lufta kundër Kishës e
besimit katolik në këtë kohë mund të ndahet në tri faza:
E para, fillon nga vjeti
1945 deri në 1950. Asht ajo e zhdukjes së klerit, me burgime e pushkatime, mbas
torturave fort çnjerëzore, të zhdukjes së vlerave shpirtnore e kulturore
katolike në mbarë Shqipninë, nën udhëheqjen e Partisë Komuniste, drejtue prej
Enver Hoxhës, mbështetë në politiken sllave direkt në Shqipni, drejtue prej Titos.
E dyta fazë, nisë
nga vjeti 1951 deri në 1960, e asht ajo që na po e quajmë një lloj pakësimi të
ashpërsimit të luftës kundër fesë, mbas prishjes së marrëdhanieve me
Jugosllavinë.
E treta, mbas prishjes me
Bashkimin Sovjetik në vjetin 1961, por tue mbajtë vijën staliniane, ajo e
periudhës kineze, kur do të ngjajnë presione kineze, mbyllja e kishave dhe e të
gjitha institucioneve fetare në Shqipni, me revolucionin kultural, deri në
1990.
Shqipnia, kishtarisht
kishte pesë dioqeza dhe Abacinë Nullius të Mirditës.
Ishte arkidioqeza e
Shkodrës, qendër metropolitane që drejtohej nga arqipeshkvi i saj, Imzot Gaspër
Thaçi, Arqipeshkvia e Durrësit me arqipeshkvin Imzot Vinçenc Prennushin, që
ishte edhe Administrator i Shqipnisë së Jugut, Imzot Gjergj Volaj, ipeshkëv i dioqezës
së Sapës, Ipeshkvia e Lezhës me Imzot Luigj Bumçin, Ipeshkvia e Pultit me Imzot
Bernardin Shllakun, Abacia Nullius e Mirditës, me qendër në Orosh me Ipeshkvin
Imzot Frano Gjinin dhe Delegatin Apostolik, me qendër në Shkoder, Imzot Leone
Nigris.
Gjindeshin në Shqipni
disa urdhna rregulltarësh e rregulltaresh. Urdhni i Shën Françeskut me
provinçialin në Shkodër, urdhën i hershëm qysh në shekullin XIII, që, simbas
tradítës, me ardhjen e Shën Françeskut në Lezhë. Një urdhen që mbante misionin
edhe në zonat ma të vështira të Dukagjinit. Lavroi gjuhën shqipe e hapi një
farë shkolle të mesme në Pëdhanën e Zejmenit, në shekullin e shtatëmbëdhetë,
edhe dy shkolla, ajo e Troshanit dhe e Blinishtit. Në qytetin e Shkodrës
fretënt kambëzbathë, me sandale, hapshin të parën shkollë fillore publike në
Shqipni, për të vorfënit, me 1861.
Ma vonë të vorfnit e
Asisit hapën edhe liceun “Illyricum” i një niveli të naltë, me nxanës nga mbarë
Shqipnia e për të krishtenë e muslimanë. Një urdhën që dha figura të shqueme të
dijës në të gjitha fushat si gjuhëtarë, shkrimtarë, profesorë të shquem të
kulturës klasike greko-romake, historianë si: Mons. Vinçenc Prennushi, Atë
Anton Harapi, Atë Gjergj Fishta, Atë Justin Rrota, Atë Marin Sirdani, Atë
Pashko Bardhi, Atë Bernardin Pali, Atë Donat Kurti, Atë Gjon Shllaku, me të
nipin e vet françeskan, Atë Aleks Baqlin, Atë Frano Kiri, Atë Benedikt Dema,
Atë Viktor Volaj, Atë Daniel Gjeçaj e të tjerë, të gjithë të pregatitun në
Universitetet e Europës, tue shti kulturën pozitive të Europës e tue i dhanë
një zhvillim të madh kulturës shqiptare.
Shoqnia “Jezus”, me
fillesën e vet në Shkodër, në vjetin 1841, bante një mision të përmendun për të
rranjosë fenë me devocione e lutje që do të mbesin të paharrueshme edhe gjatë
përsekutimit në zemrat e buzët e popullit. Një mision, që zbuste zakonet e
ashpra e pajtonte gjaqet e shumta që arrijshin në gjysmën e parë të shekullit
të njëzetë, deri në numrin 4000 pajtime.
Një shoqni që sjell e
zhvillon një kulturë të mirë europiane e kulturë kombëtare në Seminarin Papnuer
dhe në liceun e Kolegjes Saveriane, tue pasë njerëz të shquem, si: Atë Jak
Jungun, Atë Genovizzi-n, Atë Anton Xanonin, Dom Ndré Mjedën, Atë Mark Harapin,
Atë Gjon Karmën, Atë Jak Gardin-in, Atë Daniel Dajanin, Atë Giovanni Fausti-n,
Atë F. Cordignano-n, Atë Zef Valentini-n, Atë Pjetër Meshkallën, Atë Ndoc
Saraçin, Atë Zef Saraçin, etj.
Salezianët e salezianet,
të përhapun në disa qendra në Shqipni, të cilët simbas drejtuesit e pedagogut
të madh Dom Gjon Bosko, merreshin kryesisht me rini, tue shtie nder ata
shpirtin e uratës e të punës. Orionitët, edhe këta në gjasim të Salezianëve.
Kuvendi i motrave
Stigmatine, Servite, Vinçenciane, të cilat punojshin aq shumë për edukimin e
vajzave në shoqni fetare, në shkolla femnore e Vinçencianët nder spitale. Ishte
dhe një numër i madh meshtarësh që shërbejshin në famullitë, o gjindeshin në
qytete për të mbajtë shkollat, licetë.
Ndër dhunat e para të
qeverisë komuniste ndaj Kishës, kje mospranimi i Delegatit Apostolik, Imzot
Leone G.B. Nigris, në vjetin 1945, kur po kthente mbas vizitës te Papa, prej
Rome në Shqipni. Tue zbritë në Durrës, i kje ndalue të hymit. Në vendin e tij
emnohej si Zavendës – delegat Apostolik, Ipeshkvi i Abacisë Nullius, Imzot
Frano Gjini. Imzot Gaspër Thaçi, së bashku me Imzot Vinçenc Prennushin u
thirrën prej Enver Hoxhës që u kërkonte bashkëpunim, me konditë që këta të
shkëputeshin nga Selia Shejte. Të dy refuzuan me guxim këto propozime.
Mbas vdekjes së Imzot
Gasper Thaçit, Enver Hoxha provoi përsëri një tentativë tjetër, tue thirrë
Imzot Frano Gjinin. Refuzimi i Imzot Gjinit ishte i premë: “Unë nuk do ta ndajë
kurrë grigjën teme nga Selia Shejte”. Asnjë nga Kleri Katolik nuk pranoi skizëm
gjatë historisë së përsekutimit.
I pari meshtar i
pushkatuem në Shqipni ka qenë Dom Lazer Shantoja në vjetin 1945. I’u banë
tortura të tmerrshme në trupin e tij, tue e copëtue kambësh e duersh. Kur e pau
e ama e vet në atë gjendje, i u lut qeverisë tue i thanë se: “E paguej unë
plumbin që ta pushkatoni tem bir. Nuk mund të shifet prej askuj në atë
gjendje”!
Shpejt u arrestuen
meshtarë françeskanë, si: Atë Gegë Luma, famullitar në Berishë, e me radhë Atë
Dioniz Makaj, në Nikaj e Mertur, Atë Alfons Çuni, Atë Gaspër Suma e Atë
Sebastian Dedaj në Theth e Gomsiqe, meshtari misionar gjerman Dom Zef Maksen, e
sa e sa të tjerë.
U burgosën Atë Gjergj
Vata, i cili nuk ishte konsakrue ende meshtar, e Atë Jak Gardin-i i Shoqnisë
“Jezus”, italian me origjinë, por me vepra, shqiptar i fortë.
Në liceun e Françeskanëve
edhe atë të Jezuitëve, në vjetin shkolluer 1945, imponohej nga regjimi formimi
i një celule të rinisë. Vinte një propagandist që fliste. Prezent ishte edhe
një profesor, simbas radhe. Në radhën që kishte pasë Atë Jak Gardin-i, i kishte
paraqitë mbledhjes së të rijve disa objeksione. Ditën e Shën Luigj Gonzagës, me
21 qershuer, Atë Gardini mbajti predkun në kishë tue naltue figurën e shejtit.
Në kishë ishin edhe disa
“agjentë civila”, që shënojshin fjalët e tij mbi Zotin e Shejtin. Në këtë ditë
të 21 qershorit, ora 9 të mbramjes u arrestue. Ky ishte shkaku i arrestimit dhe
i dënimit me dhjetë vjet burgim, që do t’i kalonte nepër burgjet e kampet e
punës të Maliqit të Korçes e të Bedenit të Kavajës, pasqyrue ne librin e tij
“Dhetë vjet burg në Shqipni”, i përkthyem në disa gjuhë të Europës dhe në gjuhën
shqipe prej Mons. Simon Filipaj.
Me datën 21 të qershorit
u arrestue për të parën herë dhe Atë Gjergj Vataj.
Me 31 të dhetorit 1945, u
zbulue organizata nacionaliste “Bashkimi Shqiptar” me të krishtenë, myslimanë e
rrajën e kishte në Seminarin Papnuer në Shkodër. Prej një zelli atdhetar, disa
seminaristë vepruen pa dijeninë e të pareve, me disa aksione shtypi, me trakte
që shkaktuen edhe arrestimin e pushkatimin e Atë Giovanni Fausti-t, italian,
nënprovinçial i Shoqnisë “Jezus” dhe të Atë Daniel Dajanit, shqiptar, Rektor i
Kolegjës e i Seminarit.
Në një grup me këta
bashkuen edhe intelektualin aq të shquem shqiptar, Atë Gjon Shllakun, nxanës i
neotomistit të shekullit, Jean Jacques Maritain, të akuzuem padrejtësisht se
kishte formue demokristianen. Me këtë grup u pushkatue dhe organizatori
kryesor, seminaristi Mark Çuni. Gjithësej shtatë vetë, në një ditë të mbylltë
me shi e me vaj, të datës 4 mars 1946.
Në dosjet e tyne të
Ministrisë së Punëve të Mbrendshme, në momentet para pushkatimit, u gjetën
fjalët: “Rrnoftë Krishti Mbret” dhe “Falim anmiqtë tanë”.
Lëvizja e Postribës, me 9
shtatuer 1946, arrestoi dhe një grup meshtarësh, pa marrë pjesë ata në ketë
levizje. Arrestohen Imzot Frano Gjini, Imzot Gjergj Volaj, Imzot Nikollë Deda,
Dom Tomë Laca. Të tre këta prelatë u pushkatuen.
Në vjetin 1946, zbuluen
në malësi të Dukagjinit Atë Anton Harapin, anëtarin e Regjencës, që mbas
torturave të randa, u pushkatue së bashku me Lef Nosin e Maliq Bushatin.
Provinçialin e
françeskanëve, Atë Mati Prennushin, dhe gardianin e fretenve në Shkodër, Atë
Çiprian Nikën, të akuzuem me shpifje se kishin futë armët te lteri i kishës së
Shënandout, në kishën françeskane të Gjuhadolit, të cilët, mbas një qëndrimi
trimash në gjyq, u pushkatuen e vdiqën martirë.
U dënuen e vuejtën randë
nder burgje Atë Pal Dodaj, Atë Donat Kurti, Atë Aleks Baqli, Dom Tomë Laca, Atë
Mëhill Miraj, Dom Nikollë Shelqeti, Dom Mark Hasi, Fra Zef Pllumi. Kuvendi i
françeskanëve të Gjuhadolit u shndërrue në një hetuesi të përgjakshme që na e
përshkruen saktë Atë Zef Pllumi në librin e vet “Rrno per me tregue” dhe në një
burg, ku marrin frymë afër 700 të burgosunish.
Edhe frateli i përvuejtë
i françeskanëve, fra Ndue Vilaj, që pësoi vetëm tortura, kurse frateli i shquem
nga Kosova, i Jezuitëve, Gjon Pantalija, vdiq mbrendë nder tortura. Atë Pal
Dodës, i’u gjet nder mundime si një motër e mirë, Drita Kosturi, e si një vëlla
i vërtetë nder çastet e vështira, në burgun e Durrësit, Imzot Vinçenc
Prennushit, Arshi Pipa.
Shumë meshtarë e
rregulltarë u arrestuen, u torturuan dhe u dënuen me burgime, si: Dom Ndoc
Nikaj, Dom Mikel Koliqi, Atë Mark Harapi, Atë Agustin Ashiku, Atë Marjan Prela,
Atë Rrok Gurashi, Dom Jak Zekaj, Dom Nikollë Lasku, Dom Rrok Frisku, Dom Ndue
Soku, Dom Vlash Muçaj, Dom Pal Gjini, Fra Zef Pllumi, Dom Zef Shtufi, Dom
Prenkë Qefalija, Dom Nikoll Shelqeti, Dom Ndré Lufi, Dom Mark Bicaj, Dom Ndoc
Sahatçija, Dom Ejëll Deda, Atë Karlo
Serreqi, Dom Tomë Laca, Dom Loro Nodaj, Dom Pashko Muzhani, etj.
Herë mbas here, në orët e
para të agimit, mbas vorrezave të Rrëmajit në Shkoder, dëgjoheshin krismat e
pushkëve që shtrijshin përdhé meshtarë, rregulltarë e sa civilë katolikë e
muslimanë. Llojet e torturave ishin nga ma të ndryshmet, si: korrenti elektrik,
mbushja e gojës me krypë, kamxhiku e druni, futja me kokë poshtë në fuçi me ujë
të akullt për disa ditë, me ecë kambë zbathë mbi pllaka të kuquna metalike, me
të shtie vezë të zieme nën stjetull, pakësimi i ushqimit për të shkaktue
vdekjen, ilaçe për të shkatërrue sistemin nervuer e për të ba të flasësh çka nuk
di as ai vetë, e lloje të tjera të shpikuna nga njerëz të Sigurimit të
pashpirt.
Vinë me radhë, Dom Anton
Muzaj, i torturuem për vdekje, të cilin e liruen gjallë e për gazep, që mbas
pak muejsh, vdiq në arqipeshkvi në moshën 29-vjeçare. Dom Dedë Maçaj, porsa
meshtar i ri, u pushkatue para regjimentit ushtarak në Përmet.
Do të vdisshin, pa gjyqe,
ndër tortura, Atë Bernardin Palaj, të cilit, i lidhën trupin me një tel të
ndryshkun, vdiq nga sëmundja e tetanozit. Dom Lekë Sirdani e Dom Pjetër Çuni,
arrestohen e do të vdesin ndër tortura me krena teposhtë në gropat e zeza. Dom
Dedë Plani, Dom Luigj Bushati e Dom Luigj Prendushi, u pushkatuen. Atë
Bernardin Llupi u pushkatue në Pejë. Dom Alfons Tracki e Dom Zef Maksen, i pari
me origjinë polake dhe i dyti gjerman, u pushkatuen. Atë Serafin Kodës i duel
shpirti me gabzherrin e nxjerrun nga fyti. Papa Pandit, prift i ritit oriental
në Korçë, i prenë kokën, tue i’a vendosë mbi trupin e tij të vdekun e Papa
Josifin, prift i ritit oriental në Elbasan, e mbytën në kampin e punës së
mundimeve në kënetën e Maliqit.
Këta janë shembuj të
naltë të jetës para vdekjes në jug, të cilët i përshkoi në shekullin e parë
Apostulli Pal, e Apostulli Andrea. Krishtënimi nuk ka hy në Shqipni nga
pushtuesi. Roma e kishte pushtue Ilirinë, por ajo ka persekutue idhtas të
krishtenët e krejt Perandorisë.
Dom Mark Gjanit, tue e
torturue, i kerkuen ta mohonte Krishtin. Përkundrazi Dom Marku tha fjalët e
fundit mes dhimbave: “Rrnoftë Krishti Mbret!” Vdiq i varun nder shpatulla, tue
i’a hjedhë trupin qejve e mbeturinat e tij i lëshuen në përrue. Tamam ashtu si
vepruen turqit me eshtnat e Gjergj Kastriotit, e me prelatin e lavdishëm, Imzot
Pjetër Bogdanin, apo si vepruen ma vonë komunistat, tue nxjerrë prej vorrit
eshtnat e Mons. Jak Serreqit, Mons. Lazër Mjedës, Mons. Gaspër Thaçit, Mons. Ernest
Cozzi-t, Mons. Bernardin Shllakut, Atë Gjergj Fishtës e së bashku me atë, pa
dijtë gja, të Dedë Gjo’ Lulit, eshtnat e të cilit françeskanët i kishin ruejtë
në vorret e tyne për t’i ba një monument.
Motër Maria Tuci, përsonë
që i kushtohej Zotit, kje arrestue e provoi torturat e një lloji antinjerëzuer,
por qëndroi heroike për të ruejtë fe e nder. Mbasi u lirue nga hetuesia, vdiq
shpejt në spitalin e Shkodrës. Tortura të jashtëzakonshme provuen Atë Anton
Luli, pater i “Shoqnisë Jezus”, që pat torturën e “Lojës me top”, korrentin e
rrymës elektrike e torturën e mijëve e tjera të paraqituna në librin e tij:
“Atë Anton Luli S.J. Ne e dijshim martir…” Atë Frano Kiri provoi në Sigurim tri
ditë e tri net, i lidhun me trupin e një të vdekuni dhe e zgjidhën, “ndërsa
kullojshin langjet e trupit të të vdekunit” fakt i shkruem nga Atë Konrad
Gjolaj në librin e tij “Çinarët”. Kurse Atë Gjon Karmën, jezuit, e shtinë në
një arkivol për së gjalli, të mbuluem me kapak, tue pasë ndonjë birë të çilun,
por pa e dijtë i torturuemi. /Memorie.al
LEXO EDHE:
ObserverKult
Voir aussi : http://newsaints.faithweb.com/martyrs/East03.htm
